Aeroport emas, g'alaba ramzi
Jahon statistika ma'lumotnomalarida qayd etilganidek, dunyoda 40 000 dan ortiq aeroport mavjud. Ular odamlarga yangi dunyoni ochish uchun “orzular darvozasi” vazifasini o'taydi.
Xabaringiz bor, o'zbekistonlik bir guruh media soha vakillari Turkiyada bo'lib qaytishgandi. Ular safida kamina ham bor edi. Sir emaski, biror mamlakatga borgan insonni birinchi galda uning aeroporti qarshi oladi. Turgan gap, dastlabki taassurotlar aynan mana shu yerdan boshlanadi. Biz ham “Turkiya havo yo'llari” uchog'idan tushganimiz hamon birinchi qadamni Istanbul xalqaro aeroportiga qo'ydik. Aytishganicha bor ekan. Mahobatli, zamonaviy, dunyoning istalgan burchagidan kelgan odamlarni uchratish mumkin. Go'yoki turli millat vakillari bir nuqtaga jamlangandek…
Bizga aytishlaricha, 2018 yilning dekabr oyida Istanbulda dunyodagi eng yirik aeroportning birinchi bosqichi rasmiy ochilishi bo'lib o'tgan. Bu shaharning uchinchi aeroporti, ammo bugungi kunda uni “Kelajak havo bandargohi” deyish mumkin.
Hozircha aeroportning faqat bir qismi ishlamoqda, lekin u binoga kirgan barcha sayohatchilarni hayratda qoldiradi. Maydoni 1 million 300 ming kvadrat metr bo'lib, shundan 50 ming kvadrat metrdan ortig'ini dunyodagi eng yirik bojsiz savdo do'konlari egallaydi. Yo'lovchilar uchun 500 ta ro'yxatga olish va 230 ta pasport nazorati kabinalari mavjud. Aeroportda allaqachon uchta parallel uchish-qo'nish yo'lagi mavjud bo'lib, yana 6 ta uchish-qo'nish yo'lagini ishga tushirish rejalashtirilgan. 140 dan ortiq reaktiv ko'priklar yo'lovchilarni samolyotlardan tushirish va chiqarish uchun ishlatiladi, barcha reyslarning 80 foizi reaktiv ko'priklar orqali amalga oshiriladi.
Aeroport bir vaqtning o'zida 500 ga yaqin samolyotni qabul qila oladi va ularning har biri uchun to'xtash joyi mavjud. Istanbul aeroporti qabul qilishi va xizmat ko'rsatishi mumkin bo'lgan yo'lovchilarning umumiy soni yiliga 200 milliondan ortiq! Hudud hashamatli biznes zallari bilan band. Mehmonlar uchun aeroportda 70 ming mashinaga mo'ljallangan ulkan to'xtash joyi qurilgan. Eng so'nggi havo bandargohini boshqarish tizimlari, zamonaviy uchish-qo'nish yo'laklari va 8 ta parallel taksi yo'llari Istanbul aeroportiga bir vaqtning o'zida 45 tagacha parvoz va qo'nishlarni amalga oshirish imkonini beradi.
Uning ochilish marosimi Turkiya prezidenti Rejep Tayyip Erdog'an ishtirokida bo'lib o'tgan. Shuningdek, unda turli mamlakatlarning 50dan ziyod yuqori martabali vakillari ishtirok etishgan. Ular orasida Albaniya prezidenti Ilir Meta, Qatar amiri Tamim bin Hamad Ol Soniy, Qirg'iziston prezidenti Sooronbay Jeenbekov, Kosovo prezidenti Hoshim Tachi, Shimoliy Kipr Turk Respublikasi prezidenti Mustafo Oqinji, Makedoniya prezidenti George Ivanov, Moldova prezidenti Igor Dodon, Pokiston prezidenti Arif Alvi, Serbiya prezidenti Aleksandr Vuchich, Sudan prezidenti Umar Hasan Ahmad al-Bashir, Bosniya va Gersegovina bosh vaziri Denis Zvezdich, Bolgariya bosh vaziri Boyko Borisov, Sloveniya bosh vaziri o'rinbosari va infratuzilma vaziri Alenka Bratushek, Gruziya TIV rahbari David Zalkaliani, Eron tashqi ishlar vaziri Muhammad Javod Zarif, O'zbekistondan marosimda bosh vazir o'rinbosari Ochilboy Ramatov ishtirok etgan.
Aeroport hududida prezident Erdog'anning quyidagi so'zlari yozilgan plakatlar o'rnatilgan: “Bu shunchaki aeroport emas, g'alaba ramzidir”.
Dunyoning eng yirik aeroportini qurish bo'yicha tenderda “Limak-Kolin-Cengiz-MaPa-Kalyon” kompaniyalari konsorsiumi 26,14 milliard yevrolik taklif bilan g'alaba qozongan. Aeroport qurilishining birinchi bosqichini amalga oshirish uchun olti milliard yevro ajratilgan. Aeroport umumiy maydoni 76,5 million kvadrat metrni tashkil etadi. Aeroportning boshqa bosqichlari yo'lovchi oqimi hajmiga qarab, 2023 yilgacha ishga tushirilib kelingan.
Havo bandargohi hozircha to'liq foydalanishga topshirilmagan bo'lsa-da, yaqin kelajakda aeroport dunyoning 250 ta aviakompaniyasidan samolyotlarni qabul qiladi, ular 350 dan ortiq yo'nalishlar bo'yicha parvozni amalga oshiradi. Ilg'or texnologiyalar bilan jihozlanadigan aeroport hududida yer usti radarlari birinchi marta ishlatilmoqda. Aeroportdagi terminallar va avtoturargohlarda to'qqiz mingta aqlli kamera o'rnatilgan. Shuningdek, aeroport shaxslar va avtoulovlar raqamlarini aniqlash bo'yicha o'ta zamonaviy qurilmalar bilan ham jihozlangan.
Ta'kidlash joizki, “Euromonitor International” tashkilotining 2023 yilda eng ko'p xorijlik mehmonlarni qabul qilib olgan shaharlar ro'yxatida Istanbul 20,2 million kishi bilan birinchilikni band etgan.
Islom ASILBEKOV.