O'z maktabi bo'lgan sharhlovchi
Dunyoda mashhurlar ko'p. Ammo hayotda oddiy insonlarning biri bo'lib yashagan holda o'z hayot falsafasi, o'z dunyoqarashi bilan barchaga namuna bo'lganlar kam.
Kechagidek esimda, Jalajin qishlog'ida bo'lib o'tgan iste'dodli yosh olim Imomjon Rahmatovning muallima Bozorgul Qilicheva bilan nikoh kechasida Axbor akaning qashqadaryolik qadrdoni, tibbiyot ilmining bilimdonlaridan biri Sa'dulla Temirov bilan davraga kirib kelishi tantana ruhini tamomila o'zgartirib yubordi. Ayni yozning chillasi emasmi, g'o'zalar rivojidagi muammolarga yechim izlanayotgan paytda viloyatimizdagi ikki jamoa o'yini haqidagi reportajni o'zgacha ohangda yangrashini kutayotgan dili shod, ko'ngli ravshan tortgan asl dehqonlarning olqishlashini aytmaysizmi?!
“O'shanda to'yda paxtakorlar qalbiga hamohang so'zlar yangragan edi, — deydi qishloq xo'jalik fanlari nomzodi, dotsent, Antik dunyo halqaro fanlar akademiyasining akademigi Chori Aslanov.— Yarim asrga yaqin vaqt o'tibdiki, jalajinliklar Axbor akani birgina futbol sharhlovchisigina emas, xalq dardi, tashvishi bilan yashaydigan inson sifatida eslashadi”.
Axbor aka har gal vohaga kelganida futbolimizdagi yutuqlardan chin dildan quvonib, “Paxtakor-79”ning fojiali halokatini o'z jigargo'shasini yo'qotgan insondek ko'zda yosh bilan eslar, inson taqdiri nechog'li anglab bo'lmas sir-sinoat ekanligini takrorlardi. “Sevinch” (Qarshi) qizlar jamoasidagi futbolchilarni “mening qizlarim”, deb ardoqlar, “Sevinch”ning har bir g'alabasini olqishlab, yigitlarimiz ham qani endi ulardan andoza olishsa deb hazil-mutoyibani joyiga qo'yar edi.
O'tgan asrning saksoninchi yillarida sobiq ittifoq ikkinchi ligasi ishtirokchisi – “Karshistroy” jamoasi o'yinlariga hakamlik qilish bilan birga uchrashuvdan so'ng mehmonxonada to'lib-toshib suhbat qurganimizni tez-tez eslab turaman. U kishi nafaqat hakam, shu bilan birga futbolni ilmiy tahlil qiluvchi zukko bilimdon edi. Hakamlikdagi ba'zi bir xatolar, futbolimizdagi tanish-bilishchilik, oshna-og'aynigarlik haqida kuyinib: “Bilasizmi, ana shu qusurlar yo'qolmas ekan, bizning futbolda hech qanday rivojlanish bo'lmaydi”, — der edi.
Albatta, bu haqqoniy gaplar hammaga, ayniqsa, sportimiz nonini “tuya” qilganlarga yoqmas edi. Hatto uning sharhidan nuqson topishga uringanlar ham bo'lardi. Efir orqali ro'y-rost aytilgan so'zlar kimlargadir o'qdek bo'lib tegardi. Ma'lum vaqtlar Axbor aka o'z-o'zidan davralar, tadbirlardan chetlashtirildi. Hatto 80 yoshlik qutlug' tavallud kunini faqat oila davrasida nishonlashiga to'g'ri keldi. Ammo haqiqat egiladi, lekin sinmaydi, deganlari rost. Davlatimiz rahbarining rahnamoligi, xalqni o'ylab Haq yo'lida olib borayotgan xayrli va savob ishlari bunday adolatsizliklarga chek qo'ydi.
“Qora kunlar boshimga tushgan damlarda mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga ikki enlik xat bilan murojaat etdim, — degan edi A. Imomxo'jayev suhbatlarning birida. — Unda jumladan shunday deyilgandi. “Hurmatli Shavkat Miromonovich! Yoshim bir joyga borib qolyapti. Bir oyog'im yerda bo'lsa, bir oyog'im go'rda, sizdan so'rashga jur'at etaman: mening aybim nima?”, — degan gaplarni ko'zda yosh bilan yozganman. Xatni o'qib qolgan Zafar o'g'lim “Dada nima qilyapsiz”, deb xavotirlangan. Allohga ming shukr, tez orada davlatimiz rahbaridan “Sizning hech qanday aybingiz yo'q, yo'lingiz ochiq”, — degan mazmunda javob xati oldim. O'sha kuni inson qadr-qimmati, e'zozi barqaror bo'layotgan yurtning adolatli Yurtboshisi borligiga shukurlar qildim”.
Haqiqatan, ko'p o'tmay “Sevimli” telekanali orqali “Eslab, eslab” ko'rsatuvining navbatdagi sonlaridan biri Axbor Imomxo'jayevning ibratli hayoti va zalvorli mehnat faoliyatiga bag'ishlandi. Rejissyor Bahrom Yusupov, muharrir Muhabbat Hamroyeva, boshlovchi O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan artist Farhod Abdullayev, O'zbekiston, Tojikiston Xalq artisti Sherali Jo'rayev, og'ir atletika bo'yicha olimpiada chempioni Erkin Karimov, sobiq “Paxtakor”chi Axril Inoyatov va boshqa ko'plab elda ardoqli insonlar ustoz murabbiyga bo'lgan mehrlarini xizmatda, so'zda ifoda etdilar.
Darhaqiqat, Axbor Imomxo'jayevning biror kuni beiz kechmagan: Har gal O'zbekiston milliy, olimpiya, turli yoshdagi terma jamoalar o'yini haqida gap ochilganda milliy chempionatimiz saviyasini yanada yuksaltirish haqida jo'shib so'zlardi; “Nasaf” PFK dagi shart-sharoitlar, “Bunyodkor” PFKdagi qulayliklar haqida to'xtalib, “Paxtakor” azaldan xalq jamoasi bo'lgan. U o'z shon-shuhratini hech bir narsaga almashtirmasligi kerak, deya otalarcha dil so'zlarini izhor etardi. Sharhlovchilik haqida mamnuniyat bilan so'zlar ekan, qadrdon hamkasbi Roman Turpishevning xotirasini alohida hurmat bilan eslardi. Mustaqillik yillarida sharhlovchilikka ko'plab yoshlar kirib kelganligini faxr bilan ta'kidlar, bu boradagi kamchilik va nuqsonlarga befarq emasdi. Eng avvalo, sharhlovchi futbol bilimdoni bo'lishi, sof o'zbek tilida har bir so'zni burro-burro ifodalashi, ko'proq boshqa ma'lumotlarga chekinmasdan o'yin haqida, uning tafsilotlari to'g'risida, tinglovchi, tomoshabinga erkin so'zlab berishini maslahat berardi. Qarshi shahridagi Markaziy stadionda bo'lib o'tgan o'yinlarni ham bevosita arenaning o'zidan kuzatib, suxandonlik bo'yicha ham qimmatli fikr-mulohazalarini bildirardi. “Qadrdonim, — deb qoldi bir gal o'yindan so'ng. — Siz golni birdan e'lon qilmang, chunki tomoshabin shovqin-suroni tinmagan bo'ladi. Muxlislar sizning so'zingizni anglab ololmaydi. To'p maydon markaziga qo'yilgach, gol muallifini aytsangiz, stadionda ishqibozlar kayfiyatiga yana bir ko'tarinkilik qo'shgan bo'lasiz. Yana bu gapimni ko'nglingizga og'ir olmang…
Axbor aka oilasi bilan do'stligimiz XX asrning oltmishinchi yillaridan boshlangan. Sa'dulla akam (oxiratlari obod bo'lsin)ning tibbiyot ilmidagi ustozlaridan biri Abdulla Abduazimov Axbor akaning turmush o'rtog'lari Faridaxon aya (oxiratlari obod bo'lsin)ning padari buzrukvorlari Qarshi tumani Dasht qishlog'idagi ota uyimizda mehmon bo'lgan. Hatto otam bilan birga Qarshi, Shahrisabz, Buxoro shaharlariga sayohat ham qilishgan. Axbor aka har gal viloyatda bo'lganida u kishi bilan ijodiy uchrashuvlar o'tkazish an'anaga aylanib qolgandi. Qarshi pedagogika bilim yurti, Qarshi tumanidagi 7-o'rta maktabda bo'lib o'tgan jonli muloqotlarni hali-hamon ko'p sonli muxlislar sog'inib eslashadi. To'ymi yoki biron-bir ma'raka bo'lsin “Yaxshi kunga yetishish oson emas”, “Bir-birimizga yelkadoshlik — burchimiz”, deb taklifni bajonidil qabul qilardi.
…Joriy yilning 30 may kuni kech oqshomda Axbor akaning vafoti haqidagi mash'um xabarni eshitib qalb larzaga keldi. “Nasaf” PFK klubi bosh direktori Alisher Yusupov bilan darrov yo'lga otlandik. Tong otmay Toshkentga yetib bordik. A. Imomxo'jayev xonadonida barcha g'amgin kayfiyatda. Farzandlar ta'ziya qabul qilisharkan, ko'ngil so'raganlarga minnatdorlik bildirishardi. Ko'ngil so'raganlar shu qadar ko'p ediki, ularning bari Axbor Imomxo'jayevni chin dildan hurmat qilishi yaqqol sezilib turardi…
O'zbek futbol sharhlovchiligi maktabi asoschisi, “O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan yoshlar murabbiysi, “Shuhrat” medali sohibi, respublika toifasidagi hakam Axbor Imomxo'jayevning bugun oramizda yo'qligiga hozir ham ishongim kelmaydi. Futbol o'yiniga ko'zim tushdimi, u kishining ohanrabo ovozi eshitilganday bo'laveradi.
Husan TEMIROV,
jurnalist