Tasvirlarda o'zligimiz aks etsa…

Xalqimizda aytaversang beti qotadi… degan naql bor. Shu naqlning to'g'riligini bugun ijtimoiy muhitda tobora keng quloch yozib borayotgan quyidagi hodisalarda ulardan kelib chiqadigan oqibatni chuqur anglamayotganligimizda kuzatishimiz mumkin.

Bugun til masalasiga e'tibor, alifbo muammosi har qachongidan ham ko'proq muhokama va munozaralarga sabab bo'lmoqda. Hayotimizda o'zlari na o'qituvchi na madaniyat xodimi bo'lmasada til va alifbo masalasida axloqiylik va ma'naviyatga ko'proq ahamiyat beradigan kishilar bor. Ular yig'ilishlarda, uchrashuvlarda bu kabi muammolardan so'zlashmasa-da bajarayotgan ishlari orqali butun jamiyatga saboq beradilar. Ularni ko'pchiligimiz bilmaymiz hatto. Xo'sh ular kim?

Ko'chalar, bozorlar, teatrlar, ta'lim muassasalari va boshqa jamoat tashkilotlarida har xil tasviriy targ'ibot vosita (baner, panno, plakat, bilbord, peshlavhalar, qabariq hajmli yozuv) larga ko'zimiz tushadi. Bu tasviriy targ'ibot vositalari o'zida muayyan bir voqelik, g'oya, qarashlarni umuman turli mavzulardagi ijtimoiy voqea hodisalarga daxldor g'oyalarni aks ettiradi. Shu asosda jamiyat hayotiga o'zining bevosita ta'sirini ko'rsatadi.

Bunday tasviriy targ'ibot vositalari xususiy tadbirkorlar tomonidan ham ishlab chiqarilayotganligi bor gap. Ularda asosan xususiy tadbirkorlarning faoliyatiga oid reklama va e'lonlar aks etadi. Bunda buyurtmachi tomonidan turli xorijiy atamalar va terminlarga e'tibor kuchli bo'lsa, xususiy tadbirkorlar tomonidan ularga reklama to'g'risidagi qonun, til va alifboning yozilish talablari haqida yetarlicha tushunchalar berilmayapti. Mijoz hamisha haq tamoyili asosida ish ko'rilyapti. Yoki ularning o'zlari ham bu to'g'rida yetarlicha tushunchaga ega emas. Shu boisdan ular tomonidan tayyorlangan ko'pgina tasviriy targ'ibot vositalarida til, imlo qoidalari va yozilish tartibining buzilishlari uchraydi. Yoki milliy mentalitetimizga, qadriyatlarimizga mos bo'lmagan tasviriy targ'ibotlarning yoritilishiga ham guvoh bo'lmoqdamiz.

Ammo tasviriy targ'ibotlarning qaysi turi bo'lishidan qat'i nazar qonun talablariga hamda milliy qadriyatlarimizga mos kelishi, ularda o'zligimiz aks etishi shart.

Yurtimizda 1997 yilda tashkil etilgan “Tas­viriy oyina” ijodiy uyushmasi Sirdaryo viloyat bo'limi xodimlari tomonidan tayyorlanayotgan tasviriy targ'ibot vositalari tilimizning sofligi, alifbomizning yozilishi, rek­lama to'g'risidagi qonun talablariga to'la javob berishiga jiddiy ahamiyat beriladi. Bugun Sirdaryo vohasida 300 dan ortiq umumiy o'rta ta'lim maktablari, 199 ta davlat va 700 dan ortiq Maktabgacha ta'lim tashkilotlari, oliy o'quv yurtlari, kasb-hunar maktab­lari umuman tilimiz va yozuvimizga e'tibor qaratiladigan, jamiyat hayotida o'zining o'rni va nufuziga ega bo'lgan tashkilotlar tasviriy targ'ibot vositalarini “Tasviriy oyina” ijodiy uyushmasi orqali tayyorlatadi.

— Bizning asosiy maqsadimiz Yangi O'zbekis­tonning bugungi hayoti va tarixini, davlat va jamiyat oldida turgan muhim maqsad va vazifalarni ifodalovchi shiorlar matnini tayyorlash, ularni to'plash, saralash, ularning ijtimoiy muhitda namoyish qilinishini tashkil etish, nazorat qilish, shu masalalar bo'­yicha tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Bundan tashqari, amalga oshirilayotgan islohotlar, Vatan qahramonlari hayoti aks ettirilgan, yurtimizda o'tkaziladigan xalq sayillari, bayramlar, tantanalarni, mamlakatimizdagi yangilanish va islohotlarning asl ijodkorlarini namoyish etadigan turli peshlavhalar tayyorlash. Aks ettiriladigan har bir surat, matn amaldagi qonunlarimiz talablariga, til va alifbo qoidalariga mos kelishiga alohida e'tibor qaratamiz. Chunki bu tasviriy targ'ibot vositalarni barcha kuzatadi, hech qursa bir ko'zi tushadi. Ya'ni uning jamiyat hayotida ta'siri sezilarli. Shu sababdan jamiyat hayo­tida o'zini hurmat qilgan korxona va tashkilotlar bunday vazifalarni bizga ishonib topshiradi. Vohamizning 60 yillik muborak to'yi arafasida ham tasviriy targ'ibot ishlarini bajarish bizga ishonib topshirilganligi faoliyatimizga yanada mas'uliyat bilan yondashuvni talab etadi. Ishimiz orqali xalqimizga ma'naviyat, ma'rifat tarqatamiz, bundan faxrlanamiz. Har bir targ'ibot vositalarida milliy o'zlgimiz aks etib tursa, deydi “Tasviriy oyina” ijodiy uyushmasi Sirdaryo viloyat bo'limi xodimi Husan Atabayev.

Darhaqiqat, ijtimoiy muhitda odamlar har bir narsaga nazar tashlab o'tadi. Ayniqsa, tas­viriy targ'ibot vositalaridagi xatolik va buzilishlar til va alifbo masalasi bilan bog'liq bo'lsa, shundoq ham muammo bo'lib turgan milliy qadriyatlarimiz, o'zligimiz, til va alifbo masalasini yechimiga emas ularni yanada chigallashuviga, savodning yanada sayozlashuviga olib kelishi turgan gap.

Demak, ko'cha-ko'ylardagi yozuvlarga, turli bino va inshootlar, ishxonalardagi har qanday yozuvlarning sof o'zbek tilida to'g'ri, xatosiz yozilishiga erishish — eng muhim masala. Biz esa bu narsani 30 yildan buyon gapirishdan erinmaymiz. Nega? Chunki bu yurtimizda hamon og'riqli masala. Aslida, xohish va jiddiy e'tibor qaratilsa, bir oyda to'g'ri yo'lga qo'ysa bo'ladigan ish!

Bahrom BOYMURODOV

“Yangi Sirdaryo” gazetasi

bo'lim mudiri

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

nine + 10 =