Jannatiy inson edi
93 yoshni qarshilab, quvnoqlik bilan yashashda davom etayotgan nuroniy otaxon kim edi? “U yog'im og'riydi, bu yog'im bezovta qilyapti” demay yashab kelgan keksa olim kim edi? Yotib emas, yurib, uxlab emas, ko'p vaqtlarini ijod qilish bilan o'tkazgan, tinib-tinchimas ruhshunos kim edi? Bunday fayzli, saxovatli, so'zlari asaldek shirin, bamisoli musiqa eshitib, to'ymagan odam qiyofasiga tushganingni ham bilmay qoladigan, sizni sehrlab qo'yadigan ustozi komil kim edi? Xalqqa beminnat xizmat qilishni odat tusiga kiritgan, dam olishni ijod qilish deb hisoblaydigan fidoyi inson, serg'ayrat, hali ancha baquvvat, fe'l-atvorida salbiy o'zgarish yo'q bo'lgan, hammaga doimgidek, iliqlik bilan muomala qilishda davom etgan, tunlarda ham shinam darsxonasida o'tirib, biron-bir marta bo'lsada ish ko'p deb nolimagan ruhshunos, hayot alifbosi bo'lgan lug'atshunos, faylasuf, muzeyshunos, dilshunos, odamshunos kim edi? Bu muborak, pok, halol yashash shiorini to'la-to'kis bajarib kelgan ulug' inson, tibbiyot fanlari nomzodi, dotsent, ko'plab orden va medallar sohibi bo'lishga arziydigan bo'lsa-da, hech qachon bu haqda biron daqiqa ham esiga kelmagan haqiqiy ijodkor, ustozlari Ibn Sino hazratlarini xalqimizga astoydil tanishtirishga erishgan zot Abdukarim Haydarovich Usmonxo'jayev endi oramizda yo'q.
Tasavvuf ilmining targ'ibotchisi bo'lgan bu inson, Guli, Abdurahimjon, Abduqahhorbek hamda Go'zalxonlarni dunyoga keltirgan va tarbiyalab voyaga yetkazib, bu dunyoni tark etgan jannati kelinoyimiz Shohidaxon onamiz ham bamisoli tirik, Abdukarim akaning yonlarida, ularga ijodlariga madad berib turganlarini doim his qilgan Abdukarim ota, farzandlaridan xursand, tinch-osoyishta hayotni tugatib kelinoyimiz yonlariga ketdilar.
Ham yozuvchilikdan charchamaydigan, jurnalistik faoliyatni ham kanda qilmay bajaradigan, turli uchrashuvlarga yo'q demay borib suhbatlar o'tkazishdan zavqlanadigan, katta yubileylarni boshqarishdan cho'chimaydigan, lug'atshunos, ruhshunoslikdan tashqari, juda ko'p kitoblarga muharrirlik qilgan zahmatkash ustoz 93 yoshlarini biz do'stlari-birodarlari, qarindosh-urug', qo'ni-qo'shnilari bilan nishonlashga tayyorgarlik ko'rilayotgan bir vaqtda bu imtihon dunyosini tark etdilar. Bu kamtar insonning boqiy dunyosi ham obod bo'lsin, iloha.
Salkam bir asr yashagan birodarimiz: akamiz, do'stimiz bugun oramizda yo'q, ammo ularning qilgan ishlari hamisha bizga quyosh singari nur sochib turadi. Bir shamchiroq yuz kishining yo'lini yoritadi deydilar. Bir kulgining bir yig'isi ham borligini unutma, do'stim, degan naql yodga tushadi. O'z ona yurtiga xizmat qilishdan charchamagan buyuk inson, Alloh so'zini aytarkan, o'limga tik qarab biz — do'stlarini tashlab ketdi. Bundan salkam yigirma yil avval aytilgan so'zlarni eslay boshladim. Rostdan ham dunyoda shunday odamlar borki, ularning umr yo'li izsiz o'tmas ekan. Hayotda bundaylar shamchiroqdek barchaning yo'lini yoritib, ko'plar dardiga malham bo'lar ekan. Ilm-fan rivoji yo'lida astoydil xizmat qilgan, zalvorli mehnati ila ko'pchilik orasida obro'-e'tibor qozongan, o'z kasbining fidoyisi Abdukarim Usmonxo'jayev shunday insonlar sirasidan edi.
Abdukarim Usmonxo'jayev o'zining salkam yetmish yillik umrini tibbiyot sohasiga bag'ishladi. 1959 yilda Toshkent davlat tibbiyot instituti (hozirgi Toshkent davlat tibbiyot instituti)ni tamomlagandan so'ng Yuqori Chirchiq tumani davolash-profilaktika birlashmasi bosh vrachining davolash ishlari bo'yicha muovini va psixoterapevt bo'lib ishladi. Aynan shu yerda tibbiyot sohasini har taraflama chuqur o'rganib, tajriba, bilim va malaka orttirdi. 1964 yilda nomzodlik dissertatsiyasini yoqlagandan so'ng 1986 yilgacha Epidemiologiya, mikrobiologiya va yuqumli kasalliklar ilmiy-tekshirish institutida o'ta xavfli kasalliklar laboratoriyasining mudiri sifatida faoliyat yuritdi. 1986-2000 yillar davomida O'zbekiston Sog'liqni saqlash muzeyida direktor lavozimida serg'ayratligi va tashabbuskorligi bilan tanilgan bu ziyoli inson “Sihat-salomatlik” (1989-1991) jurnalida mas'ul kotib, “Moziydan sado” (1998-2000) jurnalida bosh muharrir bo'ldi.
Umri ijodga hamisha oshufta bo'lgan A.Usmonxo'jayev tibbiyotning ilg'or vakili sifatida xalqimizning sog'lom turmush tarzini shakllantirib, sihat-salomatlik madaniyatini oshirishga, ruhiy sog'lomlantirishga qaratilgan qator risola va lug'atlar yaratdi. “Ming dard davosi”, “Yurak malhamlari”, “Salomatlik navqironlikka yo'l”, “Shamollashning beozor davolari”, “Befarzandlik”, “Ruhiyatni sog'lomlashtirish usullari”, “Ko'ngil halovati”, “Musiqiy muolaja”, “Ezgulikka intilib”, “Xotiralar”, “O'z daraxtingizni bilasizmi?”, “Eng yaxshi davo”, “Dorisiz qalb davosi” kabi asarlar hamda lug'atshunoslikda nashr qilingan “Inglizcha-o'zbekcha tibbiy so'zlashgich”, “Ruscha-lotincha-o'zbekcha tibbiy terminlar izohli lug'ati”, “Etimologik lug'at”, 2 jildli “Tibbiy terminlar ensiklopedik lug'ati” shular jumlasidandir.
Abdukarim ota Usmonxo'jayev jurnalist sifatida “Hamshira” jurnalida ijrochi direktor lavozimida faoliyat yuritdi. Jurnalning qiziqarli, o'qishli, zamon talabiga javob beradigan darajada, muntazam nashr etilib, mushtariylar qo'liga yetib borishida jonbozlik ko'rsatgan edi.
Bundan tashqari Bositxon ibn Zohidxon Shoshiy qalamiga mansub “Qonuni Bositiy” yoki “Qonun almabsut” nomli ikki jildli kitobga hamda “Farhang al-mabsut” yoki “Istilohot ul-atibbo fi-intifoot il- ahibbo” (“Do'stlar foydalanishi uchun tuzilgan tibbiyot terminlari lug'ati”) ga mas'ul muharrirlik qilib, bu xizmati bilan tabobatimiz tarixi, ulkan ilmiy merosini qayta tadqiq etish yo'lida o'z hissasini qo'shdi. Shuningdek, 6 ta ixtiro va jami 300 dan ortiq ilmiy-ommabop maqolalar muallifi ikkita nomzodlik dissertatsiyasiga ham rahbarlik qilgan edi.
Oxiratlari obod bo'lsin. Abdukarim aka chindan ham yaxshi inson edilar. Shu bois o'zidan yaxshi nom, ezgu amallar qoldirdi.
To'lqin MUHIDDIN