“So'zlarim, uchqun soch, samandar qush bo'l…”

Oydin opa!

Vaqtlar kelib, siz haqingizda xotiralar yozaman, deb sira o'ylamagan edim. Hozir ham, nazarimda, telefon jiringlaydi-yu, go'shakdan tiniq, halimday yumshoq, yoqimli ovozingiz quloqlarimga chalinganday bo'laveradi: “Sharifajon, bir xabar olay dedim. Yaxshimisiz, singiljonim?”

Endi bo'lsa, mana bir necha yildirki, biz, shoira singillaringiz, shogirdlaringiz har safar intiqlik bilan kutadigan tug'ilgan kuningizni qalbimizda singan nay nolalariday o'rtanish va iztirob bilan qarshilaymiz. Ayriliqqa ko'nikkimiz kelmaydi, biroq…

Xuddi ertaklardagiday xayolning ipak qanotlarida hilpirab, ko'z o'ngimizda sizning dilbar qiyofangiz namoyon bo'ladi…

“Bir patila sochli qizcha bor edi. mayizdakkina. Xayolchangina. Ikki yasharligida otasi dunyodan o'tdi. G'aribgina paxsa uyda ona bilan ikkovlon qolishdi. Qizaloq tiyrak, zehni tez, birov aytgan gapni to'tiday ilib olar, yurgan yo'lida bijirlab o'sha so'zni takrorlab yurardi… Baxmal do'ppilarining popuklari sariq shaloladay yuzlariga sochilib turardi…”

O'sha sochlari patila qiz siz edingiz, Oydin opa! Yoz bo'yi jajji oyoqchalari kavush ko'rmagan, daraxtlar bilan erkalanib suhbat qurgan, bug'doy poyasidan tilla tumorchalarday buvishaklar to'qigan qizcha…

So'ngra siz ulg'aydingiz. Endi sizdan qo'shiq tinglagan turnalar, laylaklar huv uzoqda — ona qishloqda qoldi. Chax-chax urishlari, chaqnab turishlari dunyoga larzon solgan hassos qalb so'zni qismat bilib, shaharga keldi.

 

O'zni o'tga urgan parvonadurman,

Parvona fe'limdan afsonadurman.

Nayqamish dilimni agar oshiqlar

Chalsalar bir dardli taronadurman.

El mehrin ayladim jonga ko'zmunchoq,

Yurtimda bir Oydin nishonadurman.

 

Oydin opa, siz chindan ham oy nafasli, bulbul sasli, peshonasi nek, ulug' ustozlar nazaridagi, mehridagi shoira edingiz. Muhtarama Zulfiyaxonim bilan birga ishlash mobaynida ularning mehru muhabbati, ishonchiga sazovor bo'ldingiz. “Gulchehra Jo'rayeva va Shahodat Isaxonovalar bilan suhbatlashib o'tirgan edik. Zulfiya opa biz bilan so'rashdilar, “Kiringlar, sog'inib ketdim sizlarni”, dedilar. Ustoz huzurida ancha gaplashib o'tirdik, she'rlar o'qidik, hammamizdan hol-ahvol so'radilar. Men serebrolizin degan dori topolmayotganimni aytdim. Darhol dorixonalar boshqarmasiga telefon qildilar. Chuqursoydagi dorixonada bor ekan, mashinalarini yuborib, olib keltirib berdilar. “Endi yaxshi bo'lib ketasiz”, deb tasalli berdilar. Men ustozning bu mehribonchiligidan ko'nglim iyib, allaqanday bir tuyg'u aro rahmat deyishimni ham, qanday minnatdorchilik bildirsam, bu e'tiborga loyiq bo'lishni bilmay ancha muddat jimib qoldim. Va uzoq topolmay yurgan doridan muolaja boshlab, ancha o'zimni yaxshi seza boshladim”. Yoki “o'zi tugal poeziya” bo'lgan Muzayyana Alaviya bilan do'stliklaringiz, Saida Zunnunova va Kibriyoxonim bilan kechgan dilkash suhbatlaringiz… Yoki adabiyotning chinorlaridan biri bo'lgan Asqad Muxtorning mangulikka daxldor adabiy saboqlari…

 

Asqad Muxtor xayol surar tunlari,

Chirog'iga uriladi parvona.

Tong nasimi, saharning xush unlari

Jarangiga to'lib ketadi xona.

 

Shovullaydi rivoyatgo'y chinorlar,

Bo'ronlardan enar dilga halovat.

So'z gullaydi, har satrida bahorlar,

“Tundaliklar” nafasida harorat.

 

Yosumangul bargida nur yigirib,

O'z sozidan mast sayraydi chirildoq.

Fikratidan uning chaqmoq yugurib,

Piligiga o't ketadi ko'kning, oh!

 

Vulqon bo'lar so'zdan uchgan alanga,

Part bo'ladi osmonning bo'z ko'ylagi.

Har tong shunday vulqon bo'lib olamga

Chiqib kelar Asqad Muxtor yuragi!

 

“Xotirada — hayot”, — deb yozadilar adiba Olmosxon Ahmedova. Ha, inson umri asli xotira uchun yaralgan.

Shoiramizning ellik yillik yubileyini o'tkazish uchun Buxoroyi sharifga — Oydin opamizning kindik qoni to'kilgan Xojayi Bo'stonga yo'l olar ekanmiz, yurtimizning asl farzandlari ularning yonlarida edi. Oliy ta'lim dargohlarida bo'ladimi, tuman hokimligining zallarida, maktablar, guzarlarda bo'ladimi — shoiraning tug'ilgan kuni xalq shodiyonasiga aylanib ketgan edi. Borliqda bahor nafasi, hovuz bo'yidagi majnuntollar o'ziga rosa oro bergan, dasht gullari charaqlab ochilib, tonggi shabnamlarni gul kosasiga to'playotgan beqiyos go'zal holatlar…

Dashtga qadam qo'yishimiz bilan tip-tiniq osmondan uch-to'rt dona yirik-yirik tomchilar ustimizga dur kabi sochildi. Shu payt uzoqdagi cho'pon yugurib kelib, katta qo'yni ushlab, Oydin opamning oyoqlari tagiga dumalatib: “Qadami qutlug' mehmonlar keldi, biz bir oydan beri yomg'ir kutayotgan edik”, deb Alloh rizoligi yo'lida qurbonlik qildi. Bahor yomg'irining iliq seli ostida shalabbo bo'lar ekanmiz, quvonchimizning cheki yo'q, o'sha kunlarning bir kun kelib xotiraga aylanishi kimning xayoliga kelar edi, deysiz.

 

Bug'doy nonim bo'lmasa,

Bug'doygina so'zim bor.

Har so'zimda chiylagan

Yam-yashil ildizim bor…

 

G'oyibona, yuzma-yuz

El tutingan jonimsiz.

Shoiram deb siylagan

Hur O'zbekistonimsiz.

 

O'zbekiston xalq shoiri, “El-yurt hurmati” ordeni bilan taqdirlangan betimsol adiba, qator she'riy kitoblar — “Shabnam”, “Manzillar”, “Onam sevgan qo'shiq”, “Orzu guli”, “Tarovat”, “Dostonlar”, “Mushfiq onajon”, “Xushxabar”, “Chashmalarni izlayman”, “Tamal toshi”, “Ishonch yulduzlari”, “Ko'zimning oqu qorasi”, “Panohim” va boshqa qator asarlar muallifi Oydin Hojiyeva umr mazmunini, baxtning mag'zini ona Vatanda deb bildi. Qalamidan to'kilgan haroratli misralarda halol mehnatining ijobatini ko'rdi.

 

Topgan nonim ona suti kabi haloldir,

Harom pulni changalimda tutmadim bir qur.

Shu hikmatni qulog'ingga sirg'a qilib yur,

Kaftim ochsam, kaftlarimga yog'iladi nur…

 

…1992 yili may oyi edi Turkiston safariga otlandik. Siz xuddi yosh boladek quvnardingiz, hayajonlanardingiz, Oydin opa. Ulug' ziyorat hissiyoti sizni to'la qamrab olgan, bahorning turfa ranglari — yalpizu yovshanlardan tortib, yo'l chekkasida tikrayib turgan yumronqoziqlargacha sizni hayratga solardi. Quvvai hofizangiz hamisha kishini hayratga soladigan darajada kuchli edi. She'r o'qiyotganingizda tovushingiz biroz titrab, yana biyronlik bilan davom etardingiz. Ahmad Yassaviy hazratlari ziyoratida biroz shikasta ovozda Qur'on oyatlaridan tilovat qilar ekansiz, mijjalaringiz namlandi. Ro'mol uchi bilan ko'zlaringizni artar ekansiz, “Ulug'larimizga ayon sirlar bizga noayondir”, dedingiz sekin. Uyga qaytayotganimizda, hazratning ustozlari Arlonbob bobo ziyorati uchun ancha ichkariga qaytishimizga to'g'ri keldi. Qandaydir kuch bizni faqat ushbu ziyoratni ado etmasdan ketishimizga yo'l qo'ymayotgandek edi. Biz ziyoratni nihoyalab yo'lga tushar ekanmiz, qiziq voqea ro'y berdi. Mashina harakatlanayotgan yo'lning o'rtasidan go'yo ko'rinmas chiziq o'tgan-u, biz yurayotgan tarafga katta-katta yomg'irlar yog'a boshlagan edi. yo'lning ikkinchi yarmi qup-quruq. Birozdan so'ng esa yanada hayratliroq hodisa ro'y berdi: yer bilan osmonni tutashtiruvchi muhtasham ustun — xuddi ipak kabi eshilgan nur ustuni paydo bo'ldi. Biz umrimiz mobaynida bundoq mo''jizaga duch kelmagan edik. Hammamiz behad mutaassir bo'lib, yo'lda davom etarkanmiz, shiddat bilan quygan yomg'ir to Toshkentga kelgunimizcha to'xtamadi. Oydin opam esa biroz o'tmay hukumatimiz tomonidan xalq shoiri degan yuksak unvonga loyiq ko'rildi. Shodligimizning esa cheki yo'q edi.

Oydin Hojiyevaning o'n sakkiz yillik mehnat faoliyati “Saodat” jurnalining bosh muharriri lavozimida ishlash mas'uliyati bilan chambarchas bog'lanib ketgan. Opaning chorlovi bilan O'zbekistonning hamma viloyatlaridan oq kabutarlarday uchib kelib, fayzli gurung va rejalar ustida kengashgan shoira qizlar Oydin opamning chin ma'nodagi shogirdlari, safdoshlari edi. Oydin opam ulug' ustozlari Zulfiyaxonimning udumini mahkam tutib, tegrasida ijod gulshani yaratgan edilar. Bayramlarda bir piyola choy ustida mushoiralar davom etar, el suygan san'atkorlar kelib, xushnudlik bilan qo'shiqlar ijro etardi. Oydin opam shoira qizlarga yozgan qor xatida ajib bir nafosat va o'ktamlik bilan adabiy an'analarni davom ettirib, ularni nomma-nom ta'riflab, qirqqa yaqin shoiralarni tarix sahifasiga muhrlagan edilar.

 

…E'tiborxon kelsalar tam-tam bo'lib,

Qoshiga o'sma qo'yib, xurram bo'lib…

…misli Hulkar yulduziday jam bo'lib…

 

Mana, bugun esa tilga olingan shoiralarimizning ayrimlari oramizda yo'q. Ammo Oydin Hojiyevaning ular haqidagi bitiklari hali ohori o'chmay, yangiday yarqirab turibdi.

Biz mahallada har yili sumalak qilganimizda, Oydin opamlarni taklif qilardik. Atlas ko'ylaklarda lovullab keluvchi, bulbul jarangli she'rlari bilan hammani o'ziga rom qiluvchi azizamiz davraning to'rida o'tirib, nafis majlislarga bosh bo'lardilar. Hovliga sig'may ketgan ayollar chehrasida quyosh jilvalanardi. “Sizni sog'inamiz, tez-tez kelib turing!” deb opamizni — el sevgan shoiramizni o'rab olishardi.

Oydnn opa, sizni nafaqat bitta mahalla yoki oliy ta'lim maskani, balki butun xalqimiz, yurtdoshlarimiz sog'inadi, qo'msaydi, duolar qiladi. Siz juda ko'p muxlislaringizga dastxatlar yozib bergan edingiz. Chehrangizday nafis, qalbingizday go'zal dastxatlar bilan… Bosib o'tgan hayotingiz, kechgan umringiz, qalamingizdan to'kilgan gavharlar, halol mehnatingiz el duosi ila payvasta bo'ldi va yuraklarga muhrlandi.

 

Men ne qilsam, pisabilloh, savob deb qildim,

Ona xalqim hurmatiga javob deb qildim.

Pirlarimning bosgan izin tavof deb qildim,

Savobimni pulga chaqib yurmadim, shukur.

 

Sharifa SALIMOVA,

O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan madaniyat xodimi.

Oydin HOJIYEVA,

O'zbekiston xalq shoiri

 

SEN BILAN

Chekkan mashaqqatim, ko'rgan rohatim,

Ko'rgan-kechirganim sen bilan bog'liq.

Xudo bergan rizqim, topgan davlatim,

Sening bilan totliq, sen bilan yog'liq!

Sensiz cho'lda to'zib yurgan kavrakman,

Ildizsiz, mevasiz, sarosar,

Farqim yo'q bir tovoq kepakdan,

Sen bilan ko'ksimda yetilar gavhar.

Kitobin oldirgan pariday hayron —

Sensiz so'zim, ishim kirmas amalga.

Sensiz men to'pidan ayrilgan jayron,

Sensiz ko'rgan kunim zahmat, jamalg'a.

Sensiz chumolicha rag'batim yo'qdir,

Sen bilan tog'ni ham qilarman tolqon.

Sendan ayirmasin o'lguncha taqdir,

Sen o'zing ko'ksimga po'latdan qalqon,

Vatan, onajon!

 

O'YIN BOG'I

O'yin bog'i. Sho'x bolalar bo'lar jam.

Yerga ursa, sapchishadi osmonga.

Jonlanadi mitti haykalchalar ham,

Bekinmachoq o'ynab tushar maydonga.

Mohir qo'llar yeng shimarib, ishlaydi,

“Shaharcha”lar qad ko'tarar qumloqda.

Qay bir qo'lda “quluncha”lar kishnaydi,

Moychechaklar “ochiladi” o'tloqda.

Halinchaklar qanotlanib, uchadi,

Farishtaga aylanadi go'daklar.

Ko'k toqida bulutlarni quchadi

“Kokillarin” selkillatib varraklar.

Karusellar bolalikni opichlab,

Joni qizib, aylanadi falakda.

Zavqi jo'shib, bulutlarni o'pichlab,

Qiyqiradi g'iz-g'izon charxpalakda!

Kech kiradi. Bolakaylar dikirlab,

Tarqab ketar shoshib hovli-bog'larga.

Dovdir shamol osiladi qiqirlab,

Jannat isi qolgan arg'imchoqlarga!

 

MO''JIZA LAHZALARI

Umrim bo'g'otiga qor tushdi necha,

Laylak qorlar yog'di afsona aytib.

Hayotimga yangi yil kirgan kecha

Har gal bolaligim uchratdim qaytib.

Kumush teraklarning qir uchlarida

Tilla isirg'aday qolgan varraklar,

Bir hovuch nur o'ynab kulgichlarida

O'smirligim kelar har yil daraklab.

Allohdan mo''jiza kutgan go'dakday

Tutsam ona taqdir etaklaridan,

Qor bosgan tog'lardan sayrab kaklikday

Yillarim chiqar qish ertaklaridan.

Ko'zim-la erkalab g'uncha qizlarni,

Dilbar singillarim manglayin o'pdim.

Shamolday aylanib dala-tuzlarni,

Gullar yaprog'iga shudringlar sepdim.

Qorxat olib kelgan kemshik bolakay —

Ostonamda turar shoshqaloq elchi.

Anhor sukutida chalib oqar nay

Vaqt degan g'animat g'aroyib yo'lchi.

Yog'och darchalarning zulfinlarida

Murg'ak qo'llarimning tafti tovlanar.

Ko'kka o'rlagan tut ajinlarida

O'n to'rt kunlik oy o'tovlanar.

Qiziydi gap-gashtak, hangoma, gurung,

Tanchada biqirlab qaynaydi qumg'on.

Kimdir “Kuntug'mish”dan o'qiy boshlar so'ng,

Yerning ildiziga tutashadi jon.

Borliqni chulg'aydi jannatiy ifor,

Oppoq kamalakdan qamashadi ko'z.

Zamin sukutida guvlaydi bedor

Yurak — kul ichida tirilgan Qaqnus.