Ijod uchun tug'ilgan ISTE'DOD

Shunday insonlar bo'ladiki, ular bilan suhbatlashganingda, emin-erkin gapirolmaysan. Ulardagi salobatmi, jiddiylikmi yoki “aura” deb ataluvchi biomaydonmi, ishqilib, nimadir sizni uning bilan kirishib ketishdan tiyib turadi. Gulnoza bilan hamsuhbat bo'lganda men aynan shu narsani sezaman. Yaqinlari ham undan “hayiqib” turadigandek tuyuladi. Bu balki, ishdagi talabchanligi, qattiqqo'lligidandir. Ammo xarakteridagi jonkuyarlik va saxiylik kabi fazilatlar talabchanlik bilan uyg'unlashib, unga o'zgacha bir salobat bag'ishlab turadi.

Gulnozaning “Oynai jahon”ga kirib kelishi “O'zbekiston” telekanalida yangi bir davrni boshlab berdi. Bu zamonaviy tilda “Shoular davri” deb yuritilsa kerak, adashmasam. U televidenieda studiyadan jonli efirga uzatiladigan dasturlarning “qirolicha”si sifatida o'z fikri, g'oyasi va qarashlariga ega bo'lish bilan birga, buni talabchanlik bilan amalga oshirishni ham uddalaydi. Gulnoza har bir dasturni tayyorlashga kirishishdan oldin, avvalo, o'z ijodiy jamoasini tuzib oladi, har bir xodimga keragida opalarcha mehribonlik qilsa, o'rni kelganda, shafqatsiz bo'lishga ham jur'ati yetadi. Tasvirchilar undan hayiqib, o'z ishiga mas'uliyat bilan yondashishlarini ko'rganim uchun shunday fikrdaman. Studiya — uning nazdida juda keng maydon. Shu maydonning egasi, hokimi — rejissyor. Chunki u bu yerda jonlanadigan jarayonlarga mas'ul. Gulnoza Davlanova baqir-chaqir qilmasdan, zimdan atrofga o'z hukmini o'tkazib, efirni jonlantiradi. Uning haqiqatgo'yligi, to'g'ri narsani talab qilayotgani hammani bo'ysunishga va bajarishga undaydi. U bosh bo'lgan ko'rsatuvlarni yozib olish yoki efirga uzatish jarayonida studiyada salobat, rasmiylik va o'ziga xos sokinlik ko'zga tashlanadi.

…O'shanda 2021 yilning sentyabr oyi boshlari edi. O'zbekiston xalq yozuvchisi Isajon Sulton bilan “Oydin hayot” ko'rsatuvida chiqadigan bo'ldik. Shunda efir oldidan Isajon Sultonning shunday degani esimda:

— Men ko'p jonli efirlarda ishtirok etganman. Ayniqsa, xalq yozuvchisi unvonini olganimdan keyin bunday ko'rsatuvlarga ko'p chaqirishdi. Lekin bugun… bu yerda vaziyat boshqacharoq ekan.

— Qanday? — qiziqish bilan so'radim.

U atrofga o'ylanib boqib, shunday degandi:

— Salobatliroq, jiddiyroq, balandroq… Oddiygina emas-da…

Men doimgidek o'z fikrimni aytib qo'ya qoldim.

— Anuv ayolni ko'rayapsizmi? — dedim Gulnoza Davlanovani ko'rsatib. — Bu shu ayolning ishi. U kishi bor joyda hamma o'zini risoladagidek tutishga urinadi.

— Ha, shunday deng…

— Bu, sizningcha, yaxshimi-yomonmi? Ya'ni, siz aytgandek, salobatliroq bo'lgani, demoqchiman-da, — o'smoqchilab so'radim xalq yozuvchisining fikrini bilib olish maqsadida.

Isajon Sulton shunday javob qaytardi:

— Yaxshi-da! Axir bu respublika telekanali bo'lsa, shunga munosib bo'lishi kerak-ku!

Yana bir misol: yaqinda O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan madaniyat xodimi, “Gulxan atrofida”, “Tutash taqdirlar”, “Opa-singillar” kabi milliy seriallarning rejissyori va hammuallifi Zamira Begimqulova bilan suhbatlashib qoldim.

—Gulnozani katta mukofotlarga loyiq deb hisoblayman. Chunki uning o'z uslubi, yo'nalishi bor. Jonkuyar, fidoyi, studiyada tayyorlanadigan ko'rsatuvlarning ustasi. Masalan, men studiyada ishlashni unchalik bilmayman. Shuning uchun Gulnozani o'z ishini yaxshi biladigan professional rejissyor sifatida hurmat qilaman.

Bu bir taniqli rejissyorning o'z hamkasbi haqida xolisona aytgan so'zlari edi.

Gulnozaning yana bir yutug'i borki, bundan yoshlar ibrat olsa arziydi. Muharrir bilan birga ko'rsatuvning boshidan mas'uliyatni bo'yniga oladi. Javobgarlik tuyg'usi uni tark etmaydi. Unda nafaqat ijodkorlik, balki ishbilarmonlik ham mujassamki, buni birga ishlaydigan hamkasblari juda yaxshi bilishadi. U har bir ko'rsatuvni tayyorlab efirga berishdan oldin shu dasturni tayyorlovchi jamoasini tuzib, gonorar masalasini hal qiladi hamda dasturning har hafta muqim vaqtda efirga uzatilishi tartibini ham yo'lga qo'yishga ulguradi. Shu bois Gulnoza boshchiligida tayyorlangan “Oltin toj”, “Oydin hayot”, “O'zingni angla” ko'rsatuvlarining efir vaqti, muharrir va rejissyorlaridan tashqari, tasvirchi, montajchi-yu boshlovchilari har doim aniq bo'ladi va ular o'z vaqtida yetib kelib, tayyor turishadi. Masalan, “Oltin toj” nomli bolalarga mo'ljallangan ko'rsatuv har yakshanba kuni efirga uzatilardi. “Oydin hayot” dasturi haftaning besh kunida jonli tarzda, ya'ni to'g'ridan-to'g'ri beriladi. Gulnoza esa har kuni ishga vaqtida kelib, vaqtida ketishga odatlangan. U ko'rsatuvga puxta tayyorlanadi va aniq rejalashtirib, ishga kirishadi.

Albatta, Gulnoza Davlanovadek mohir rejissyor bo'lishni orzu qilganlar ko'p. Lekin buni eplash oson emas. Uni yaxshi bilgan hamkasb sifatida aytishim mumkinki, Gulnozadek bo'lish uchun ko'p narsadan voz kechishga to'g'ri keladi. O'rni kelganda  ishni birinchi o'ringa qo'ya olish jur'ati hamma ayollarga ham xos emas. Gulnoza bu borada kasbining ashaddiy shaydosi desa bo'ladi.

Aytgancha, ijodiga qiziqqanim bois, Gulnoza Davlanova to'g'risida ko'rsatuv tayyorlash niyatim bor edi. Bu haqda uning o'ziga aytganimda, rad javobini oldim.

— Men ekranga, mashhurlikka qiziqmayman. Shart emas deb o'ylayman,–dedi u.

To'g'risi, televideniega kelgan ko'pchilik xodimlar aynan ekranga chiqib tanilish kabi orzularni ko'ngliga tugadi. Buni dilidan tiliga chiqarmay ichida saqlab yurganlar qancha?! O'zim ham shu orzu yoshlikdan qalbimning tub-tubida yashaganini yashirolmayman.

Gulnoza agar istasa, bemalol ko'rsatuv olib borishi, ekranda boshlovchilik qilishi ham mumkin edi. Chunki uning tasvir ortidan o'qigan matnlarini eshitganimda, shunga ishonch hosil qilganman. Ammo u bor mahoratini rejissyor sifatida yuzaga chiqarish yo'lini tanladi.

Ko'rsatuv nima uchun tayyorlanadi? Teletomoshabinga nima uchun havola etiladi? Bu savollarga bir vaqtlar ustozimiz Omonulla Madayev bilan suhbatimiz jarayonida javob topganday bo'lganman.

Jurnalist shunchaki yangilik haqida xabar berishi emas, balki ko'rsatuv orqali tomoshabinga FIKR berishi kerak. Buning uchun o'sha boshlovchida chuqur bilim va teran fikrlash qobiliyati bo'lishi lozim. Nima uchun ko'p ko'rsatuvlarni odamlar ko'rsa-da, hech narsa yodida qolmaydi? Chunki unda fikr yetishmaydi, mushohada ko'zga tashlanmaydi. Shu nuqtai nazardan qaraganda, men Gulnozada fikr borligini ko'p kuzatganman. U bilan bir jamoa bo'lib ishlamagan bo'lsam-da, guvoh sifatida ayta olaman.

Bilasizmi, qaysidir yili yosh sportchilar haqida yangi ko'rsatuv tayyorlaydigan bo'ldik. Shunda uning e'tibor bilan ishlashiga qoyil qolganman. “Qaysi sportchini tanladim-u, nima demoqchi bo'ldim? Oxiridagi xulosa odamlarga nima bera oladi?” O'ziga shu savollarni berib, kerak bo'lsa, matndagi har bir so'z ustida bosh qotirishini ko'rib, hayratlanganim rost. Chunki hamma rejissyorlar ham o'z ishiga bu darajada chuqur yondashmaydi. Muharrir olib kelgan narsani tasvir bilan yopib, “ishni do'ndirdim” deb juftakni rostlaydiganlar ham yo'q emas.

Ko'pincha: “Televidenieda rejissyorning o'rni birinchi bo'lishi kerak. Bizda buning aksi seziladi. Noto'g'ri yo'ldamiz…” — degan so'zlar quloqqa chalinadi. Shunday fikrlovchilar, aslida, bunga o'zlari va ularga o'xshaganlar aybdor ekanini xayollariga ham keltirishmaydi. Agar Gulnoza Davlanovadek ishga jiddiy yondashsangiz, siz ham muharrirdan ustun bo'lardingiz, degim keladi. Ayni paytda “O'zbekiston” telekanalining “Madaniy-ma'rifiy va badiiy dam olish dasturlari” bosh muharririyatining bosh muharrir o'rinbosari vazifasida faoliyat yuritayotgan Gulnoza Davlanovaning maqomi buning yaqqol isbotidir. Chunki bugun unga nafaqat rejissyorlar, balki muharrirlar ham bo'ysunadi. U shunga loyiq ishlaydi.

Umuman, Gulnozadagi bilimdonlik, topqirlik, ishbilarmonlik, tashkilotchilik, jonkuyarlik bilan birga, insoniylik, odamlarni tushunish va keragida yordam berish, qo'llab-quvvatlash kabi fazilatlar barcha televidenie xodimlari uchun ibrat namunasi bo'la oladi.

O'zim havas qiladigan va hamisha hurmat bilan qaraydigan ayolning televidenie tarixida, uning rivojida o'z o'rni bor. Buni ko'pchilik tan oladi. Televidenieda Gulnoza Davlanova maktabining davomchilari ko'p yillar yana yangi-yangi dasturlar ustida ishlab, telejurnalistikamiz rivojiga hissa qo'shadilar. O'shanda, albatta, bu ishlarning boshida Gulnoza Davlanova turadi. Uning ustozlik mahoratini haqiqiy san'at darajasiga olib chiqa olgan mutaxassis ekaniga shubha yo'q.

Televidenieda: “Ustoz shogirdning qo'lidan yetaklab yurmaydi. Uning o'zi ustozga ergashib, yetib oladi”, degan gap bor. Gulnoza esa, kerak bo'lsa, qo'lidan yetaklab, ko'p yoshlarni yetuk mutaxassislik pog'onasiga olib chiqa oldi. Shu bois O'zbekiston televideniesida uning o'z o'rni bor. Jonli efir vaqtida studiyaning jonkuyari sifatida sokin, xotirjam, chaqqon va sezgirlik ila namuna bo'layotgan Gulnoza Davlanova go'yo shu ish uchun, ijod uchun tug'ilgan iste'dodga o'xshaydi. Ish vaqtida unga xalal berishga hech kimning jur'ati yetmaydi. O'ziga ishongan, ishini yaxshi biladigan o'z kasbining fidoyisi odilona siyosat yurgizib efirni boshqaradiki, bu hammaga xush yoqadi.

Saodat O'RMONOVA.