Sirdaryolik musavvirning “Temurnoma”si

O'zbekiston Badiiy ijodkorlar uyushmasining a'zosi, “Shuhrat” medali sohibi, miniatyurachi musavvir Bahodir Bobonazarov ijodida Amir Temur va uning avlodlari siymosini aks ettirish borgan sari boyib, mukammallashib bormoqda. Sirdaryolik musavvirni Sohibqiron obrazi qay tarzda o'ziga jalb etgan edi? Suhbatimizni mana shu savol bilan boshladik.

— Xabaringiz bor, buyuk davlat arbobi Amir Temur bobomizning davlatchilikni barpo etish, fan, ta'lim va madaniyat taraqqiyotiga qo'shgan ulkan hissasini hisobga olib, ­YuNESKO Bosh konferensiyasi 1996 yilda Sohibqironning 660 yilligini jahon miqyosida keng nishonlash bo'yicha qaror chiqargan edi, — deb so'zini boshladi Bahodir Bobonazarov. — Mana shu jahoniy hujjatga tayanib, mamlakatimizda 1996 yilni “Amir Temur yili” deb e'lon qilingandi. Ushbu ikki voqea menda Amir Temur siymosiga nisbatan qiziqish uyg'otdi. Qo'limga Sohibqiron bobomizning “Temur tuzuklari” kitobini olib, hijjalab o'qiy boshladim. Kitob qatlaridan har tomonlama yetuk inson qiyofasi manaman deb ko'zga tashlanib turardi. Qo'limga mo'yqalam olib chiza boshladim. Albatta, buyuk davlat arbobi, sarkarda, fan va madaniyat homiysining salobati bosdi. Biroq qo'l qovushtirib o'tirishning vaqti emasdi. Ana shu tariqa mening Sohibqiron haqidagi “Amir Temur tuzuklari” deb nomlangan dastlabki miniatyura asarim dunyo yuzini ko'rdi.

Toleni qarangki, ilk qadamim qutlug' keldi. YuNESKO tomonidan ta'sis etilgan tanlovga asarimni yo'lladim. “Temur tuzuklari” ishim g'oliblar safidan o'rin oldi. Sohibqiron bobomizning 660 yilligiga bag'ishlab YuNESKO tomonidan Parijda nashr etilgan “Temuriylar saltanati davri” albomida chop etildi. Ayni paytda bu miniatyuram Kamoliddin Behzod memorial bog'-muzeyida saqlanadi, — deb musavvir kitob javonidan o'sha chiroyli, bir necha tillarda izohlari bilan bosilgan albomni ko'rsatdi.

— Ilk muvaffaqiyat sizning o'ziga xos “Temurnoma” yaratishingizda turtki bo'lgan ekan-da?

— Ha, shunday. 1996 yili mamlakatimiz poytaxti Toshkentda Amir Temur muzeyining tamal toshi qo'yildi. Hukumat tomonidan mamlakatimizning nomdor miniatyurachi musavvirlari — O'zbekiston san'at arbobi Xurshid Nazirov, Sodiq Qoraboyev, G'ayrat Kamolov, Toir Boltaboyevlardan iborat “Sanoyi nafis” guruhiga muzey devorlarini mahobatli miniatyuralar bilan bezash vazifasi yuklatildi. Mana shu guruhga kamina ham jalb etildim. “Tarix hayrati” deb nomlangan triptixt (uchlik) asar yaratildi. Ustozlar yonida ishlab, mahobatli miniatyura san'atining sir-asrorlarini yanada chuqurroq o'zlashtirdim.

— Amir Temur siymosi darj etilgan ilk mustaqil mahobatli asaringiz Sirdaryo bag'rida tug'ildi. Shundaymi?

— To'g'ri. 2002 yili Sirdaryo viloyati hokimligining tashabbusi bilan kaminaga viloyat “Ma'naviyat va ma'rifat markazi”ning keng-mo'l foyesini monumental devoriy miniatyuralar bilan bezash vazifasi ishonib topshirildi. Bu bir devoriy rasmlardan iborat o'ziga xos turkum edi. 10 ta alohida-alohida miniatyura 65 kvadrat-metr joyni egallagandi. Ular orasida foyening qoq markazidagi Amir Temur siymosi aks etgan “Buyuk Sohibqiron” asarim o'zgacha salobat kasb etib turardi. Bu devoriy rasmlarni yaratishimda to'plagan tajribalarim asqotdi, desam, mubolag'a qilmagan bo'laman.

— Bahodirbek, ayting-chi, Siz Sohibqiron Amir Temur bobomizning avlodlari siymosini yaratishga ham harakat qilganmisiz?

— Ijodiy ishlarimiz O'zbekiston Badiiy akademiyasi rahbariyatiga ma'qul kelgan, shekilli, 2010 yili bizni Samarqanddagi Ulug'bek muzeyini bezab berishga taklif etishdi. Ushbu muzey uchun shogirdlarim bilan Amir Temur avlodlari aks etgan 12 ta devoriy miniatyura ishlab berdik. Ular orasida Sohibqiron bobomizning farzandi arjumandi Shohruh Mirzo siymosi ham bor.

Shu o'rinda esda qoladigan bir voqeani aytib o'taman. Badiiy akademiyaning o'sha paytdagi raisi, O'zbekiston xalq rassomi Tursunali Qo'ziyev qo'limga Turkiyadan keltirilgan qalamda chizilgan hilvirab qolgan qog'ozdagi bir rasmni tutqazdilar. “Bu juda qadimiy miniatyura. Mana shuni qayta ishlab jon kiritasiz”, deya menga ishonch bildirdilar. Ana shu tariqa “Mirzo Ulug'bek va Ali Qushchi” miniatyurasi tug'ildi. Kamina asarni yangicha talqinda tiriltirdim. Ayrim atributlarni qo'shdim. Masalan, asliyatda miz yo'q edi. Nazarimda, restavratorlik ishim mutaxassislarga ma'qul keldi.

— “Temurnoma”ngizni yanada boyitish haqida bosh qotirayapsizmi?

— Sohibqiron siymosi musavvirlar uchun bitmas-tuganmas ilhom manbaidir. Albatta, tajriba to'plaganim sari Amir Temur obraziga mas'uliyat bilan yondashishni his etmoqdaman. Sohibqiron bobomiz siymosi darj etilgan asarlarim millatimizning ulug' farzandi oldidagi qarzimni ozgina bo'lsa-da uzishga xizmat qilsa, shoyad, degan taskin bor.

Suhbatdosh:

Muhammadali AHMAD.

Suratlarda musavvirning ijodiy ishlari:

“Buyuk Sohibqiron”  va “Temur tuzuklari” miniatyuralari.