Ustoz haqida so'z

Qashqadaryo bo'ylab safarimni yakunlab, aeroportga kelsam, bir tanish chehra menga qarab yuzlanyapti. Qarasam, xizmat ko'rsatgan jurnalist Qurbon Egamberdiyev. Res­publika radiosida javlon urib, keyin viloyat Teleradio qo'mitasini boshqargan emasmi, darhol so'z bosh­ladi:

— Hozirgina Toshkentdan uchib keldim, — dedi u, — Kecha xalq artisti, “Mahamad chatoq” deb e'zozlanuvchi Po'lat Saidqosimovning muborak 80 yoshini nishonladik. Kursdoshlar yig'ilib sizning ustozingizni ham esladik.

— Tushunmadim.

— I-e, eshitmaganmisiz?! Axir biz Jo'ravoy bilan Teatr va rassomchilik ins­titutiga o'qishga birga kirganmiz. Afsuski, yo'llarimiz ayro tushib, aktyor bo'lolmadik…

Shunda, ustozning armon bilan aytganlari yodimga keldi: “O'tgan asrning elliginchi yillarida artistlikni orzu qilgan yigit oilaviy malomatlarga qolardi. Shuning uchunmi otamning sahnaga chiqib, “yallachi”, “satang”, “o'yinchi” nomini olib, yuzimni yerga qaratmoqchimisan, degan so'zlarini unutolmayman. Shu tariqa “Ota rozi — Xudo rozi”, deganlaridek, sahna orzusidan kechib, o'qituvchilik yo'liga o'tib qo'yaqolganman. Nachora, aktyor bo'lganimda “Boy ila xizmatchi”dagi Solihboy rolida o'ynashni niyat qilgandim.”

Ha, deyman o'zimcha. Darhaqiqat, ustozning yurish-turishi, qarashlari, gavda-kelbatida   aktyorlarga xos sifatlar ko'zga tashlanib turardi. O'zaro munosabatlarda uning yuzida botiniy va zohiriy kechinmalar ifodasi gavdalanardi. Uning ruhiyatidagi bunday ko'rinishlar esa institutni bitirib, til va adabiyot o'qituvchisi sifatida yoshlarga saboq berishida ham asqotdi. O'quvchilarning   ustozdan ko'z uzmay, uning darslarini maroq bilan tinglashlari ham shundan, deyish mumkin. Namangan tumani teg­rasidagi Toshbuloqda, keyin   Sirdaryo viloyati, Guliston tumanidagi maktab­larda ishlab hayotiy taj­riba to'pladi. Ko'rgan-kechirganlarini qog'ozga   tushirishga bo'lgan ishtiyoqi esa uni ijodxonalar sari yetak­ladi.

Ustozdagi keng fikrlash, xayolotga berilish, so'z boyligi, bayonnomani tasavvur etish kabi xislatlar poytaxtdagi “Temiryo'lchilar gazetasi”da ilk faoliyat boshlagan chog'laridayoq erkin qalam tebratishga imkon berdi. Turli yangiliklar, ilg'or tajribalar, ishlab chiqarish zarbdorlari, ayniqsa, iqtisodiyotga oid muammolarga bag'ishlangan chiqishlari nazardan chetda qolmadi. Undagi layoqatni zimdan kuzatgan “Sovet O'zbekistoni” (hozirgi “O'zbekis­ton ovozi”) gazetasi   rahbariyati jamoaga taklif qilib, sinov tariqasida ishga qabul qildi. O'sha davr­­da o'zbek jurnalistikasi   dorilfununi hisob­langan bu ijod dargohida ish boshlagan Jo'ravoy Xolqosimov uchun porloq kelajak sari yo'l ochildi.

— Jo'ravoy aka bilan oltmishinchi yillarning oxirida tanishganman, — deb eslaydi shu dargohda qariyb ellik yil qalam tebratgan, “Mehnat shuhrati” ordeni sohibi, taniqli jurnalist Haydar Nosirov. — U paytlar gazeta tahririyati Navoiy nomidagi katta teatr qarshisidagi uch qavatli ko'rkam binoda faoliyat yuritardi. Ikkinchi qavatning boshida, musahhihlar bo'limi qarshisidagi “Sanoat, qurilish va transport” bo'limida xodim, hasos jurnalist Abdullajon Abduqodirov mudir edi. Ishga yangi kelgan paytlarim aylanib yurib shu xonaga kirsam Jo'ravoy aka o'tirgan ekanlar. Tanishgan   bo'ldik, menga andak yo'l-yo'riq ko'rsatdilar. Qo'llarida bir sahifalik maqola bo'lib, “Sovet O'zbekistoni” maxsus muxbiri Jo'ravoy Xolqosimov” degan yozuv bor edi. Ertasiga gazetani ochsam salobatli bu material Navoiy oltin-kon zaxirasiga bag'ishlangan tanqidiy-tahliliy maqola ekan. Vaqti kelib bizlarga ham ana shunday chiqish­lar nasib etsin, deya niyat qildim ichimda.

Ko'p o'tmay tahririyatda o'zgarishlar yuz berdi. Ajoyib felyetonchi Vosi Mahkamov o'rniga Jo'ravoy aka tasdiqlanib, bizga, ya'ni “Axborot va sport” bo'limiga mudir bo'lib o'tdilar. Ustozning baroq qoshi, nimtabassumi kishini hayratga solardi. Haqiqiy murabbiy sifatida u kishidan ko'p narsalarni o'rgandim. Ustoz o'z davrining yetuk darg'alaridan bo'lib kelgan Rasul Rahmon, E'tibor Oxunova, Jumaniyoz Jabborov, Ma'ruf Nazarov, Xabib No''monov, Ohunjon Hakimov, Yahyo To'xtayev, Xolbek Yodgorov, Ne'matjon Ulug'jonova, Murodjon Mansurov, Anvar Eshonov, Mahkam Mahmudov, Abdukarim Nabixo'jayevlar bilan juda yaqin edilar. Shogirdlari ham kam bo'lishmadi. Hoshim Qodirov viloyat muxbiri darajasiga yetgan bo'lsa, har sohaga qiziquvchan Namoz Sa'dullayev avvaliga gazetaning “Qish­loq xo'jaligi” bo'limini boshqarib, keyin Oliy Kengash deputati, xizmat ko'rsatgan jurnalist, ma'lum muddat “Xalq so'zi” gazetasida muharrir vazifasini bajaruvchi bo'ldi.

— Akamga bo'lgan izzat-ikrom qanchalar ekanini o'lkamiz bo'ylab safarlarda his etganman, – deya hikoya qiladi “Faxriy avtotransportchi” Ergash Xolqosimov. – Yetmishinchi yillar boshida ish yuzasidan   Xorazmga borgandim. Ishlarimni bitirib aeroportga chiqsam, kassada chipta yo'q deydi. Yo'lini topolmay boshim qotdi. Vaqt ketyapti. Tavakkal qilib, “Xorazm haqiqati” gazetasi tahririyatiga yo'l soldim. Borsam qabulxona bo'm-bo'sh. “Bosh muharrir Egam Rahimov” yozuvli   eshikning qiya ochiqligidan foydalanib to'g'ri kirib boraverdim.

— Assalomu alaykum!

— Ey, keling mehmon! Qani marhamat o'tiring-chi.

O'rnidan turib, samimiy mulozamat ko'rsatayotgan insonning muomalasidan ko'nglim suv ichgandek bo'ldi. Gapni cho'zmay muddaoga o'taveraman, deb og'zimni juftlagan edim, mezbonning o'zi so'z boshlab qoldi.

— Ko'zimga issiq ko'rinyapsiz. Ajoyib inson, do's­tim Jo'ravoyga naq quyib qo'ygandek o'xsharkansiz…

— Xolqosim otaning zuryodi,   Jo'ravoyning inisi bo'laman, — dedim sevinganimdan.

— Xo'sh-xo'sh, keling, qaysi yumushlar bilan bizni yo'qlab qoldiz, eshitaman, xizmat. Samolyotga chiptaning tanqisligini, shu bugun uchmasam bo'lmasligini tushuntirdim.

— Shunaqami, hozir, — dedi-da telefonda shof­yorini chaqirib, “manavi mehmonni aeroportga yetkazib, bronchiptadan foydalanib, parvozni kutib, keyin qaytasan”, — deya uqtirdi. Qo'limni mahkam siqib, safaringiz bexatar bo'lsin, Jo'ravoyga ko'pdan-ko'p salom ayting, deganicha meni kuzatdi.Men esa parvoz bir maromda davom etarkan akamning kasbiga mehrim ortganini qalban his etdim.Akamni bilgan, u bilan ishlashgan, ustozu shogirdlariga yaqinroq bo'lishga, kerak bo'lsa do'stlashishga axd qildim…

Ha, ustozning kimligi, nimaga qodirligi, botiniy va zohiriy imkoniyatlari yetmish to'rtinchi yildan, ya'ni gazeta tahririyatining “Sanoat” bo'limiga   mudir bo'lib o'tganlaridan keyin yaqqol ko'zga tashlana boshladi, deyish mumkin. U kishi intizom va mas'uliyatni birinchi o'ringa qo'yardi. Bo'limda   ijobiy-­ijodiy muhitni yaratishga ahamiyat berardi. O'ziga xos vazminlik,   sermulohaza, yetti o'lchab, bir kesish, kamtarlik bilan ovozga kuch bermaslik kabi fazilatlar sohibi bo'lgani uchun ham har qanday suhbatdosh ko'ngliga yo'l topa olardi. Xodimlarini bir-biridan kamsitmas, ularning o'z fe'l-atvori, qiziqishiga qarab topshiriqlar berardi. Ha, endi ish bor joyda kamchilik ham bo'lishi tabiiy. Lekin ustoz jahl yoki zarda o'rniga   bosiqlik bilan bizni yo'lga solardi. Shuning uchun ham mahsus sahifalar, yangi topilma va ruknlar, muammoli masalalarga oid takliflar   rahbariyat tomonidan ma'qullanar, biz esa bundan ruhlanib, g'ayrat ko'rsatishga intilardik.

Buzilmas ittifoq deb ataluvchi, mamlakat va davlat boshqaruvini   partiya o'z qo'liga olgan o'sha zamonda ham jamoadagi boshlang'ich partiya tashkilotiga kotiblik qilish Jo'ravoy akaga ishonib topshirilgan edi. Ustoz esa har bir firqa a'zosi bilan alohida suhbatlar qurish orqali, xodimni ishchanlik, tashab­buskorlik sari yetaklardi. Bu   esa gazetani yanada ta'sirchan, jangovar va o'qimishli bo'lishida o'z samarasini berardi. Yuqori tashkilot va tahririyat rahbariyati tomonidan qo'yilgan vazifalarni vaqtida va sifatli bajarilishida bosh muharrirga yaqin yordamchi bo'ldi. Qisqasi, Qahramon shoirimiz Erkin Vohidov ta'biri bilan aytganda, e'tiqodga sobitlik hurmatga loyiq fazilatdir.

Ha, Jo'ra Xolqosimov ana shunday ibratli hayot yo'lini bosib o'tdi. U oilaparvar, mehribon padar, g'amxo'r inson, mahalla va qarindosh-urug'lar orasida ajoyib maslahatchi, ayollarini “sizlash”larining o'ziyoq bir namuna bo'lgan. Deyarli har kuni ishdan qaytayotib, inilari Ergashning xonadoniga kirib, hol-ahvol so'rab o'tish ham hammaga emas. O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan jurnalist, bir necha orden va medallar sohibi Jo'ravoy Xolqosimov hayot bo'lganlarida shu kunlarda to'qsoninchi bahorni qarshilagan bo'lar edi. Zero, bir donishmand aytganidek, iqtidor   sohiblarining chinakam umri keyin bosh­lanadi. Ustozning muborak   ismlarini hali-hanuz entikib tilga olishimiz ham balki shundandir. Nima bo'lganda ham u kishining ruhi jigargo'shalari, turli kitoblari, do'stlari, hamkasblari va shogirdlarining   shirin xotiralarida yashamoqda.

Erkin XO'JAYEV,

mehnat faxriysi