Ta'limdan o'zga najot  yo'q!

So'zimiz avvalida alohida ta'kidlashni istardikki, davlatimiz rahbari tomonidan shu yilning 27 mart kuni “Pedagog xodimlarning xizmat vazifalarini bajarishga to'sqinlik qilganlik uchun javobgarlik kuchaytirilishi munosabati bilan O'zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksiga hamda O'zbekiston Respublikasining Ma'muriy javobgarlik to'g'risidagi kodeksiga qo'shimcha va o'zgartishlar kiritish haqida”gi Qonuni tasdiqlandi. Bu degani pedagog xodimni mehnatga biron-bir shaklda ma'muriy tarzda majburlash uchun ma'muriy va jinoiy javobgarlik kuchaytirildi. Sir emas, uzoq yillar davomida ko'cha tozalash bo'ladimi, daraxtlarni oqlash-u, dala yumushlari bo'ladimi, bari-bariga o'qituvchilar balogardon edi. Endi jamiyatimizda o'qituvchining nufuzini oshirish, kasbiga xalaqit bermaslik kerak bo'lsa, Qonun bilan kafolatlab qo'yildi. Bunday o'zgarishlar har bir pedagogni, yurtimizdagi har bir ziyolini quvontirdi, desak xato bo'lmaydi.

Ammo shunday bo'lsa-da, bugungi kunda ta'lim sohasida hali yechimini kutayotgan masalalar, muammolar ham oz emas. Quyida ko'p yillardan buyon bir pedagog sifatida qiynab kelayotgan ayrim fikr-mulohazalarimni o'rtaga tashlamoqchiman.

Shuni aytish joizki, so'nggi paytlarda keng jamoatchilik faollari tomonidan ommaviy axborot vositalari, turli ijtimoiy tarmoqlarda ta'lim tizimimizdagi muammolar haqida har qachongidanda ochiqroq, takror va takror aytilmoqda. Ammo ming afsuski, ko'p hollarda muammolarning amaliy yechimiga kelganda qat'iy qadam tashlanmayapti. “Ta'lim tizimida muammolar bor” deb shunchaki og'zaki aytib o'tish— natija emas. Birgina misol, 2020 yil noyabr oyining so'nggida 6 bob, 32 moddadan iborat “Pedagog xodimning maqomi to'g'risida”gi qonun loyihasi ishlab chiqildi va jamoatchilik muhokamasi o'tkazilishi uchun Yagona interaktiv davlat xizmatlari portaliga joylandi. Ammo negadir u loyihaligicha qolib ketmoqda. Ayrimlar tomonidan moliyaviy tomoni ro'kach qilinmoqda. Mayli-da, moliyaviy tomonlarini qisman qisqartirib bo'lsa-da, qo'shimcha va o'zgartirishlar kiritgan holda bo'lsa-da, bu qonun loyihasini allaqachon qabul qilishimiz lozim emasmidi?!

O'qituvchi va maktab ma'muriyati uchun eng katta va tobora keng ildiz otib borayotgan masalalardan biri bu – ota-onalarning o'qituvchilar bilan munosabati masalasi. Hozirgi kunda deyarli 70 – 80 foiz ota-onalar haftada bir marta tugul, oyda bir marta bo'lsa ham o'z ixtiyorlari bilan, farzandlarining kelajagini o'ylab, ularning fanlarni o'zlashtirishi, tarbiyasi va kelajagi haqida maslahatlashish maqsadida maktab dargohiga qadam bosishmaydi. Achinarlisi shundaki, agarda, Alloh asrasinku-ya, maktabda qandaydir kichik ko'ngilsiz voqea bo'lsa, 20 daqiqaga qolmasdan ular hoziru nozir bo'lishadi va “senlar qaramading” qabilida ish tutib, maktab ma'muriyati va fan o'qituvchilari ustidan yuqori davlat organlariga shikoyat ham qilishadi. Ayrim hollarda esa ommaviy axborot vositalari va yuz minglab obunachisiga ega bo'lgan turli ijtimoiy tarmoqlar o'qituvchining bilib-bilmay bosgan birgina noto'g'ri qadamini ovoza qilish bilan vaziyatni yanada murakkablashtirishadi. Agarda hozirda faqatgina qog'ozda mavjud bo'lgan “darslarni o'zlashtira olmagan, muntazam dars qoldirgan, shuningdek, davlat imtihonlarini topshira olmagan o'quvchilarni sinfdan-sinfga qoldirish” mexanizmi amalda ham qo'llaniladigan bo'lsa, eh-he… qancha o'quvchilar sinfdan-sinfga qoldirilgan bo'lardi.

Achinarlisi, ko'p yillar mahalliy davlat hokimiyati tarkibidagi har bir tashkilot va muassasa “maktab” deb atalmish “ta'lim va tarbiya dargohi”dan o'z manfaatlari va maqsadlari yo'lida foydalandi. Nafaqat fan o'qituvchilari, sinf rahbarlari, balki maktab direktorlarining ham ota-­onalar va boshqa mansabdor tashkilot rahbarlari, mutasaddilar oldida hech qanday obro'si qolmagandi, desak yolg'on bo'lmaydi. Tarbiyalanuvchilarning qarovsiz qoldirishi, e'tiborsizligi va nazorat qilmasligi natijasida bola darsdan tashqari, tungi vaqtlarda yoki dam olish kunlarida sodir etgan ma'muriy yoki jinoiy huquqbuzarligi uchun ham, avvalo, maktab direktorlari va sinf rahbarlari hududiy ichki ishlar boshqarmasiga chaqirilib, “Tushuntirish xatlari” olinar (ota-onalaridan emas) va mazkur maktablarga “Taqdimnoma” kiritilardi. Shundan so'ng Xalq ta'limi bo'limi deb atalmish tashkilotning har yig'ilishlarida, hokimlik soatlarida mazkur maktab direktori turg'izilib, eshitmagan gapi qolmasdi. Shu sababli ham yuqoridagi holatlarning oldini olish maqsadida maktab direktorlari va sinf rahbarlari bolaning darsdan tashqari sodir etgan ma'muriy va jinoiy huquq­buzarliklarini ko'pincha yashirishadi. Har yili qanchadan-qancha sodir etilgan “erta nikoh” va “erta tug'ruq” singari og'ir holatlar oshkor etilmay qoladi. Qonunda bu kabi holatlarda ota-onalarga nisbatan “jarima” chorasi ko'rilsa-da, barcha bosimlar, avvalo, maktab ma'muriyatiga nisbatan qo'llaniladi. Vaholanki, maktab bolani jinoyat ko'chasiga yetaklaydimi?! Aksincha, o'quvchi erishgan har bir yutug'i uchun fan o'qituvchisi, sinf rahbari va maktab direktori bolaning ota-onasi singari xursand bo'ladi, faxrlanadi-ku!

Bejiz “Jamiyatda har qaysi sohaning rivojlanishi, avvalo, o'sha tizimdagi rahbarlarga bog'liq” deb aytilmaydi. Ayni hozirgi kunda vazirlik tamomila o'zgarib, tizimga sohada ko'plab yutuqlarga erishgan rahbar tayinlangani umidbaxsh. Ammo uning hududiy boshqarma va bo'limlarida nazarimda hamon “eski qo'shiq kuylanyapti”. Bu tayinlovlarda qonunan qaralganda imtihon va suhbat asosida, amalda-chi? Bilamizki, Amerika qo'shma shtatlarida istiqomat qilayotgan pedagogika fanlari doktori Mavluda Oripova 2018 yildan beri Texas shtatida 72 ta maktab ta'limini nazorat qiladigan, o'quvchilarni oliy o'quv yurtlari va kasb-hunarga yo'naltiradigan markazga rahbarlik qiladi. O'zining ta'kidicha, mazkur vazifaga tayinlanishida O'zbekiston xalq shoiri, O'zbekiston Qahramoni Abdulla Oripovning qizi ekanligi hech qanday omil bo'lmagan. Undagi sifatli ta'lim muhitini yarata olishlik qobiliyati, bilim va rahbarlik salohiyatiga ega ekanligi, ayni sohada ilm-fan bilan shug'ullanganligi va ko'plab yutuqlarga erishgani inobatga olingan, albatta. Bunga erishish uchun esa olima Turkiya, Qirg'iziston va AQSh singari davlatlarda o'zining 20 yillik umrini sarfladi. Shu o'rinda savol tug'iladi: bizda-chi? Bizda ham shundaymi?

Ijtimoiy tarmoqlarda e'lon qilinayotgan ma'lumotlardan ham ko'rinib turibdiki, o'tgan yillar davomida sohada ishlab uni dabdala qilgan, ta'limga ajratilgan pullarni ayovsiz “tuya” qilgan zotlar yana xalq ta'limi yoki maktabgacha ta'lim bo'limlariga rahbarlikka tayinlanmoqda. Ajabo! Bu ne hol bo'ldi o'zi?!

Achinarli tomoni shundaki, ko'p yillar davomida ta'lim tizimidagi ko'plab fidoyi o'qituvchilar sohadan ketishga majbur bo'ldi. Haligacha sohadagi ko'plab muammolarning yechimini ko'rsata oladigan, sifatli ta'lim tizimini yarata oladigan, “jadid”­larning izdoshi bo'lgan pedagoglarni emas, balki asl holatdan bexabar, boshqa soha mutasaddilarini eshitib, ularning takliflariga qonuniy tus bermoqdamiz. Sohaga oid qabul qilinayotgan ayrim qonunlar esa sohaning rivojlanishiga emas, balki shunchaki vaziyatni biroz vaqt yumshatib turishga xizmat qilmoqda. Tizimda muammolar yuzaga kelganda uni isloh qilish yoki keyinchalik ular takrorlanmasligi uchun qat'iy harakat qilish o'rniga holatga munosabat bildirib qo'yyapmiz, xolos. Natijada pedagoglarimizning xorij davlatlariga borib, ularning ta'lim sifatini yuqori darajalarga ko'tarishiga yoki oliy ma'lumotli pedagoglarning tirikchilik uchun o'z kasbini tashlab bozorlarda sotuvchilik qilishiga, chet ellarda sarson-sargardon holda ko'cha supirishi yoxud qurilishlarda mardikor bo'lishini yuzaga keltirdik. Sodda til bilan aytganda “vatandan ketishlariga” ko'mak berdik.

To'g'ri, so'nggi yillarda bilimli va ko'plab yutuqlarga erishgan, sifatli ta'lim beradigan fidoyi pedagoglarni rag'batlantirish va ularga yil davomida yuqori foizli ustamalar berib borilishi ta'minlandi. Bu masalalarda bundan 5-10 yil oldingi davrga qaraganda ko'pgina ijobiy o'zgarishlar bo'ldi. Biroq baribir maktab direktorlarining erkin faoliyati va mustaqil qaror chiqarishi yildan-yilga qiyinlashib bormoqda. Maktab direktorlarining fidoyi va yuqori natijalar ko'rsatgan o'qituvchilarni rag'batlantirishidan tortib, yangi pedagoglarni ishga olishigacha bo'lgan barcha qaror va buyruqlari O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining hududiy bo'limlari tomonidan “ijobiy xulosa” berilganidan so'nggina amalga oshishi mumkin. Buni “sohada korrupsion holatlar ko'payganligi sababli” deb oqlash mumkindir. Biroq bu kabi holatlar maktab direktori va o'qituvchilarning mustaqil davlat tashkiloti sifatida erkin faoliyatiga to'sqinlik yaratadi. Albatta, guruch kurmaksiz bo'lmaydi, endi ishga kirayotgan pedagoglardan yoki o'quv yili boshlanishidan oldin dars taqsimoti paytida pora olinishi holatlari hozirgacha mavjud. Ammo mana shundaylar kasriga butun tizimni jilovlab tashlash to'g'rimi?

Yana shuningdek, maktabga hududiy gaz ta'minot xodimlari, elektr energiyasi-yu maktab obodonligini talab qiladigan mutasaddilardan tortib, mahalliy xalq tilida hali-hanuz “SES” deb atalmish tashkilot ishchilarigacha tashrif buyurishadi. Aslida ularning maktabga ziyoni emas, foydasi tegishi kerak. Lekin ular tomonidan “yo'q” bo'lgan taqdirda “bor” qilib ko'rsatiladigan kamchiliklar topilar va hattoki jarimaga tortilish holatlari ham kuzatiladi. Yuqoridagi mahalliy davlat hokimiyati mutasaddi tashkilotlari tomonidan bartaraf etilishi talab va nazorat qilinadigan barcha muammolarning yechimi mablag'ga taqaladi. 80-90 foiz holatlarda maktab direktori va o'qituvchilar o'z hisoblaridan muammolarni bartaraf etishadi yoki “komissiya” bilan “kelishiladi”. Aks holda XTB yig'ilishlari va hokimlik soatlarida yana maktab direktorlarining “po'stagi qoqilishi” shubhasiz.

Yana bir mulohaza. So'nggi yillarda ota-onalarning yuqori davlat tashkilotlariga arz qilish holatlari ko'paydi. Yuqori davlat tashkilotlari ham “kamchiliklar ijobiy bartaraf etilsin” qabilida ish tutib, ishni o'zidan soqit qiladi. Natijada yana maktab direktori va o'qituvchilarning obro'sizlanishiga zamin yaratilmoqda.

Bundan tashqari, mantiqsiz turli tadbirlarda zalni to'ldirish maqsadida o'quvchi va o'qituvchilardan foydalanish amaliyoti hali hanuz baribir saqlanib qolmoqda. Mazkur tadbirlar esa dars soatlari vaqtida o'tkazilmoqda. Natijada o'quvchilarning bo'sh zalni to'ldirish tadbirlari kunlaridagi dars soatlarini o'zlashtirishi qolib ketmoqda. “Tepadan kelgan buyruq” qabilidagi bunday holatlarda na maktab rahbariyati, na sinf rahbari, na fan o'qituvchisi qarshilik qila oladi. Yuqoridagi davlat tashkilotlarining ro'yxatini davom ettiradigan bo'lsak, deyarli barcha mahalliy tashkilotlarni sanab o'tishimizga to'g'ri keladi. Ta'lim sifatining o'sishiga xizmat qilmaydigan turli jadval, hisobot va tadbirbozliklardan ko'zlangan maqsad nima? Ayni shu sabablar tufayli ham jamiyatda maktab direktori va o'qituvchilarning o'rni, ularga bo'lgan hurmat ko'tarilmayapti.

Hozirgi kunda nodavlat ta'lim muassasalari, repetitorlarning o'quvchi-yoshlarni oliy ta'lim muassasalariga o'qishga kirishidagi o'rni sezilarli darajada oshib bormoqda. Chunki nodavlat ta'lim muassasalaridagi o'qituvchilar har xil keraksiz qog'ozbozlik, tadbirbozlik bilan shug'ullanishmaydi, ularga kunora turli davlat tashkilotlaridan “komissiyalar” tashrif buyurmaydi. Kundan kunga ko'payib borayotgan bu tizim oson va sifatli, ammo e'tiborli bo'laylikki, ularda o'quvchilarga ta'lim bilan bir qatorda tarbiya, Vatanparvarlik ruhi, o'zaro ijtimoiy munosabatlar va erkin ijodiy yondashuv, tanqidiy fikrlash va jamoaviylik o'rgatilmaydi.

Zero, aynan maktab ta'lim-tarbiyasini isloh qilish ana shunday omillar tufayli ham zaruratdir.

Ayting-chi, Buxoro viloyatidagi Qorako'l maktabi yoki Navoiy viloyati Xatirchi tumani “Tamabaxrin” mahallasidagi maktablarning respublika miqyosidagi eng yuqori sifat ko'rsatkichlariga ega bo'lishida asosiy sabab nima? Ma'lum bo'lishicha, mazkur maktablarga hattoki boshqa hududlardan ham o'quvchilar kelib tahsil olishadi. Bunday sifat ko'rsatkichida bosh omil — ota-onalar, maktab rahbariyati va fidoyi ustozlarning jonkuyarligidir. Mazkur hududdagi mutasaddi tashkilotlar ham “ta'lim va tarbiya” masalasini eng asosiy masala sifatida ko'rishida. Bunga qo'shimcha tariqasida yana bir misol keltiradigan bo'lsak, tuzilganiga uncha ko'p bo'lmagan, “Ixtisoslashtirilgan ta'lim muassasalari agentligi” (avvalgi “Prezident ta'lim muassasalari agentligi”) tarkibidagi ixtisoslashtirilgan maktablar juda qisqa fursat ichida yuqori ta'lim ko'rsatkichlariga erisha oldi. Chunki, bu ta'lim dargohlari ham keraksiz turli tadbirbozliklaru qog'ozbozliklardan xoli hisoblanadi.

Ta'lim tizimi mas'ullaridan umidimiz shuki, vaqtni uvol qilmaylik, Yurtning ertasi va egasi hisoblanmish yosh avloddan o'z manfaatlarimiz yo'lida foydalanmaylik! Zero, “ta'limdan o'zga najot yo'q!” Prezidentimiz har safargi yig'ilishlarida ta'lim haqida gapirishlari bejiz emas. Davlat rahbari tomonidan ilgari surilayotgan tashabbuslar barcha hududlarda birdek joriy etilsa, faqatgina qog'ozda emas, balki amalga ham tadbiq etilsa ko'pgina muammolar o'z-o'zidan yechimini topardi. Xullas, ta'lim tizimiga nisbatan eskicha qarashdan butunlay voz kechishimiz lozim.

Kamina shu sohadagi mehnat faoliyatim va taj­ribamdan kelib chiqib, tizim islohi yo'lida bir necha takliflarimni bildirmoqchiman:

1. Maktab direktori lavozimiga nomzod o'z mutaxassisligi doirasida xalqaro tan olingan yoki milliy sertifikatga ega, kamida 5 yil pedagogik mehnat tajribasi bor va faoliyati davomida viloyat yoki respublika miqyosida natijaga erishgan maktab o'qituvchilaridan tayinlanishi kerak. Maktab direktorlarining oylik ish haqi masalasida amaldagi mavjud “o'quvchi sonidan kelib chiqqan holda” tizimidan voz kechilib, ular uchun bir xil miqdorni joriy etish lozim. Direktorlarning ish haqini hozirgidan 25 foiz miqdorida oshirish zarurati bor. Shunda maktabda ular tomonidan yo'l qo'yilayotgan korrupsion holatlarning oldi olingan bo'lar edi. Shuningdek, poraxo'rlik holati qonuniy tasdiqlangan hollarda mazkur maktab direktori bilan nafaqat mehnat shartnomasini bekor qilish, balki uning pedagogik faoliyat bilan shug'ullanishi man etilishi lozim.
2. O'qituvchining o'z ustida ishlashi va sifatli ta'lim tizimini mustahkamlash maqsadida “mutaxassis” toifasidagi o'qituvchi “ikkinchi toifa”ga o'tishda ketma-ket uch marotaba o'z fani doirasidagi imtihondan o'ta olmasa, u bilan tuzilgan mehnat shartnomasini bekor qilish kerak. Shuningdek, oliy ta'lim muassasalarining pedagogika yo'nalishlarini bitirayotgan talabalar yakuniy davlat imtihoni sifatida “Mutaxassis” toifasi darajasini olish uchun sinovdan o'tishlari, mazkur imtihondan o'ta olsalargina, Oliy ta'lim muassasasini bitirganlik to'g'risidagi diplom berilishi zarur.
3. Barcha fanlar doirasida xalqaro yoki milliy sertifikatlarni qo'lga kiritgan o'qituvchilar oylik ish haqiga qo'shimcha tarzda kamida 50 foizlik ustama tizimi joriy etilsa, ular o'rtasida erkin raqobat tizimi yaratilib, pedagoglarning o'z ustida ishlash mexanizmi paydo bo'lardi.
4. O'qituvchi yoki maktab ma'muriyati faoliyatiga asossiz aralashgan yoki ularning ustidan yuqori davlat organlariga yozma tarzda murojaat qilganlarning shikoyati “uyushtirilgan” yoki “asossiz” deb topilsa, ular tegishli tartibda jarimaga tortilishi kerak.
5. Fuqarolik pasporti olish yoshiga yetgunga qadar o'quvchi-yoshlarning ayrim ijtimoiy tarmoqlardan (Tik-tok, Instagram kabi) foydalanishini cheklash lozim. 16 yoshga to'lgunigacha bo'lgan vaqt bolalarda psixologik o'tish davri bo'lib, bu kabi cheklovlar ularning kelajakdagi oliy maqsadlaridan chalg'imasligi uchun ijobiy xizmat qilgan bo'lardi.
6. Avvalgi vazirlikning “tuman xalq ta'limi bo'limi” boshqaruv tashkilotlaridan butunlay voz kechilib, yangi vazirlikning hududiy boshqaruvi sifatida “viloyat bo'limi” tizimini joriy etish lozim. Shuningdek, maktab va bog'chalarning asosiy buyruqlari elektron holda shakllantirilishi kerak. Har bir maktab ijtimoiy tarmoqlarda o'z rasmiy sahifalarini ochib, amalga oshirgan chora-tadbirlarini joylab boradigan bo'lsa, mazkur maktablar vazirlik yoki uning viloyat bo'limi tomonidan o'rganilganda ta'limdagi ko'pgina to'siqlar va qog'ozboz­liklardan voz kechilgan, maktab direktorlarining erkin faoliyati ta'minlangan bo'lardi. Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligining viloyat bo'limi bosh­lig'i va uning tarkibidagi shtatning huquqiy majburiyatiga, eng avvalo, “maktab direktori va fan o'qituvchilarining erkin ijodiy mehnat fa­oliyatini ta'minlash”, “ta'lim sifatiga to'siq bo'ladigan turli tekshiruv va ortiqcha qog'ozboz­liklarning oldini olish”, “bola tarbiyasi uchun, avvalo, ota-ona javobgarligini ta'minlash” va “mansabdor shaxs­larning ta'lim tizimiga aralashishining oldini olish” kabilarni kiritish lozim.
7. Umumiy o'rta ta'lim maktablarida “Davlat va huquq asoslari” fani darsliklari mazmunini qaytadan ko'rib chiqqan holda mazkur fanga haftasiga kamida 2 soat o'rin berish lozim. Yangi darslikka xalqaro tan olingan huquq normalari va rivojlangan davlatlar qonunchiligini kiritish, shuningdek, respublika fan olimpiadalariga “Davlat va huquq asoslari” fanini ham qo'shish mumkin.
8. Ichki ishlar vazirligining hududiy ichki ishlar boshqarmalari tomonidan maktablarga nisbatan ishlatiladigan “Taqdimnoma kiritish” tizimini butunlay bekor qilish kerak. Shuningdek, o'quvchining darsdan tashqari yoki dam olish kuni sodir etgan har qanday xatti-harakati uchun maktab ma'muriyati yoki sinf rahbarini boshqarmaga chaqirgan, yana shuningdek, asos va sababsiz, o'zlarining hisobot va “reja”larini bajarish uchun dars jarayonlarini buz­gan IIB xodimlariga chora ko'rish lozim.
9. Tarbiya fani doirasida yuqori sinf o'quvchilariga (albatta, bolaning yoshi va uning psixologik holatini inobatga olgan holda) har oyning boshida bitta badiiy kitob mutolaasi mustaqil ish sifatida berilsa va oy oxirida “badiiy kitob tahlili” soatida fan o'qituvchisi va o'quvchi-yoshlar tomonidan asar tahlil qilinsa, maqsadga muvofiq bo'lardi. Bu nafaqat yoshlarning dunyoqarashini boyitishga, asardan o'zi uchun xulosa olishiga va erkin tanqidiy fikrlashga, balki buyuk yozuvchi-adiblarimiz tomonidan yozilgan asarlarga qiziqishni orttirib, o'quvchilar o'rtasida kitobxonlikning yuksalishiga xizmat qiladi.
10. O'zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi tarkibida “Ta'limda mavjud muammolar va ularning yechimlari” bo'limi tashkil etish lozim. Vazirlikning hududiy boshqarmalari tarkibida ham mazkur bo'lim uchun alohida shtat ochilsa. Bu xodimlar to'g'ridan-to'g'ri faqatgina vazirga hisobot bersa, maqsadga muvofiq bo'lardi.
11. Yangi o'quv yilining boshlanishi (2023 yil 1 sentyabr)ga qadar respublika miqyosidagi barcha umumiy o'rta ta'lim maktablari o'quv xonalarini kuzatuv kameralari bilan ta'minlash rejasi amalga ko'chishi lozim. Buning natijasida nafaqat sifatli ta'lim va dars kafolatlanadi, balki o'quvchi, ota-ona va o'qituvchi o'rtasidagi munosabat va mavjud muammolar ham ijobiy hal etiladi.
12. Qolaversa, yana bir muhim taklif shuki, tizimdagi barcha ichki va tashqi hujjatlar lotin alifbosiga asoslangan yozuvda, o'zbek tilida joriy etilishi va buning ustidan nazorat o'rnatilishi lozim. Shundagina qisqa fursat ichida davlat tilining hayotimizdagi o'rni mustahkamlanadi, millatidan qat'i nazar davlat tilini o'rganish va uni hurmat qilish an'anasi shakllanadi.
13. Yana bir mulohaza: maktab o'quvchilarining qo'lidagi telefon masalasi. Mayli, o'quvchilar telefondan foydalanishsin. Ammo maktabda darsi tugagandan so'ng. Shu bois, barcha maktablarda o'quvchilar ta'lim o'chog'idagi maxsus xonada va mas'ul shaxsga telefonlarini topshirib kirishlari, maktabdan qaytishayotganda esa, marhamat, olib ketish­larini yo'lga qo'yish kerak. Ana shundagina o'quvchi dars paytida chalg'imaydi, xayoli joyida bo'ladi.

 Zavqibek MAHMUDOV,

O'zR FA Tarix instituti kichik ilmiy xodimi,

Yuqori Chirchiq tumanidagi

34-maktab direktori o'rinbosari