Duo olsang, hovuchingga to'kilgay dur
Quvalik taniqli ishbilarmon Murodil HAYDAROV haqida so'z
“Oq ko'ylak”
“U kunlar juda mashaqqatli edi. Yo'qchilik yomon. Qo'li kaltalikning azoblari bor. Qorni to'yib ovqat yemagan bolaning jovdiragan ko'zlariga qaraganmisiz?
Endi esimni tanigan bolalik paytimda ota-onamning yashashga alohida uyi ham bo'lmagan. Yozda qamishdan chayla qurib yashardik. Ota-onam bilan birga loy kechib, guvala yumalatib, arang bir xona, bir dahlizli uy qurgandik. O'zingniki ko'zingga oy bo'lib ko'rinar ekan. Pastakkina uyimiz go'yo saroydek ko'rinardi.
Birinchi sinfni tugatib, ikkinchi sinfga o'tgandim. Hamma bolalar birinchi sentyabrda maktabga oq ko'ylak, qora shimda borishardi. Yozgi kanikul tugayapti-yu, fikru xayolim oq ko'ylakda. Onamga oq ko'ylak olib berishni so'rab ko'z yosh ham qilib oldim. Bilmadim, ota-onam kimdandir qarz-havola qildi, shekilli, pul topib, oq ko'ylak olib berdi. Mendan baxtli bola yo'q edi o'sha kuni. Chunki birinchi sinfni a'lo baholarga bitirsam-da, oq ko'ylagim yo'qligi alam qilardi. O'ziga to'qroq sinfdoshlarimning otalari charm sumka ham olib bergan. Meniki esa bo'zdan tikilgan xalta sumka edi. O'zimcha “ijod” qilib, siyohga paxta tekkizib, bo'z xaltani bo'yadim. Juda xursandman. Oq ko'ylagimni kiyib, bo'yalgan sumkamni yelkamga osib, chopqillab maktabga bordim. Ammo o'qishdan qaytayotganimda birdan yomg'ir yog'ib yubordi. Uyga kelib qarasam, oq ko'ylagimga siyoh o'tib ketibdi. Orqasi ko'm-ko'k bo'lib qolibdi. Judayam xafa bo'lib ketdim. O'ksinib-o'ksinib, hiqillab-hiqillab yig'lab uxlab qolibman. Tush ko'ribman. Tushimda katta yigit bo'lib qolibman. Oq ko'ylak, qora shim, chiroyli tuflida, qo'limda chamadon bilan safarga ketayotgan ekanman. Baland bo'yli, soch-soqollari oppoq chol menga duo berayotgan emish.
Uyg'onib ketdim. Qarasam, onam bechora ko'z yoshini ro'molining chetiga artib yig'lab o'tirgan ekan. Boshimni silab dedi: “Xafa bo'lma, o'g'lim, seni Allohdan tilab olganmiz, bu kunlar ham o'tib ketar. Xudo xohlasa, hali boy bo'lib ketamiz, o'shanda juda ko'p oq ko'ylak olib beraman”.
Yaratganning marhamatiga shukur, tushimdagi mo'ysafidning duolari-yu onamning Allohga iltijolari ijobat bo'lib, mana shunday kunlar nasib etdi, — dedi Murodil aka Haydarov. — Nevaralarim oq ko'ylak kiyib maktabga ketayotganida orqalaridan havas bilan tikilib qolaman. Boriga shukur, shu kunlarga yetkazganiga shukur.
“Tilab olgan o'g'il”
Otasi Muhammad va onasi Turdixon oila qurgan paytlaridayoq Yaratgan ularni taqdir sinovidan o'tkazdi. Ancha yillar sabr-toqat qilib farzand kutishdi. Mahalliy xalq orasida qadimdan aziz – avliyolarning qabrlarini ziyorat qilish odat bo'lgan. Ulug' zotlarning Xudoga yaqinligini bilganlar ularning hurmatidan Allohdan niyatlarini so'rashib, duo-iltijolar qilishgan.
Rivoyatlarga qaraganda, Qorovul ota Quvada yashab o'tgan avliyolardan bo'lgan ekan. Karkidon suv omboriga tutashgan adirlikning yuqori joyida Qorovul ota maqbarasi bo'lgan. Sobiq sho'rolar paytida bunday qadamjolar kommunistik partiyaning dinsiz-ateist yugurdaklari tomonidan ataylab qarovsiz qoldirilgan. Hatto qadamjolarni obod qilganlarni jazolashgan ham. Shunday bo'lsa-da, xudoning borligiga ishongan, iymon-e'tiqodi mustahkam hamyurtlarimiz berkinib, qimtinib avliyolar maqbaralarini ziyorat qilaverishgan.
Otasi Muhammad aka va onasi Turdixon ayalar kun-kun ora Qorovul ota maqbarasiga borib, Yaratgandan farzand so'rab, chin qalbidan nola qilishgan. Va nihoyat, sakkiz yil deganda ularning oilasiga ham quvonch nuri kiradi. Pahlavondek o'g'il dunyoga keladi. Dillarimiz murodiga yetdi deya, yaxshi niyat bilan farzandiga Murodil deb ism qo'yishadi.
Garchi qo'llari kalta bo'lsa-da, tilab olgan bosh farzandini mehr-shafqatga tashna qilmay o'stirishadi…
Qorovul ota
Aytishlaricha, Qorovul ota maqbarasi bilan bog'liq hayratlanarli voqea sodir bo'lgan. 1966 yilning yoz oylarida suv toshqini bo'lib, Farg'ona viloyatiga katta zarar yetgandi. O'shanda Quva tumani aholisi suv bosishidan xavotirlanib kechasi yarim tunda Asaka tomonlarga vaqtinchalik ko'chirilgan ekan. Ertasi kuni hamma uy-joylariga qaytariladi. Juda katta xavf bilan bostirib kelayotgan sel Qorovul ota maqbarasiga yetganda o'z yo'nalishini boshqa tomonga o'zgartirib yuboribdi. Mo''jizami yoki baxtli tasodifmi, faqat Yaratganga ayon xolos. Shu sabab quvaliklar toshqindan talafot ko'rishmagan. Bu voqeadan keyin mahalliy aholi Qorovul ota maqbarasini yana ham ko'proq ziyorat qiladigan bo'ladi.
Yaxshi amallar qobil farzandlarga ota-onadan meros qolar ekan. Murodil akaga ham muborak qadamjolarni ziyorat qilish, ularning nomlarini ulug'lash fazilati ota-onasidan o'tgan bo'lsa neajab?!
U o'z hisobidan Qorovul ota maqbarasini tubdan qaytadan qurdi. Yuzlab manzarali daraxtlar ekdi. Sug'orishni yo'lga qo'ydi. Avvallari qarovsizlik va suvsizlikdan qaqrab yotgan adirlik yon bag'irlari ko'rkam va obod maskanga aylandi. U nafaqat Quva tumanidagi, balki Farg'ona viloyatining boshqa hududlaridagi buyuk allomalar, aziz-avliyolarning maqbaralari va qadamjolarini obod qilishda ham hissa qo'shgan taniqli tadbirkorlardan biri.
Keyingi o'n yilda u odamlar qalbida o'zi uchun insoniylik va ezgulik haykalini qo'ydi, desak, ishonavering. Quva hududidagi bir emas, o'n emas, yigirma to'rtta qabristonning atroflarini devorlar bilan o'rab obodonlashtirdi. Ota-onasi abadiy qo'nim topgan qabristonni esa go'zal hiyobonga aylantirib qo'ygan.
Ko'ngil imoratiga darz ketmasin
1994 yili Murodil Haydarov haj safariga bordi. Makkai Madinadek muqaddas joylarda ibodat amallarini bajarib qaytgach, odamlarga qalbidagi rahm-shafqat tuyg'ulari yana ham kuchayib ketdi. Boshini silaydigan otasi yo'q, onasidan bevaqt ayrilgan mehrga zor yuzlab yetim-esirlarga mehribonlik ko'rsatib, qo'llarini halollab, xatna to'ylari qildi. Kam ta'minlangan, uy-joyga muhtoj yoshlarning nikoh to'ylarini o'tkazib, uylar qurib berdi.
Murodil Haydarov ishbilarmonlar safidaki, kambag'allikka qarshi kurashishni so'zda emas, amalda bajarib kelayotir. Ishsiz yurgan yuzlab mahalliy yoshlarga ish o'rinlari yaratmoqda va yana yordam so'rab huzuriga kelgan ehtiyojmand kishilarga muntazam saxovat ko'rsatib kelayotir.
— Odamlarga yordam bersam, o'zim ham ruhiy quvvat olaman, — dedi “Mirzakarim ota” mas'uliyati cheklangan jamiyati raisi Murodil aka. — Issiq jon, kutilmaganda kimdir og'ir kasalga uchrab qoladi. Bechoralar puli yo'q bo'lsa, kimga ham borardi, yonimizga kelishadi-da. Xastaliklar azobini o'zim ham tortib yuraman. Allohga shukur, koronavirus balosidan zo'rg'a omon qoldim. Qancha tanishlarimiz o'tib ketishdi. Yoshim ham yetmishdan oshdi. Endi bu yog'iga xastaliklar ortimizdan quvib yuraverarkan-da…
— Muhtoj odamlarga bunchalar saxovat qilishlik ne'mati siz kabi tanlanganlar ichidan tanlanganiga nasib etadi, — deya unga ehtirom ila so'z qotaman. — Kimniki Tangri yarlaqasa, odamlarning unga hojati tushadigan qilib qo'yadi, degan gap bor. Sizga ham odamlarning hojatini chiqarib yuradigan taqdir nasib etgan ekan, shuning o'zi Yaratganning inoyati!
Bu gaplarimdan Murodil akaning chehrasi yorishib, minnatdorlik ila bosh chayqadi. Darhaqiqat, odamlarga yaxshiliklar ulashishni, Hotamitoydek infoq-ehsonlar qilishni Alloh taolo uning peshonasiga taqdir qalami bilan bitib qo'ygan ekanki, shunday ezguliklarni qilishga imkon ham bermoqda. Ehsoni kuchli odamlar hargiz kasod bo'lmas ekan. Bu hikmat haqiqatini himmati savlatiga yarashib turgan qahramonimiz misolida ham ko'rib turibmiz.
Murodil akada ayrim insonlargagina hos xislat bor. U ish faoliyatida adolatsizlik qurboniga aylanganlarga ham, hayot so'qmoqlarida adashganlarga ham yordam beraveradi. Yiqilganlarni suyab qo'yadi. Har qanday chopqir otning ham bir kun qoqilishi bor. Yaxshi insonlar ham xato qilib qo'yadi. Ko'ngil imoratini tiklab qo'yishni u savob deb biladi.
Yolg'on shaytondandir
Murodil hojining yana bir fazilati — yolg'on gapirmaydi. Yolg'on so'zlaydiganlarni juda yomon ko'radi.
— Yolg'on shayton amalidan bo'lgan kufr ish bo'lsa-da, bu kasalga yo'liqqanlar ko'payib bormoqda, — dedi u. — Bugun zamona zayli ham, odamlar fe'li ham avvalgilarga o'xshamaydi. Bu ne ko'rgulikki, ayrim odamlar rostdan uzoqlashib, yolg'onga yaqinlashib borayotir.
Murodil aka bilan suhbatlashib o'tirganimizda, bir ayol bolalarini yetaklab kelib qoldi. U tumandagi bozorlardan birining sobiq boshlig'ining xotini ekan. Noinsof eri ularni qarovsiz tashlab qo'ygani, bolalari och qolganidan nolib, yordam so'ragani kelibdi. Oyni etak bilan yopib bo'larmidi, bu ayol yolg'onlarga aldanib, bevafo erning to'rtinchi xotini ekanini bilib qolib peshonasiga urib turibdi…
Qonuniy nikohdan o'tmasdan, er chiqdi deb shar'iy turmush qurib olganlarning ahvoli shunday bo'ladi. Ota bo'lib otalik qilolmaydigan, er bo'lib erlik vazifasini bajara olmaydigan tayinsiz kishilar ham bor. Ularning qilmishlari oqibatida norasida go'daklar onalari qo'lida boquvchisiz qolib, kambag'al oilalar soni ko'paymoqda.
— Erkak kishining belida belbog'i bo'lishi kerak. Ayrim otalarning o'g'il-qizlariga gapi o'tmaydi. Shu bois oilani oiladek muqaddas bilmaydigan, nikoh mas'uliyatini his qilmaydigan, na qonun-qoidalarga, na musulmonchilik axloq-odobiga amal qilmaydigan yoshlar ko'payib bormoqda, deya afsus bilan so'yladi qahramonimiz.
Ota — oila sultoni
Ota – oila sultoni, ona – farzandlar mehriboni bo'lolmas ekan, jamiyatdagi yuqoridagi singari illatlar chuqur ildiz otaveradi. Shukur deyman, farzandlarimiz nevarali bo'lishgan esa-da yuzimizga tik qaramaydi. Duolarimizni olib, maslahatimiz bilan ish boshlaydilar. Bizlarning nasihatlarimiz, duolarimiz ularga ofiyat qo'rg'oni bo'lib turibdi, baraka topishsin! Men hayotda ko'p bora kuzatdim. Qaysi o'g'il-qiz ota-onasiga sidqidildan xizmat qilsa, albatta, saodat topar ekan. Yaratganga shukur, o'zim ham shu yo'ldan bordim, ota-onamning ko'ngliga qaradim, sira malollanmay xizmatlarini qildim. Bugun o'g'il-qizlarimiz bizlarning atrofimizda parvona. Bundan ham ortiq baxt bormi?
Muhammad otam rahmatli: “Ota-onaning nazarlariga va duolariga doim hushyor bo'linglar, yaxshilikni birinchi galda ularga qilinglar, birovning haqidan qo'rqinglar, yolg'on gapirmanglar”, deb aytardi.
Murodil aka onasi Turdixon aya vafot etmasidan avvalroq xonadoniga taklif qilgandi. Iloho, joylari jannatda bo'lsin, munisa yuzlaridan nur yog'ilib turadigan hoji ona shunday degandi:
— Shu kunlarga yetkazganiga, mehribon farzandlar berganiga Allohga shukur. Umr o'taverar ekan, bolam. Qancha-qancha mashaqqatlarni boshdan kechirganmiz. Yo'g'ida sabr, borida shukur qildik. Katta farzand to'g'ri yo'ldan borsa, ota-onam deydigan bo'lsa, keyingilari ham unga ergashar ekan. Murodiljon o'g'limning insofli va saxiyligi, savdoda qo'li barakaliligi ham rahmatli otasinikiga o'xshaydi. Muhammad tog'angiz ham birorta nojo'ya ishni ko'rsa, tez jahli chiqardi, beparvo o'tib ketmasdi. Farzandlarimga: “Kimning zurriyoti ekaninglarni unutmanglar”, deb eslatib yuraman. Umrlaridan baraka topishsin, bola-chaqalarining orzu-havasini ko'rishsin!
Tog'a ham ulug' zot
Xalqimizda “jiyan tog'asiga tortadi” degan hikmat bor. Tog'alarning jiyanga, jiyanlarning tog'aga mehri boshqacha bo'ladi. Murodil Haydarovning peshonasiga ham tog'asiga tortishdek shirin taqdir bitilgan ekan. Tog'asi rahmatli Ibrohim Karimov o'zining xalqparvarligi bilan mamlakatimizda yurtdoshlarining, Yurtboshilarning nazariga tushgan ajoyib inson edi. Tog'asiga bajonidil ixlos qilib, qilgan xayrli amallarini davom ettirib, Murodil aka ham nom qozondi, elda azizu mukarram bo'ldi.
Yurtimizda aziz insonlar nomini ardoqlash an'anaga aylangan. Bugungi kunda Quvadagi katta va obod ko'chalardan biri Ibrohim Karimov nomi bilan atalgan. Bu tabarruk insonga ehtirom ifodasidir.
“Ajab saodat erur, yaxshilik birla qolsa ot”
O'zbekiston xalq artisti Abduhoshim Ismoilov hikoyasi:
Dunyoda eng ulug' so'z bor. Bu — inson degan nom. Jamiki olam shu inson uchun yaratilgan. Shunday insonlar ham borki, ular insonlarga insoniylik qilib yashashdek baxtli taqdir egalaridir. Ular inson deb atalgan sharafli nomni ulug'lab yashaydi. Insoniylik vazifasini ado qilishdek noyob fazilat hammaga ham nasib qilavermaydi. Murodil aka shunday aziz va mo''tabar kishi. U bag'ri keng, qo'li ochiq, rahmdil, xayr-ehsoni kuchli, dilbar inson. Bir so'z bilan aytadigan bo'lsam, u yaxshilarning yaxshisi.
U san'atni tushunadigan, ko'p o'qigan ziyoli inson. Kuchli irodasi, xolis fikri bilan boshqalardan ajralib turadi.
Bolaligimdan bilganim shuki, Murodil aka katta omadlar kelganda ham, og'ir sinovlar qarshisida ham hech qachon o'zgarmadi. Hammaning duosini olib, elning nazariga tushdi.
Unga havasim keladigan yana bir xislati bor: O'zbekiston degan muqaddas yurtga, mamlakatimiz Prezidentiga sadoqatli insonlardan biri. Qachon huzurida bo'lsak, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan xayrli ishlardan so'zlaydi, Prezidentimiz ma'ruzalarini tasvirga yozib olib do'stlariga ko'rsatadi. Davlatimiz siyosati mazmun-mohiyatini, aytilgan hikmatlar mag'zini hamsuhbatlariga tushuntiribgina qolmay, ularni ezguliklarga undaydi. Ayniqsa, Yurtboshimiz Shavkat Mirziyoyev tomonidan nogironlar, kambag'allar, nuroniylar va yosh oilalarga ko'rsatilayotgan g'amxo'rliklarni to'lib-toshib gapiradi. Tadbirkorlar benihoyat darajada qo'llab-quvvatlanayotganligidan xursandligini yashirmaydi. Har safar ko'rishganimizda qandaydir yangilik qilgan bo'ladi, yangi korxonalar ochib, yangi binolar bunyod etganligidan g'ururlanadi. O'sha yutuqlari bilan bizni tanishtiradi. Meni shunday bebaho inson bilan do'st qilganligi uchun Allohga behisob shukur.
U bir ishni bajarishga ahd qilsa, bu yo'ldan hech qachon qaytmaydi. Maqsadiga erishgungacha orom bilmaydi.
Umar Xayyomdan bir bayt bor:
Bir g'arib ko'nglini
qila olsang shod,
Yaxshidur yer yuzin qilgandan obod.
Bu Murodil akadek yuzlab nogiron va bemorlarga, qalbi majruh bechoralarga moddiy va ma'naviy yordam berayotgan mard kishilarni yana ham yaxshiliklarga undovchi hikmatdir. Kamina ham Murodil Haydarov bilan hamqishloqman. Quvaliklar esa ana shunday hamyurti borligidan faxrlanishadi.
Yaxshilik
…Murodil Haydarov bilan suhbatlashgan chog'larda hayotning goh g'amgin, goh shodon manzaralari yodga tushadi. Umr yo'limiz taqdir imtihonlaridan iborat. Xotiralarning eng yoqimlisi — odamlarga qilingan yaxshiliklar haqidagisi, desak, xato bo'lmas. Har kuni yaxshilik qilish kerak, hech bo'lmasa, bitta muhtoj odamga yaxshilik qilish lozim. Agarda moddiy tomondan ko'mak qilishning iloji bo'lmasa, yaxshi gap, yaxshi so'z, yaxshi amallar bilan odamlarga yaxshilik qilish ham umrni bezaydi, deydilar. Axir hikmatlarda aytilganidek, yaxshilik barcha murodu maqsadlarning kalitidir. Bobomiz Mir Alisher Navoiy ta'biri bilan aytganda: “Ajab saodat erur, yaxshilik birla qolsa ot”.
Albatta, xalqimizda “Yaxshilik qil – daryoga tashla, bilsa baliq biladi, baliq bilmasa, Xoliq biladi” degan gap bor. Shu ma'noda qahramonimiz Murodil Haydarov odamlarga ko'rsatadigan yordamlari, yaxshiliklari haqida gapirishni xushlamaydi. Biz esa elu xalqdan, undan yaxshilik ko'rganlardan eshitganlarimizni qog'ozga tushirdik, xolos. Zero, yaxshilikning mukofoti ham yaxshilikdir.
Dilmurod QIRG'IZBOYEV,
O'zbekiston Jurnalistlar
uyushmasi a'zosi.