Ziyorat va sayohat zavqi

Muayyana dugonam Samarqandga ko'chib ketganiga ancha bo'ldi. To'g'ri, avvallari deyarli har yili bir borardim. Gohida u kelardi. Yillar o'tgan sayin borish-kelish kamaydi. Muloqot, hol-ahvol so'rash telefon orqali. Aslida esa mehr ko'zda deydilar. Sog'inch yo'lga chorladi. Qo'shnim, shifokor Tamaraxon bilan yo'lga otlandik. Safar tashabbuskori qizim Shahnoza edi. “Onajon, boring, yangi Samarqandni ko'rasiz, dugonangiz bilan ko'rishasiz”, deya qo'limga “Afrosiyob”ning chiptasini tutqazdi. Erta tongda yo'lga chiqdik. Nari-beri uch soat oralig'ida Samarqandga yetib bordik. Bizni Ruslan ismli shofyor kutib oldi. So'ng “Diyora” mehmonxonasiga joylashdik. Muayyananing hovlisida ta'mirlash ishlari boryapti. Shu bois u bilan mehmonxonada diydorlashadigan bo'ldik.

Uchrashgan kunimiz, nazarimda, ko'nglimning qaeridadir bo'shliq bor edi-yu, zumda to'lgandek tuyuldi. Ha-ha, to'lgandek bo'ldi. U ko'pdan oyog'i og'rishini aytardi. Yana qand kasali bor. Shu bois ziyoratga hamrohlik qilolmasligini aytdi. Na iloj. Diydorlashib bo'lgach, ziyoratni boshladik. Ruslan bizni dastlab “Shohizinda”ga olib bordi.

— Zinalari ko'p, baland, qiynalib qolmaysizmi? – dedi.

— Jon kuydirmasang jonona qayda, deydilar, – dedim hazil bilan.

Javobimni tushundi chog'i, miyig'ida kulib qo'ydi. Tamaraxon bilan yo'lga tushdik. Odamlar biri tushib, biri chiqib boryapti. Juda gavjum. Ayniqsa, turli millat vakillaridan iborat sayyohlarning qiziqishlarini aytmaysizmi?

So'ng O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov maqbarasi tomonga bordik. Bu yerda ham odamlar gavjum. Ziyoratchilar bamisoli suvdek oqib kelishmoqda. O'rindiqlarda o'tirib tilovat qilishyapti, ham dam olishyapti. Biz ham hurmat bajo etib, buloq suvidan ichib, so'ng mashinamiz turgan tomonga — orqaga qaytdik. Mehmonxonada tamaddi qilib, biroz dam oldik. Oqshom Registonda qo'yiladigan tomoshani ko'rdik. Kechqurungi Samarqand yanada go'zallashib, turli xil rangdagi nurlardan ko'zlar quvnaydi.

Ikkinchi kun

Samarqandning havosi o'zgacha, yoqimli. Albatta, bunda uning bag'rida boqiy uyquda yotgan ulug' allomalar, pir, avliyolarning o'rni katta. Ko'cha-ko'yda yurganingizda ham go'yoki ularning ruhi-poklari sizga hamrohlik qilayotgandek sezasiz o'zingizni. Mashinamiz Doniyor payg'ambar (Daniel) qabri tomon yo'l oldi va biz ushbu tuyg'uni qalban his qilib boryapmiz. Manzilga yetib kelganimizda, maydonda yana sayyohlarga duch keldik. Ular ziyoratdan keyin allanarsalarni muhokama qilishayotganga o'xshardi. Shu payt bundan bir necha yillar avval kelganimni esladim. Tepalikka chiqish bir mashaqqat edi. Buloq suvi ham atrofga yoyilib oqib yotardi. Endi bo'lsa, ulug'larga bo'lgan ehtirom, e'tiqod tufayli bu joylar obod, ko'rkam. Marmardan ishlangan pillapoyalardan bemalol ko'tarilasiz. Qabrni maxsus eshikdan ziyorat qilib, so'ng ayvondagi o'rindiqlarda Qur'on o'qiysiz. Ming asrlarning guvohi bo'lgan ko'hna tut daraxti ne-ne moziydan so'zlaydi. Katta ayvondan tashqari, qabrning yon-atrofiga ham stol va o'tirishga joy qilingan. Bu ham ziyoratchilarga ancha qulaylik yaratadi. Ziyoratchilar oqimining oxiri ko'rinmaydi. Tut daraxti yonida, qabr ustiga yopilgan duxoba yoping'ichga sekin qo'l tekkizib, niyat qildik, Allohdan madad so'radik, nabira-abiralar kamolini tiladik. Suvdan ichib, yuzimizni yuvib, orqaga qaytdik. Vujudimizda yengillik his qildik.

— Endi qaerga boramiz? — so'radi Ruslan.

— Tushlikdan keyin yangi Samarqandni aylanamiz, — dedim.

Yo'lda keta turib, dastlab aeroportni tomosha qildik. Uzoqdan ochib qo'yilgan kitob shaklida ko'ringan mo''jizaday imoratni ko'rib hayratlandik. O'ylab topgan ixtirochisiga tasanno aytdik. Yangi Samarqand — juda go'zal! U yerdagi chiroyni faqat borib ko'rish kerak. Chunki “Hilton”, “Minyoun” kabi osmono'par binolar o'zgacha uslubda beqiyos hashamda qurilgan. Zamonaviylikdan tashqari, barchasida joziba va mehr bor. Daraxtlarning xilma-xilligi, o'rmonsifat yam-yashilligi ko'zni quvnatadi. Dalalardagi atirgullar chaman ochilgan: pushti rang, oq, to'q qizil… Yonidan shunchaki o'tolmaysiz: anvoyi hidi dilingizni qitiqlaydi. Oromgoh o'rtasidan oqayotgan daryoda baydarkachilar musobaqaga tayyorgarlik ko'rishmoqda. Suvning o'rtasida orolsifat qurilgan — Boqiy shahar. Uch tarafdan ko'prik o'rnatilgan. O'sha kuni martabali mehmonlar kelgani sabab yangi shaharga kirolmadik. Suv bo'yidagi majnuntollarni, suzib yurgan katamaranlarni ko'rdik. Ayniqsa, musiqali favvora ham o'ziga maftun etdi. Xuddi xirom aylagan raqqosalarni eslatadi.

Uchinchi kun

Hazrati Dovud haqida ko'p eshitgandik. Lekin Samarqandga necha marta kelgan bo'lsam-da, u yotgan tog' va g'or tomonga o'tmagandim. Shu kun nonushtani qilib, tashqariga chiqqan edik. Haydovchimiz Ruslan erta yetib keldi. Aytishicha, ziyoratgoh shahardan juda yiroqda ekan. Yetib borganimizda, xuddi bozorga kirib qolgandek bo'ldik. Chunki qator do'konlar tizilgan, so'rilarda joy qilingan. Darvozaning oldida turganlarning qo'li qo'liga tegmaydi.

Tog' yonida “biznes”chilar. Biri toqqa ot bilan olib chiqishni, biri eshak bilan chiqishni taklif qilishmoqda. Hazrat yotgan joyga chiqish uchun 1500 dan ortiq zinadan ko'tarilish lozim. Bu yerda ham turistlar ko'p, insonlardagi islom nuriga bo'lgan e'tiqodni shu yerda yanada tiyranroq anglasa bo'ladi. Biz ham uch kilometrlik balandlikdagi toqqa otda chiqishni tanladik. Sherigim Tamaraxon avvaliga cho'chib turdi. Keyin oldinma-keyin yo'lga tushdik. Qizig'i shundaki, men mingan otning egasi o'zi eshakka o'tirib, oldinda otning arqonidan ushlab yetaklab bordi. Ikkinchi ot egasining yonida yurib, ehtiyotlab bordi. Xullas, tepalikka chiqdik. Bu yerda ham odam gavjum.

G'orga yetib borish uchun 250 zinadan pastga tushish lozim. Ushbu zinalarning boshidan oxirigacha tepa va yon tomonlari to'silgan. Qator do'konlarda savdo qilishmoqda. G'or oldida ayvon. U yerda biroz dam olganimizdan so'ng mas'ullar bizni ichkariga boshladi. Sakkiz-o'n kishi atrofida to'dalashib kirdik. Ichkarida sham yoqilgan. Domla Qur'on o'qidi. Hamma o'zicha niyat qildi. So'ng orqaga zina orqali chiqdik. Faqat bizda emas, barchaning ko'nglida yengillik, kayfiyati ham ko'tarilgan edi. 250 zinadan pastga qarab yo'l oldik. Yo'lda to'xtab-to'xtab dam olish uchun o'rindiqlar qo'yilgan. Yo'l-yo'lakay do'konlar. Ularda ham dam olishga joy qilingan. Ziyorat zavqidan pastga yetib kelganingizni ham bilmay qolasiz. Begonalar ham bir-biri bilan iliq so'rashib o'tishyapti. Samimiyat, oqibat, qadr so'zlari jaranglayotgandek. Xullas, bir olam taassurot bilan ortga qaytdik.

Tushlikdan keyin “Boqiy shahar”ni tomosha qilishga chog'landik. Kecha borolmagandik. Bu yerda ham o'ziga xos va o'ziga mos jozibador do'kon, kafelar bunyod etilgan. Har qadamda bedanalar sayrab, zavq ulashadi. Do'konlarning qurilishi biri ikkinchisiga o'xshamaydi. Odamlar ham sayr qilishmoqda, ham savdo qilishmoqda.

Keksa otaxonlarning “Baraka topsin-ey! Qurgan odamning otasiga rahmat!” degan so'zlarini goh-goh eshitib qolamiz. Ha, yangi Samarqandning ko'rki-jamoli eski Samarqand bag'rida kamolga yetgan alloma va ulug'larning dovrug'i kabi dunyoga taralishi turgan gap. O'z navbatida uning ijodkorlari nomi ham. Ayniqsa, bu loyiha ijodkori — Yurtboshimiz nomiga olqishlar yog'ilmoqda.

To'rtinchi kun

Nonushtadan so'ng yo'lga chiqdik. Dastlab Maxdumi A'zam ziyoratiga bordik. Al-Buxoriy maqbarasi ta'mirlanayotgan bo'lsa-da, ko'rishni lozim topdik.

Baraka topsin, haydovchi ukamiz Ruslan boradigan joylarimiz bisyorligi uchun tezlikni oshirdi. Avval Bibixonim masjidiga, birozdan so'ng maqbarasiga kirib ziyorat qildik. Keyingi manzil Go'ri Amir edi. Yetib keldik. Lekin odam haddan ziyod ko'p. Chipta olish uchun hech bo'lmaganda yarim soat navbat kutish kerak. Bu yerda ham, asosan, turistlar. “Sabr qilsang, yetarsan murodga”, deydilar. Navbatga turib, chiptani olgach, ziyorat qilib chiqdik. Tushlikda osh damlash bo'yicha chempion Abdumannon oshpazning mehmoni bo'ldik. Mo''jazgina kafeda Samarqand oshidan tamaddi qildik. Keyin Registonga ziyoratga o'tdik. Chindan ham uni “Markaziy Osiyo marvaridi” deb bejiz aytishmaydi. Uch tarafdan o'rta asr Sharq arxitekturasining noyob ansambli jamolini ko'z-ko'z qilib turibdi. Ulug'bek madrasasi (1417-1420), Sherdor madrasasi (1619-1636), Tillakori masjid-madrasasi (1647-1660) butun dunyoning eng go'zal va ajoyib obidalaridan hisoblanadi. Bu yerda aylanib yurarkanmiz, turli millat vakillari bo'lgan sayyohlarning yuzidagi hayrat va havasni ko'rib, ko'ksimiz g'urur va iftixorga to'ldi. O'zbekistonda yashayotganimiz, uning ko'hna va yosh, bu yerda ulug' ajdodlarimiz ruhi-poklari qo'llayotgani, yangi Samarqanddagi betakror mehmonxona va simpoziumlar saroyi ko'rkidan olam ahli lol qolayotganlarini o'z ko'zimiz bilan ko'rish nasib etganiga shukronalar aytdik. Bularni yaratgan bunyodkorlarga, barcha yosharish va yangilanishning me'mori, ijodkori — Yurtboshimizga sog'lik-omonlik tilab Toshkentga qaytdik.

Muqaddas ABDUSAMATOVA,

O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan

madaniyat xodimi.