Mehribonlik

“Oilaviy hangomalar” turkumidan

Bahrom AKBAROV

Muallif haqida:
Bahrom AKBAROV — 1961 yilda Toshkent viloyatida tug'ilgan. Uning bolalargaatalgan “Mo''jizalar olamiga sayo­hat” nomli ilk kitobi 1997 yilda nashr etilgan. “Mitti botir” nomli ertak kitobi rus va nemis tillarida dunyo yuzini ko'rgan. Bolalarga atalgan “Kichkintoylar kitobi” (1,2,3), “Husnixatim chiroyli”, “Xayolimdagi hikoyalar”, “G'alati sinov”, “Bibiqjonning jasorati” (o'zbek va rus tillarida) nomli kitob­lari esa yosh kitobxonlarning sevimli asarlariga aylangan.
2009 yilda “Shuhrat” medali bilan taqdirlangan.
O'zbekiston Yozuvchilar va Jurnalistlar uyushmalari a'zosi.

“AYoLGA IShONMA, XOTINGA IShON …”

Gazetada beriladigan “Donolar bisotidan” ruknidagi kichik hikoyatlarni o'qib o'tirgandim, xotinim tikayotgan ko'rpachasini qo'ydi-da, so'rab qoldi:
— Ha, dadasi, nimadan bunchalik kallangizni likillatib, maza qilib o'tiribsiz?
— O'zim, shunchaki…
— Voy-bo'! Namuncha endi? Ja shunchalik maxfiy narsa ekanmi, xotiningizga ham aytmasangiz…
Xotin tixirlik qilaverganidan so'ng aytishga majbur bo'ldim:
— Mana, eshit, bo'lmasa! Luqmoni Hakim shunday degan ekanlar: “Ayolga ishonma va unga siringni aytma”.
— U odam hozir bormi? – so'radi xotinim ajablangancha menga qarab.
— Yo'q. O'lib ketgan… Nimaydi?
— O'lgan bo'lsa, joyi jannatda bo'lsin. O'zim ham bu gapni hozirgi zamon erkagi aytmaganini biluvdim. Aslida, u to'g'ri aytibdi. Ayolga ishonmaslik kerak.
Xotinimning bu gapi meni juda hayron qoldirdi. Chunki u uncha-muncha gapni to'g'ri demasdi-da!
— Nega gapimga hayron bo'lib qarayapsiz? O'sha odamingiz ayolga ishonma debdi-ku, xotinga demagan-ku! Kecha qo'shnimiz haqida aytmoqchi bo'lgan siringizni bemalol aytavering!

ChIROYLI JAVOB

Kechki oqshom odatim bo'yicha kitob o'qirkanman, qadimgi olimu fuzalolar, mutafakkiru adabiyot ahli qanchalar oqil hamda dono bo'lganiga qoyil qolib, o'z-o'zimga kulib qo'yardim.
— Ha, – dedi xotinim holatimni ko'rib, — sizga nima buncha ta'sir qilyapti? Boyadan beri o'zingizcha zavqlanib o'tiribsiz?
— Bunaqa sermazmun gaplarni tushunmaysan, xotin! Shu bois senga gapirganning foydasi yo'q!
— Nega endi?! – deya achchiqlandi u. — Faqat siz hamma narsani tushunasizmi?
— Ha, men! – deya biroz maqtandim. — Mana, ishonmasang eshit: “O'g'ri hayoting va hamyoning o'rtasidagi tanlovga imkon beradi, xotin esa ikkovini talab qiladi”. Sen bunday chuqur ma'noli fikrni tushunarmiding?!
Xotin miq etolmay qolganini ko'rib, ketma-ket hujumga o'tdim-da, g'alaba nashidasini surmoqchi bo'ldim:
— Ko'rdingmi?! Senda javob yo'q! Indayolmaysan. To'g'rimi?!
Xotinim yana biroz sukut saqladi-da, dedi:
— Odamlar chiroyli gaplarini gapiraversinlar, sen chiroyli sukut saqla! deganlar. Xo'sh, bunga nima deysiz?!
— A?!

YaNGI OVQAT

Uyga kirib ulgurmasimdanoq yo'lakda turgan xotinim to'pponchadan otgandek o'qini ayamasdan ota boshladi:
— Ha, kelishingiz boshqacha? Oylik oldingizmi, deyman?
— Nimaydi? – dedim uning salom-alik qilmasdan aytgan gaplaridan jahlim chiqib.
— Mundoq ro'zg'orga u-bu narsa ko'tarib kelmaganingizga yarasha, ro'zg'orda nima bor, deb so'ramaysiz ham.
— Ro'zg'orda nima bor? – dedim jo'rttaga ovozimni baland ko'tarib.
— Hech vaqo! – dedi u jahl bilan.
— Ana o'shani qozonga solib, ovqatingni pishiraver, – dedim bo'sh kelmay.
— Yaxshimi? Yesa bo'ladimi?
— Juda shirin. Maza qilib yeysan!
— Shundaymi?! – dedi u zarda bilan va oshxona tomon yo'naldi.
Kiyimlarimni almashtirib oshxonaga kirsam, xotinim hech narsa bo'lmagandek ming'irlab ashula aytayapti.
— Nima ovqat qilding? – dedim hayron bo'lgancha unga qarab. — Qorin ochib ketdi-ku!
— Siz aytgan ovqatni qildim, — deya xirgoyisida davom etdi u. — Yaxshi ovqat ekan, bir zumda pishdi, – dedi-da, oldimga bo'm-bo'sh kosani qo'ydi.
— Nima bu? — ajablanib qaradim unga.
— Siz yaxshi ko'rgan, juda shirin ovqat: hech vaqo! – dedi u jilmayib.

ChAQMAChAQAR

Ishdan kelsam, o'g'lim xafa bo'lib o'tiribdi. Har doim quvnoq yuradigan nuridiydamning ushbu holati g'alati tuyuldi.
— Nima gap, o'g'lim? Nega xomushsan?
O'g'lim boshini yerga eggancha sukut saqlardi. Yana so'radim. Takroriy so'rog'imdan so'ng menga qarab turdi-da, so'radi:
— Ada, chaqmachaqarlik yaxshimi? Siz nima deysiz?
To'g'risini aytsam, bunday savolni kutmagandim. O'ylanib qoldim:
— Chaqmachaqarlik yaxshi emas. Ikkita odamni urishtirishdan nima foyda? Bir odam bekorga zulm ko'radi. Shuning uchun men chaqmachaqarlarni juda yomon ko'raman.
O'g'limning chehrasi yorishdi va birdaniga dilidagi gapni aytdi.
— Unda onamga ayting! Chaqmachaqarlik qilmasinlar. Yaxshi xotin bo'lib yursinlar.
— Onang nima dedi?
— Hali otang kelsin, qo'shnining olmasidan so'ramasdan olganingni aytaman, – dedilar.
— Ha, onang to'g'ri aytibdi. Nega so'ramasdan birovning olmasini olding? – dedim o'g'limga do'q urib.
— Ana, aytganingiz bo'lyapti, dada, – dedi o'g'lim biroz yig'lamsirab, – ikkita yaxshi odam bekorga urishayapti… Bittasi zulm ko'ryapti…
— Ha, o'g'lingiz nima deb shikoyat qilyapti? — dedi shu payt xotinim qo'lida kapgiri bilan oshxonadan chiqib.
— Hech narsa! O'g'ling seni maqtayapti, xotin, – dedim jiddiy ohangda. – Onamdaqa ayol dunyoda yo'q, deyapti.
Bu gapni eshitgan o'g'lim yig'idan to'xtadi. Yuziga biroz tabassum yugurdi. Chunki chaqmachaqarlik yaxshi emasligini u yaxshi bilib olgandi…

O'SMAYDIGAN ER

Yangi ta'mirlangan uyga kiyimlarni taxlab qo'yish uchun uchta tortmali shkaf sotib oldim.
Kechki payt ishdan kelsam, xotinim ust-bosh­larimni tortmalarga joylayotgan ekan.
— Mana, dadasi, sizning kiyimlaringizni tortmaning eng yuqorisiga taxladim. Qadringiz va qaddingiz hamisha baland bo'lsin, dedim. Ikkinchi tortmaga o'zimniki, uchinchi tortmaga o'g'lingizning kiyimlarini taxladim.
Xotinimning yodlab olgan otashin so'zlari qalbimning nozik torlarini chertib o'tdi. Unga bo'lgan mehrim yana jo'shdi.
— Rahmat, onasi! Shunchalik qadrim hamisha baland bo'lishini o'ylab tortmaning eng yuqorisiga kiyimlarimni joylaganing uchun tashakkur. Lekin ayt-chi, nima uchun o'g'lingning kiyimlarini eng pastiga – tortmaning eng katta bo'lagiga qo'yding?
Xotinim shu savolni avvaldan kutgandek, jilmayib qaradi-da, dedi:
— Endi, dadasi, o'g'lingiz o'sadigan bola. Shuning uchun unga katta tortmani ajratdim. Uning kiyimlari ko'p bo'ladi.
— Men-chi, men o'smaymanmi? – dedim biroz jahlim chiqib.
— Sizmi? Siz o'sib bo'lgansiz. Kiyimlaringiz ham ko'p bo'lmaydi, – dedi u topgan javobidan o'zicha quvonib.

VAZIFA

Kechki payt xotinim moshxo'rda qilmoqchi bo'lib, kosaga bir piyola mosh soldi. Tabiiyki, mosh ichida tosh bo'lmasligi uchun tozalash kerak. O'g'lim bilag'onlik qilib kosani qo'liga oldi-da, moshni ko'zdan kechira boshladi. Jiz-bizni boshlab yuborgan xotinim o'g'lining qilayotgan ishini ko'rib, hayron qoldi.
— Nima qilayapsan, o'g'lim?
— Ko'ryapsiz-ku, moshda tosh bo'lmasin, deb tozalayapman.
— Voy-voy-voy! Bu nima qilganing?! Bu ishni o'g'il bolalar qilmaydi. Uyat bo'ladi-ya! Ana, adangga ber. U kishi tozalasin, baribir bekor o'tiribdi.
— O'g'il bola mosh tozalamaydi, deb hozir o'zing aytding-ku! Bu nima degan gap? – dedim errayimlik bilan.
— To'g'ri! O'g'il bola mosh tozalab o'tirishi uyat. Siz kap-katta kishisiz, sizga mumkin, – dedi xotinim pinagini buzmay.

“SAZANGIZ O'LMASIN…”

— Adasi, bugun ishdan nechchilarda qaytasiz? – dedi xotinim yalinchoqroq ohangda telefon qilib.
— Har doimgi vaqtda qaytaman. Nimaydi?
— O'g'lingiz bilan o'zingizga biron yegulik olib kelasizmi, demoqchiydim. Uy ishlari bilan ovvora bo'lib, ovqat qilolmadim.
O'ylanib qoldim. Kechki payt oshxonalardan nima ham olaman? Xayolimga kelgan fikrdan quvonib ketdim-da:
— Do'kondan mol go'shtidan tayyorlangan tushyonka olib qo'ya qolaman. Maza qilib yeymiz! Nima deysan? – dedim topgan fikrimga maqtov kutib.
— Voy, dadasi, o'ylab gapiryapsizmi? Aytayotgan narsangiz qachon tayyorlangan, Xudo biladi. O'g'lingizning oshqozoni og'rib qolmasin tag'in. “Milliy taom”lar kechki payt ham ishlaydi. Yangi tayyorlangan mazali ovqatlari bo'ladi. O'shandan norin ola qoling. Sho'rvasi esingizdan chiqmasin.
— Tushyonkaning nimasi yoqmayapti? Yaxshi-ku! – dedim taklifim o'tmaganiga e'tiroz bildirib.
— Mayli, ja tushyonka yegingiz kelayotgan ekan, o'zingiz uchun ola qoling. Lekin o'g'lingizga yangi tayyorlangan ovqat oling, xo'pmi?

BERMURD UChBURChAGI

Kechki oqshom xotinim va o'g'lim choy ichib suhbatlashardi. Qo'limda gazeta bilan ularning yoniga borib o'tirdim.
— Nima gap? – deya so'roqqa tutdi xotinim. — Juda hayajondasiz?
— “Hurriyat”da hikoyalarim chiqibdi. Shunga, — dedim quvonch bilan.
— Ha, o'ylabmanki, va'da qilgan pissangizni obkebsizmi, deb.
— U ham bo'lib qolar, xotin. Eng qizig'i, bir yozuvchi og'aynim hikoyalarimni o'qib, qahramonlar “Bermurd uchburchagi”ni eslatadi, dey­di. Ko'rdingmi, yozgan narsalarimni xalq o'qiyapti…
— O'qisa, o'qir. Menga nima? E… shoshmang, shoshmang, “Bermurd uchburchagi” nima degani?
— Umi? – deya suhbatga qo'shildi o'g'lim. — Halokatli joy. Ko'pchilik u yerda cho'kib o'ladi.
— Vahima qilaverma, – dedim o'g'limga. — Hikoyamda uch kishi — ota, o'g'il, xotin ishtirok etadi. Shunga o'rtog'im bu gapni majoziy ma'noda aytdi.
— Ular cho'kadimi? – dedi xotinim ko'zlarini katta-katta ochib.
Unga qarab kulgim qistadi-da:
— Ha, – dedim. — Kim suzishni bilmasa, cho'kadi-da.
— Bu gapingiz bilan meni qo'rqitolmaysiz. Men o'tda yonmas, suvda cho'kmasman, – dedi u g'ururlanib.
— Sendaqa maqtanchoq suzishni bilmaydiganlar darrov cho'kadi. Hech kim seni qutqarmaydi, to'g'rimi, o'g'lim?! – dedim hazilda davom etib.
O'g'lim anqaygancha jimgina o'tirardi.
Ertalab tursam, xotinim mendan oldin mashinaga chiqib olibdi, qo'lida katta sumka.
— Ha, yo'l bo'lsin?
— Basseynga. Suzishni o'rganmasam bo'lmaydi, shekilli, tag'in cho'kib ketmay.
— Sen o'tda yonmas, suvda cho'kmas eding-ku!
— Ho… Niyatingizni sezib qoldim. Uy-joyim shunday bo'lganda, uni boshqaga tashlab ketamanmi? Berib bo'pman! Undan ko'ra suzishni o'rganganim yaxshi. Qani, haydang mashinani.