O'zbekiston va Ozarbayjon: Chuqur ildizga ega hamkorlik

So'nggi yillarda O'zbekiston Respublikasida vinochilikni rivojlantirishga katta e'tibor qaratilib, mazkur sohaga zamonaviy texnologiyalar joriy qilinmoqda. Yangi vino turizm yo'nalishlari va vino festivallari, mahalliy vinochilik sanoatini turizm bilan birlashtirishga yordam bermoqda.

Toshkent kimyo-texnologiya institutining “Enologiya va bijg'ish mahsulotlari texnologiyasi” kafedrasi O'rta Osiyo davlat universiteti “Vinochilik va bijg'ish mahsulotlari texnologiyasi” kafedrasi negizida 1938 yilda taniqli olim, professor M.A.Xovrenko tashabbusi bilan tashkil etilgan bo'lib, uning o'zi kafedraga rahbarlik qilgan.

Kafedra tashkil etilgandan buyon ko'plab taniqli olimlar, fan doktorlari, fan nomzodlari (PhD), shuningdek, 2000 dan ortiq spirtli va alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqarish texnologiyasi yo'nalishlari bo'yicha mutaxassislar tayyorlangan. Bundan tashqari, kafedrada shakar ishlab chiqarish bo'yicha ham yetuk kadrlar yetishib chiqqan. Kafedrada mikrobiologiya, oziq-ovqat kimyosi, texno-kimyoviy nazorat laboratoriyalari mavjud bo'lib, ular zamonaviy uskunalar bilan jihozlangan.

Toshkent kimyo-texnologiya instituti talabalari laboratoriya amaliyotlarini bajarish jarayonida ham faol ishtirok etmoqda.

Jumladan, “O'zbekiston shampani” AJ korxonasida institut talabalari uchun dual ta'lim tizimi yo'lga qo'yilgan bo'lib, bu talabalarning nazariy o'qish bilan bir vaqtda korxonada ishlab, amaliy ko'nikmalarni hosil qilish, tajribasini oshirish imkonini beradi.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023 yil 3 avgustdagi “2023-2026 yillarda uzumchilik va vinochilik sohasini yanada rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlar to'g'risida”gi qarorida belgilangan vazifalar ijrosini ta'minlash maqsadida Toshkent kimyo-texnologiya instituti, “O'zbekiston shampani” AJ, Ozarbayjon Respublikasining Tovuz shahridagi “Naig Co” “Tovuz-Baltiya” MChJ korxonasi rahbarlari o'rtasida uchrashuv o'tkazildi.

Unda institut talabalari, doktorantlari va professor-o'qituvchilari uchun ishlab chiqarish korxonalarida amaliyot o'tashlari, talabalar, ilmiy tadqiqotchilar ishtirokida olib borilayotgan ilmiy tadqiqotlar natijalarini ishlab chiqarishga joriy etish yuzasidan kelishuvlarga erishildi, uch tomonlama hamkorlik memorandumi imzolandi.

Hamkorlik memorandumiga asosan, Toshkent kimyo-texnologiya institutining “Vinochilik texnologiyasi, bijg'ish mahsulotlari va alkogolsiz ichimliklar texnologiyasi” yo'nalishi talabalari hamda “Enologiya va bijg'ish mahsulotlari texnologiyasi” kafedrasi professor-o'qituvchilari va talabalaridan tashkil topgan guruh Ozarbayjon Respublikasi Tovuz shahrida joylashgan “Naig Co” “Tovuz-Baltiya” MChJ korxonasida malaka oshirib o'tadilar.

Ma'lumki, Ozarbayjon va O'zbekiston vinochilik an'analari chuqur tarixiy ildizlarga ega bo'lib, u ming yillar davomida rivojlanib kelgan.

Tahlillarga ko'ra, O'zbekistonda 28 dan ortiq xo'raki va vinobop uzum navi yetishtirilmoqda, shundan 13 tasi Toshkent viloyatida. Viloyatda uzumzorlar maydoni 19 ming gektarni tashkil etmoqda. Yetishtirilayotgan uzumlarning 40 ming tonnadan ziyodi 11 ta mamlakatga, vino mahsulotlari esa 9 ta davlatga eksport qilinadi. Kelgusi uch yilda viloyatda yana 20 ming gektar hosildor uzum maydonlarini yaratish rejalashtirilgan.

Arxeologik topilmalar va ilmiy tadqiqotlarga ko'ra, Ozarbayjonda vinochilik madaniyati eramizdan avvalgi 6-5 ming yilliklarga borib taqaladi. 2023 yil Ozarbayjonda umumiy uzum yetishtirish hajmi 200 ming tonnadan oshgan, ishlab chiqarilgan vino hajmi 100 million litrga yetgan, 50 million litr vino mahsulotlari Rossiya, Xitoy, Yevropa Ittifoqi davlatlari va AQSh davlatlariga eksport qilingan.

Amaliyot rejasiga ko'ra, Ozarbayjonda dastlab o'zbekistonlik talabalar uzum terish jarayoniga jalb qilindi. Bunda uzum yetilganining aniq vaqtini belgilash agronom va vino ishlab chiqaruvchi tomonidan kelishilgandan so'ng amalga oshiriladi. Korxona uzumzorlarida “Merlou”, “Rkatsiteli” navlar yetishtiriladi. Talabalar tomonidan ushbu uzumlar tarkibidagi shakar miqdori aniqlangach, terish jarayonlari boshlandi.

Talabalar vino ishlab chiqarishning dastlabki bosqichidan tayyor mahsulot ko'rinishiga kelgunga qadar bo'lgan barcha jarayonlarda, jumladan, yig'ilgan xomashyoni birlamchi qayta ishlash, sharbatini olish hamda uning laboratoriyada sifat ko'rsatkichlarini aniqlashda ishtirok etdilar.

O'zbekistonlik talabalar amaliyot doirasida Ozarbayjon madaniyati, san'ati va tarixiga oid ma'lumotlar bilan tanishdi. Boku shahrining diqqatga sazovor joylari, ziyoratgohlari va muzeylariga tashrif buyurdilar.

Ozarbayjon davlatining ishlab chiqarish korxonalari va oliy ta'lim muassasalari bilan hamkorlik aloqalarini rivojlantirishda institutning xorijiy mutaxassisi, tijoratlashtirish, bilimlar transferi va sanoat tarmoqlari bilan ishlash bo'limi boshlig'i Ruslan Imanzadening hissasi nihoyatda kattadir.

Xorijiy tashkilotlar bilan sheriklik aloqalari va institutning akademik va ilmiy hamkorlik aloqalarini keng yoritish maqsadida Ozarbayjonning “Dunyo” telekanali “Xabarlar” informatsion dasturi orqali ikki davlat o'rtasidagi strategik hamkorlik, xususan, ilm-fan va sanoat sohalaridagi aloqalar haqida batafsil ma'lumot taqdim etildi. Ushbu tashabbuslar ikki mamlakat ilmiy muassasalari va sanoat korxonalari o'rtasida istiqbolli loyihalarni shakllantirishga xizmat qilmoqda.

Toshkent kimyo-texnologiya instituti talabasi Ixlosbek Olloyorov xorijiy amaliyot dasturi doirasida o'zlashtirgan tajribasini kelajakda qo'llashini, bu kabi tashabbuslar talabalar uchun rag'bat bo'lganini ta'kidladi.

Bugungi kunda “Naig Co” “Tovuz-Baltiya” MChJ korxonasi bilan olib borilayotgan hamkorlik ishlari doirasida Toshkent kimyo-texnologiya instituti huzurida “Spin-off” korxonasini tashkil etish, vinochilik mahsulotlari digustatsiya zalini ochish va jihozlash, Samarqand viloyatida joylashgan “Xovrenko nomidagi Samarqand vino kombinati” aksiyadorlik jamiyatida institut talabalari uchun dual ta'lim tizimi asosida o'qitish va ishlab chiqarish amaliyotlarini tashkil qilish bo'yicha muhim ishlar amalga oshirilmoqda.

Ushbu ishlarni rivojlantirish maqsadida Ozarbayjonning “Caspian Capital group” kompaniyasining “Naig Co” “Tovuz-Baltiya” MChJ korxonasi bilan hamkorlikda yo'l xaritasi ishlab chiqildi va amaliy ishlar olib borilmoqda.

O'zbekiston va Ozarbayjon o'rtasidagi akademik va diplomatik aloqalarning rivojlanishida shubhasizki, ikki davlat elchilari olib borayotgan diplomatik ishlar ham muhim rol o'ynamoqda. O'zaro va do'stona izlanishlar sa'y-harakatlari natijasida ilmiy tadqiqotlar, talabalar almashinuvi va innovatsion hamkorlik yangi bosqichga ko'tarilib, ikki tomonlama hamkorlikning yanada chuqurlashishiga zamin yaratmoqda.

Botir USMONOV,

Toshkent kimyo-texnologiya

instituti rektori,

professor.