“Baliqko'l”da hikmat ko'p

(Sulton Uvays Qaraniy va Naima bibi ziyoratida)

Namanganning Chortog'ida “Baliqko'l” qadamjosi borligini bilsam-da, Sulton Uvays Qaraniy va uning onasi Naima bibi maqbarasi shu hududdaligini Chortoq tumani hokimi Ilhomjon Sattorovdan eshitdim. Uning ulug' avliyolarga ixlos-e'tiqodiga havasim keldi.

Islom olamida ulug'langan avliyo, anbiyolarga mehrim balandligi boisidan qaysi yurtga borsam, o'sha joydagi muqaddas qadamjolarni ziyorat qilishga odatlanganman.

Yaqinda taniqli ijodkor, chortoqlik jurnalist do'stimiz Rustam Ummatov bilan “Baliqko'l”ga qarab yo'lga chiqdik. Yo'l-yo'lakay “Qishloq hayoti” gazetasida ishlagan paytlarimizdagi voqealarni yodga oldik. U dolzarb muammolar xususida tahliliy-tanqidiy maqolalar yozardi. Shunday tanqidiy maqolasi tufayli ishdan bo'shatilganini bilardim. Mana, oradan ancha yillar o'tib, haqiqat yuzaga chiqdi. Yaqinda Rustam Ummatov bir paytlar o'rtaga tashlagan muammo bo'yicha hukumat qarori qabul qilindi. Haqiqat egiladi, lekin sinmaydi, deganlari bejiz emas ekan-da.

Jurnalistning o'shanda adolatsizlik tufayli vayron bo'lgan ko'nglidagi haqiqat imorati bugun tiklandi. Manzilga yetguncha shu kabi o'tgan kunlarimiz haqida suhbatlashib ketdik…

Tarixiy ma'lumotlarga ko'ra, Uvays Qaraniy 594 yil Yaman yurtining Murod qabilasi Qarn qishlog'ida tug'ilgan. U zohidona hayot kechirib, xilvatni yoqtirib, tuyaboqarlik qilgan. Doimo onasining xizmatida bo'lgan. Yamanlik ilk so'fiy, tobe'inlarning ulug'i Uvays Qaraniy Islom olamida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga g'oyibona oshiq bo'lgan, unga kuchli muhabbat qo'ygan. U payg'ambarimiz hayotlik davrlarida yashagan bo'lsa ham, onasining so'ziga itoat qilib volidasini yolg'iz qoldirib uzoq safarga chiqmagan va Rasulluloh S.A.V. bilan ko'risha olmay, ul zotga g'oyibona iymon keltirgan edi.

Uvays (Vaysal) Qaraniy Siffinda Hazrati Ali va Muoviya o'rtasidagi jangda hazrati Ali lashkari tomonida turib shahid bo'ladi. Rivoyat qilinishicha, Uvays Qaraniy shahid bo'lgach, uning tobutini qabilalar talashib qolishadi. Hazrati Ali qur'a tashlash yo'li bilan bu muammoni hal qiladi. Mayitni yettita tobutdan biriga joylaydi. Barcha qabila vakillari o'zi tanlagan tobutlarni aravalarga yuklab xursand bo'lib olib ketadilar. Allohning mo''jizasi va Uvays Qaraniyning karomati bilan har bir tobutda Uvays birday ko'ringan ekan.

Bugungi kunda Sulton Uvays Qaraniyning Yamanda, Suriyadagi Raqqa va Safa shaharlarida, Tojikistonda, Ozarbayjonda, Turkiyada ramziy maqbaralari mavjud. O'zbekistonda esa ikki joyda: Qoraqalpog'istonning Beruniy tumanida va Namanganning Chortoq tumanidagi “Baliqko'l” qishlog'ida ul zotning maqbarasi va qadamjosi bor. Bu dargoh ixlosli hamyurtlarimiz uchun ziyoratgohga aylangan.

Ziyoratgohda havo juda toza, tabiat manzaralari go'zal. Ko'klarga bo'y cho'zgan qator-qator teraklar bolaligimizni, tug'ilgan qishlog'imizni eslatib yuborgan baqateraklarning g'uborsiz oppoq badanlariga qarab ko'z to'ymaydi. Beixtiyor Toshkentning havosi iflosligidan, changligidan dov-daraxtlarning tanasidan tortib shox-novdalarigacha qorayib ketgani ko'z o'ngimizdan o'tdi…

Safardagi yo'ldoshing ziyoli, samimiy bo'lsa, suhbat ham qovushadi. Rustam aka shunday ijodkor. U keyingi yillarda ijodga mukkasidan ketib, o'ndan ortiq kitoblar yozibdi. U “Namangan ensiklopediyasi”ni tayyorlab chop ettiribdi. “Bobur va Napoleon” asarini yozibdi.

“Baliqko'l” ziyoratgohi hududidagi “Sulton Uvays Qaraniy” jome masjidi o'zining mahobati, fayzi-tarovati bilan e'tiborimizni tortdi. Masjid yonidagi Sulton Uvays maqbarasida Qur'on oyatlaridan tilovat qildik. Onasi roziligi uchun umrini uning xizmatiga bag'ishlagan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni Alloh yo'lida yaxshi ko'rgan va uning ham muhabbatiga erishgan, tasavvuf mashoyixlarining ulug'i — Uvays Qaraniyni mehribon rabbimiz rahmatiga olsin, o'tgan ota-onalarimizni ham Tangrimiz jannati bilan siylasin deb duolar qildik.

Maqbara bilan bir qatordagi kutubxona-muzeyga kiraverishda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning quyidagi so'zlariga nigohimiz tushdi: “Namangan qadimdan ko'p-ko'p iste'dod egalarining parvoziga qanot bergan ilohiy makondir”.

Ha, Yurtboshimiz haq gapni aytibdi. Darhaqiqat, avliyolar yotgan tuproqda hikmat bo'lar ekan.

Kutubxona-muzey zalida muqaddas Qur'oni karimning qadimiy noyob nusxalaridan biri saqlanmoqda. Uvays Qaraniyning hikmatlarini o'qiymiz: “Birodaringiz haqqiga yo'qligida duo qiling, ziyorati va ko'rishishdan afzaldir”. “Ulug'lik tavozelikda”. “Allohning ulug'ligini tafakkur qil”.

Ulug' zotlardan biri Abdulhaq Dehlaviy shunday degan ekan: “Avliyolarning zikri bo'lgan paytda Allohning rahmati yog'iladi”.

Mutafakkir Abdurahmon Jomiy esa “Nafaqot ul-uns” asarida “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Yaman tarafga yuzlarini burib der edilar: “Yaman tomondan rahmat shabadalari esmoqda. Ehson va ezgulikda tobeinlarning eng yaxshisi Uvays Qaraniydir”, deb yozadi.

Shundoq qorli tog'lari ko'rinib turgan chekka bir qishloqda bunyod etilgan bunday go'zal va mahobatli ziyoratgohni tomosha qilib juda ta'sirlandik. Bugun baxtimiz kulgan kun ekan.

— “Baliqko'l” majmuasi hurmatli Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning tashabbusi bilan qayta bunyod etildi, – dedi majmua mas'ul xodimi Sodiq Botirov. — Ziyoratchilar uchun zamonaviy sharoitlar muhayyo.

Ziyoratgohdan pillapoya bilan pastga tushib, ko'ldagi baliqlarni tomosha qilsangiz, qalbingiz orom topadi. Zilol suvga tikilib ruhoniy quvvat olasiz.

Hamrohimning hikoya qilishicha, musulmon ummatlari uchun muqaddas bo'lgan juma kuni peshinda ko'lchadagi baliqlar ko'rinmas ekan. Xuddi Allohning bandalari kabi ular ham juma namozini o'qishar emish.

“Baliqko'l” yaqinidagi “Sutli buloq” ziyoratgohidagi Sulton Uvaysning onasi Naima bibi maqbarasi ham muqaddas qadamjolardan biri hisoblanadi. Mo''jizani qarangki, “Sutli buloq”dan ham shifobaxsh suv chiqadi. Bu suv tarkibida turli ma'danlar ko'p bo'lganligi uchun ichki organlar, jigar va teri kasalliklarini davolashda foydali ekan.

Yuqorida aytganimizdek, Sulton Uvays Qaraniy umrini ko'zlari ojiz onasi Naima bibi xizmatiga bag'ishlagan. U onasini yolg'iz qo'yishga ko'ngli bo'lmay, hatto bir umr uylanmay o'tgan. Rivoyat qilinishicha, payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam o'limidan avval Hazrati Umar va Hazrati Aliga muborak xirqasini Uvays Qaraniyga yetkazishni vasiyat qilgan ekan. Hazrat Uvays xirqai saodatni kiymasdan e'zozlab, muhabbat toji sifatida saqlagan. Shahid bo'lganidan so'ng bu libos yamanlik uning yaqinlari orasida asrlar bo'yi qo'ldan-qo'lga o'tib yurgan. Hozirgi kunda xirqa Istanbuldagi “Xirqai Sharif” jome masjidida saqlanmoqda.

Darvoqe, bir necha yil avval Istanbuldagi ushbu jomeda ibodat qilgandim, xirqai sharifni ko'rganman.

Ziyorat sharofati ila “Baliqko'l”dan ruhimiz qushdek yengil bo'lib qaytdik…

Dilmurod QIRG'IZBOYEV,

publitsist.