Ko'ksimni to'ldirib keldi bir daryo
O'zbekiston xalq shoiri Sirojiddin Sayyidning “Millat baxtin so'rar millat otasi” deb nomlangan kitobini o'qib…
Qo'limda “Sahhof” nashriyoti tomonidan chop etilgan O'zbekiston xalq shoiri Sirojiddin Sayyidning “Millat baxtin so'rar millat otasi” deb nomlangan kitobi. Muqaddas Umra ziyoratining nurli tassurotlari bilan qorishiq satrlar bilan boshlangan kitobni o'qir ekanman, Sharq she'riyatining ilohiy qudrati ruhiyatim olamida azon tovushidek muqaddas sado berdi. Bizkim, she'riyat mulkining pirlari tavof etgan yurt farzandlarimiz. Bizkim, valiylarin hikmatlari olamni yoritgan ma'naviyat xazinalarining vorislarimiz. Bizkim, olamu va odamizodga Haqni tanitgan, Vatanni iymon qadar sevganlarning avlodlarimiz. Zero Haqni tanigan odamgina mavjudotdan farq qiladi. Zero, Vatanga bo'lgan sevgi insonni iymon ila nurlantiradi.
Bu satrlar shoirning ShUKRONASIDIR:
Olloh nomi bilan boshladik kalom,
Olloh dargohida eng oliy in'om,
Keldik – dil va tilda labbayka, salom,
Bandaga ravodir Haq hidoyati,
Bizga nasib etmish Bayt ziyorati.
Lak – lak odamzodni yaratgan Egam,
Mehru karamini taratgan Egam,
Olamni bir joyga qaratgan Egam –
Ming – ming hikmat erur bir ishorati,
Bizga nasib etmish Bayt ziyorati.
Muborak ravzada aylab duolar,
Bo'lmasin deb hargiz balo – qazolar,
Yurt egasi so'rar elga ziyolar,
Rabbim soyasidir – el himoyati,
Bizga nasib etmish Bayt ziyorati.
Millat baxtin so'rar millat otasi,
Ko'zlardagi yoshlar – dil ifodasi.
Bunda niyatlarning yo'q nihoyasi.
Maqsad – yurt tolei, xalq saodati,
Bizga nasib etmish Bayt ziyorati.
* * *
Biz vaqti zamonida ilohiy oyatlarni ovoz chiqarib aytishdan mahrum el edik. Hazrati Navoiydek so'z mulkining sultoni, avliyolar avliyosidan ham yiroq tutildik. Bayt ziyorati armonga aylantirilgan kunlarni kechdik. Har gal haj ziyoratiga otlangan Mir Alisher bobomizga ming bir to'siq g'ov bo'lgani bo'lsa, davrlar kechib jon ichra joylangan Yaratgan Egamga “Yo Haq”,— deya yolvorgan shoirlari devonaga chiqarilgan, so'z gavharlari bo'hton botqoqlariga uloqtirilganlarning zurriyodlarimiz.
Ulug' ziyorat nasib etmagan ajdodlari uchun o'ksinish va o'kinch shoirning yuragidan otilib chiqadi:
Sendan umidvor zor ko'ngillar uchun,
Zahmatkash opalar, singillar uchun,
Muqaddas Ka'baning ko'rsatgil kuchin,
O'ksik dillargadir mehr oyati,
Bizga nasb etmish Bayt ziyorati.
Kimlar bu kunlarga yetib – yetmagan,
Asrlar armoni dildan ketmagan,
Hazrat Navoiyga nasib etmagan,
Nedir bu o'kinchning sir – sinoati?
Bizga nasib etmish Bayt ziyorati.
Xalqimizning suyukli shoiri Sirojiddin Sayyidning ikki muqaddas masjid ichra iltijolari – she'rlari bo'g'zimizga tiqilib turgan toshlarni ko'z yoshlarimiz bilan erib tushishiga sabab bo'ldi. Bu armon ko'zyoshlarimi, sevinch ko'zyoshlarimi? Bu muqaddas kitoblari yoqib yuborilgan Ishaqxon To'ra Ibrat taqdiriga ega bo'lgan millatning achchiq – achchiq alam ko'zyoshlarimi?
Yoxud “Tib qonunlari”larini yozgan, Ollohdan shifo so'rab yolvorgan xastalarga zaminiy giyohlar bilan malham qo'yib, ilohiy shifo so'zlarni she'r ila bayon etgan shayx ul rais Ibn Sino bobomizga vorislik mas'uliyatimi?
Nega ushbu satrlarni o'qigan chog' qalbimizda kechgan tuyg'ularni nomini ayta olmayapmiz?
Xalq shoiri Sirojiddin Sayyid muqaddas ziyoratga Yurtboshimiz bilan birga borgani, MILLAT BAXTINI MILLAT OTASI so'rab turganini jon qulog'i bilan eshitish baxtiga musharraf bo'lganini o'zi ilohiy saodat bo'ldi desak xato bo'lmas.
Bizkim, vaqti zamonida o'zini olampanoh sanagan hukmdorning “Al Buxoriy xalqqa emas faqat va faqat saroy ahli va shahzodalarga dini islomdan dars bersin, saroyda yashasin va tirikchiligi uchun xizmat haqqini bizdan olsin” – deya Al Buxoriydek hadis ilmining sultonini bepisand etib, zulm o'tkazgan amirlarni ko'rgan sabru sobirlar avlodimiz. Bugun Makkai mukarrama, Madinai munavvarada millat otasini yonida millat baxtini so'rash, Navoiydek piri komillar armonining ro'yobini ko'rishdan ortiq tolei bormikin? Shoirning bu lahzalar haqida yozganlari shunchaki uryon hamdu sanolar emas, muhabbatning chin egasi Vatan hamda uning buguni va ertangi iqbolining yurakdagi tasviridir:
Ezgulik tug'ini baland tutgaymiz,
To dunyo turguncha hushyor o'tgaymiz,
Yo'lboshchi yonida bedor o'tgaymiz,
Vatanni sevmoqlik – qalb diyonati,
Bizga nasib etmish Bayt ziyorati.
Sirojiddin Sayyidning yangi kitobidan o'rin olgan har bir she'ri tarixdan olgan saboq bo'lib bizni bedorlardan bedor, hushyorlardan hushyor bo'lishga chorlaydi. Sahifalarni varaqlar ekansiz undan ulug' ajdodlarimiz yo'lbars misol yotib suv ichgan ma'rifat daryolarining mangu guvullagan sadosiyu, muqaddas buloqlarni, aziz sardobalarni yo'q qilmoqchi bo'lganlar bilan olishib yarador bo'lsa-da g'olib bo'lgan sarbozlarning iqrorlarini o'qiysiz. Satrlardagi chaqiriqlar bir necha saltanatlar yaratgan ulug' millat mardliyu e'tiqodi haqidagi mangu qo'shiqlaridir. Shoir Turonzamin haqidagi she'rida shunday yozadi:
Shayx ul Kubrolarga aylabon ta'zim,
Amudaryolari abadiy azim,
Mangu matonatning o'lmas timsoli,
Manguberdilari mangu Xorazm.
Vatan deb qo'zg'olgan, ey pok iymonim,
Qadim qo'rg'onimsan, buyuk Turonim.
Olamni bo'ylagan yovqur sarbonsan,
Etti iqlimlarga yetgan karvonsan,
Ilk bor zamin uzra Oqsaroy qurgan,
O'zing sohibdavlat, Sohibjahonsan,
Mulki Turon ichra Sohibqironim,
Kavnu makonimsan, buyuk Turonim…
She'rni to'lig'icha olib qaralsa anglash mumkinki, Turku Turon zaminining Ahmad Yassaviysi, hazrat Navoiysi, Mirzo Bedillariga beshik bo'lgan bu zaminni bizning ilmu muhabbatimiz qutqaradi. Yangi O'zbekiston olam darsxonasiga aylandi. Uning xalqaro akademiyalarida muntazam o'tadigan ilmiy -adabiy anjumanlar, konferensiyalar, simpoziumlar yer sharining olimu oriflarini, oqilu fozillarini birlashtirmoqda. Bir vaqtlar tambalab tashlingan sharq darvozalari, sovuq tosh bosgan yo'llar, muhtasham madrasa, maqbaralar, masjidlar olti yarim yil ichida jaranglab ochildi, tikanak o'rab yo'qolayotgan yo'llarda jannatiy ifor sochgan gullar salovatlar o'qimoqda.
Shoir aytganidek:
“Ming yil qurmaganni bir yilda qurgan”, bunyodkor xalq bo'ldik.
Xalq shoirining Vatan haqida yozganlarini bir nafasda o'qiysiz va bu o'tli satrlar bir o'qishda yodingizda muhrlanib qoladi. Bu tabarruk mavzuda yozish uchun shoir qalbi ne ilohiy yog'dular ila nurlanmish?!
Bahrayn suvlariga chaydim yuzimni,
Nasimlar esdilar iliq, arabiy.
Bir osmon to'ldirib keldi ko'ksimni,
Vatan qolar ekan, Vatan abadiy.
Ne zotlar o'tdilar Vatandan ayro,
Sevinchi savdoyu sog'inchi sahro.
Ko'ksimni to'ldirib keldi bir daryo,
Vatan qolar ekan, Vatan abadiy.
Inson qaerga ketmasin uning qaytarga Vatani bo'lmog'i kerak. Bu unutilmishlar zamonida inson o'zini kimdir sog'inib kutayotganiga ishonishi kerak. Uning qaytari tug'ilgan tuprog'i. Har qanday yo'llarning boshida esa onalar, faqatgina onalar zoru –intizor turadilar. Ammo Vatandan olislanganning hammasi ham qaytmasligi mumkin. Bu holatdan qat'i nazar onalar yo'l boshida to so'nggi nafas qadar kutadilar. Tog'larni ko'tarib ketib bo'lmaganidek, daryolarni bir joydan boshqa joyga olib borib o'rnatib bo'lmaganidek, osmon o'rniga boshqa bir osmon yaratib bo'lmaganidek Vatan o'z o'rnida abadiy qoladi.
Har tepa, har do'nglik turbat emasdir,
Har qanday ayriliq g'urbat emasdir.
Yurtdan ketgan har zot Furqat emasdir,
Vatan qolar ekan, Vatan abadiy.
Payg'ambar yoshiga yetgach Ahmad Yassaviyning ketar joyi o'zga yurt, o'zga makon bo'lmadi, ona tuproqdagi g'ori bo'ldi.
Har keksa, har yoshning zahmatlarida,
Azim chinorlarning hikmatlarida,
Hazrat Yassaviyning xilqatlarida,
Vatan qolar ekan, Vatan abadiy.
Shoir! U har lahza bedorlikka chorlovchidir. U inson baxtini bedorlikda ko'radi. Bir lahzalik g'aflat bizdan bir yillik baxtni tortib olishi, bir kunlik g'aflat esa baxtimizdan toabad begona qilishi mumkin. Loqaydligimizning tovoni juda og'ir bo'ladi. Eng yomoni bu tovonni bolalarimiz to'lashini ko'rishdir. Beparvolik — ulkan xato. Biz xatoga yo'l qo'ymasligimiz darkor.
Xalqimiz taqdirida kechgan qaro kunlarda otaning ko'ziga tik qaragan o'g'illar, onasining ajin bosgan qo'llarini qayirib tashlab, o'zga jannat izlab ketib it o'limini topgan adashganlar o'z ichimizdan chiqmadimi?
Shoirning “Millat baxtin so'rar millat otasi” kitobidagi she'rlarida Ota uchun yomon farzand ham farzand ekani, ammo nobakor o'g'ilning sotqinligi, xoinligi tufayli sarsonu qurbon bo'layotgan ayollar va bolalarni olov ichidan olib chiqayotgan MILLAT OTASIning ta'rifga sig'mas mehri, insonga Ollohdan berilgan muqaddas Vatan tushunchasi madh etiladi.
Hammamiz bilamiz, muhtaram Yurtboshimizning topshiriqlari bilan 2019 yilda O'zbekiston hukumati birinchilardan bo'lib, qurolli to'qnashuvlar bo'layotgan Iroq va Suriyadagi qabohat o'choqlarida jabrlanayotgan ayollar va bolalarni Vatanga qaytardi. Shoirning “Ogohlik talqini ” she'ri Vatanni tashlab, jannatiy halovat qumsab, oqibatda bekafan ko'milganlarning xatosini takrorlamaslikka chaqiruvdir. Bunday she'rlarni yozish shoirga oson bo'lmaydi. Shoir bunday she'rlarni yuragi zardobga to'lib yozadi. Ming bir asab tomirlari uzilib yozadi:
Ko'rinmas dushmanlar biz bilan birga,
Ular doim qasdi jonimizdadir.
Go'yo daxldorday har bir taqdirga –
Har kun, har soatda yonimizdadir.
Uyg'oq har bir ko'ngil ularga dushman,
Qadrdon oshnasi – har mudroq yurak.
Ular bu borada jiddiy uyushgan,
Ularga loqayd va mudroqlar kerak.
Farqi yo'q keksa – yosh, erkakmi, ayol –
Bani odamzodga alami borday:
Dunyoda sihatlik topsin der zavol,
Tiriklik yotsin der xasta bemorday.
Qasri bunyodingni yemirgay nogoh,
Keyin naf keltirmas so'nggi pushaymon.
Ey inson ogoh bo'l, ogoh bo'l, ogoh,
Bu dushman yomondir, bu dushman yomon…
Shoirning maqsadi odamga bir kun bo'lsa-da buyuk bo'lib yashashni o'rgatish. Bir kun buyuk bo'la olgan inson bir umr buyuk ishlar qilishiga, abadiy buyuk bo'lishiga ruhiy quvvat berishdir. Odamni tushunmoqni, kechirmoqni, sevmoqni o'rgatishdir. Odamda eng so'nggi nafasda ham odam bo'lib qolish qudrati borligini anglatishdir.
“Millat baxtin so'rar millat otasi” she'riy kitobida shoir HADISlardan dalillar keltirib har biriga she'riy izohlar yozadi. Har birida shoir odamizodda to sidratul muntaho qadar tozarmoq, yuksalmoq imkoni borligiga ishontiradi.
Aynan shuning uchun sinov dunyosining o'tkinchi ho-yu havaslardan, nafsi ammoraning istaklaridan ruhni har lahza tozalashga ogohlantiradi. Shoir “Foydali yomg'ir” she'rida ham hadisdan misol keltiradi:
“Ummatlarim bamisoli yomg'ir kabidirkim, yomg'irning boshlanishi ham, oxiri ham foydalidir”.
Olamda odam ko'p har til, har turlik,
Olamda goh toshqin, gohi yong'indir.
Mening ummatlarim bamisli nayson,
Mening ummatlarim misli yomg'irdir.
Ular tuproq uzra ezgulik sochib,
Ochiq yuz, sofdil, nur diydali bo'lur.
Foydalidir yomg'ir boshlanishi ham,
Uning oxiri ham foydali bo'lur.
Darhaqiqat, sevimli shoirimiz Sirojiddin Sayyidning har bir satrida ulkan ijtimoiy mas'uliyat bor. Nazdimizda U she'rlaridan ulkan va sadoqatli qo'shin to'plagan. Maqsad: Vatanni iymon qadar sevishni sharaflash, xalqning yurak sadosini, qayg'u quvonchlari, orzu armonlarini kuylash, loqaydlar tomonidan insoniyat qalbini ishg'ol qilinishiga yo'l qo'ymaslik. Muqaddas tuyg'ularni asrab-avaylash.
Zero, millatning so'nmas nurlaridan biri, jadid bobomiz Abdurauf Fitrat aytadi: “Bu dunyo kurash maydonidir. Bu maydonning quroli sog'lom jismu tan, o'tkir aql va yaxshi axloqdir”.
Bu dunyoda kurash ketar tunu kun,
Har qarich ong, har bir qarich qalb uchun.
Uyg'on bolam, eng bebaho baxt uchun –
Vatan uchun, millat uchun, xalq uchun…
Sirojiddin Sayyidning bu yangi kitobi millat taqdiri uchun bezovta, o'tmish iztiroblari bilan uyg'oq suhbatdoshgina emas, ruhiy keskirligi bilan vataniydir, vijdoniydir, zaminiydir, osmoniydir, iymoniydir, ilohiydir. Uning she'rlarida olmos qanotli ruhiyatni ko'rasiz. Yaratgan Egam shoir bandasiga qanday yurak bergan bo'lsa shunday yurakni ko'rasiz.
Kitobda bir she'r borki uni to'lig'icha keltirmaslikning iloji yo'q. Agar uni bir satrini o'rnini almashtirsangiz ham she'rning jon tomirlaridan birini kesib qo'yib gunohga botib qolishdan qo'rqasiz:
Chamandirsan chamandan tashqarida,
Chamanlar bari sandan tashqarida.
Mening jonimsan, ey sarvi diloro,
Mening jonim badandan tashqarida.
Labu xolu xating berkim, na topgum
Yurib bu anjumandan tashqarida.
Muhabbat jon bilan ko'ngil fanidir,
Nadir holing bu fandan tashqarida.
Nihol ek ezgulik bog'iga, inson,
Yuribsan to kafandan tashqarida.
O'zingdan ichkari kir, dilga kirgil,
Na bordir jon va tandan tashqarida?
Vatan ichra safarlar ayla, ey dil,
Vatan bo'lmas Vatandan tashqarida.
Agar shoir sifatida bir rost so'zimni aytadigan bo'lsam so'zim ushbudir: Bunday she'rlar yozilmaydi, bunday she'rlar Ollohdan beriladi. Nimaning evaziga beriladi? Kimlarning evaziga beriladi?
Vatanni bir farzand kabi sevish evaziga beriladi!
Surxondaryodan, Sariosiyodagi chekka qishlog'idan hatto Toshkentga kelib farog'at og'ushida yashashdan xijolat bo'ladigan, joynomozdan bosh ko'tarmay el tinchligini, bolasining sog'ligini so'raydigan shoirning 93 yoshli nuroniy onasi Xolbibi momo kabi onalarning duolari evaziga beriladi. Saraton boshidan 40 daraja issiq olovini sochib tursa-da qo'llari kuyib non yopgan, tinchlikka shukronasi tildan tushmagan munisu muhtaramalar evaziga beriladi. Oy nurida kashta tikib Fuzuliydan, Bedildan g'azallar aytadigan, bolasi 60 yoshga kirganida ham unga Imom Termiziyning hikmatlari-yu Alpomishning mardlik dostonidan dalillar keltirib saboq berib turgan donishmand volidalar evaziga beriladi, Alhamdulillah!
Shoir yurtida kechayotgan ezgu evrilishlarning oynasidar.
Shunday qo'shiqlar bor ularni kuylagan xalqning ruhidan ming yillik muzlar eriydi, asriy zanglar ketadi.
Yangi O'zbekistoning baxtli shoiri, O'zbekiston xalq shoiri Sirojiddin Sayyidning yangi kitobi – baxtning, zafariyatning ovozi barchamizga muborak bo'lsin!
Asrlarning kaftiga kaft qo'yganlar,
Har bir g'ishtga kaft bilan taft qo'yganlar,
Shaharlarni kaftida dast qo'yganlar,
Davru zamon shiddatlarin burganlar,
Yangi davru, yangi zamon qurganlar.
Oqqan daryo oqqay, ofat yetmagay,
Shul zamonga bir talafot yetmagay.
Davlat berding, shavkat berding, Xudoyim,
Shu davronga ziyon-zahmat yetmagay.
Aytabersam, Jayhundaryo yetmagay,
Shu elimga kelgan davlat ketmagay.
To dunyo bor – sha'nu shavkat ketmagay.
Zulfiya MO'MINOVA,
O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan
madaniyat xodimi, shoira