Do'stlarga siddiq, mard va tanti
yoki iqtidorli olim Said Siddiqov haqida dil so'zi
Odatimga ko'ra, biror qahramonim haqida nimadir yozmoqchi bo'lsam, uch-to'rt yil avval niyat qilib u haqdagi ma'lumotlarni, hayotiy voqeliklarni yig'ib yuraman. Garchi ular turli kasb egalari bo'lsa hamki, odamiylik fazilatlariga ko'proq e'tibor qarataman.
Said aka Siddiqovni yaqindan taniganimga o'n yilcha bo'ldi. U axborot texnologiyalari sohasida ilm qilib texnika fanlari nomzodligi dissertatsiyasini yoqlagan, iqtidorli olimlardan biri. Hayotda kuzatishimcha, aniq fanlar vakillari badiiy adabiyotlarga, gazeta-jurnallarga ko'pam mehr qo'yavermaydi. Shunday bo'lsa-da, ular orasida ham Said aka Siddiqov kabi kitob o'qishga muhabbati balandlar ham kam emas. Ehtimol, bizning do'stona munosabatlarimizning mustahkamligiga shu fazilati sabab bo'lgandir.
Avvalroq yozganim rahmatli Murtazo Sultonovda ham shunday yaxshi odat bor edi. U kishi respublika gazetalarining har bir sonini erinmay o'qib chiqardi. O'ziga yoqqanlari haqidagi fikr-mulohazalarini atayin muallifning huzuriga borib aytardi. Uzoqdagilarga telefon qilib, maqolasi to'g'risidagi taassurotini bildirardi. Said Siddiqovda ham xuddi shunday xislat bor. Muallifni tanisa-tanimasa, maqolasi yaxshi yozilgan bo'lsa bo'ldi, albatta, telefon qilib minnatdorchilik bildiradi. Haqiqiy ijodkor uchun yozgan asari farzandidek gap: maqtov eshitsa boshi osmonga yetadi.
O'tgan yili kuzda “Yangi O'zbekiston” gazetasida “Yig'layotgan daraxtlar” sarlavhali tahliliy-tanqidiy maqolam bosilgan edi. Maqoladan ta'sirlangan Said Siddiqov Toshkent shahri markazida o'zi yashovchi dahada ham qarovsizlikdan qurib borayotgan daraxtlar taqdiri haqida qayg'urib, o'z mulohazalarini “Yangi O'zbekiston” gazetasida e'lon qildi.
Har ko'rishganda falonchining yangi kitobi chiqibdi, zo'r yozibdi, miriqib o'qidim, qaysidir gazetada falonchining ajoyib maqolasi bosilibdi, o'qidingizmi, degan savol berib odamni shoshirib qo'yadi. U quvvayi hofizasi kuchliligi jihatidan ziyoli insonlarning saralangan toifasiga kiradi, desam, xato bo'lmas. Tinglab o'tirib, gohida hayratlanib ketaman. Aql bovar qilmaydigan darajadagi raqamlarni, voqealar yillarini, oylarini, kunlarini xotirasida saqlab qoladigan qobiliyatga ega.
Taniqli o'zbek va chet el adiblarining asarlarini shu qadar ko'p o'qigani yetmaganidek, ularning faoliyati va hayotiga doir ma'lumotlarni esida saqlab qolishi bilan ajralib turadi. U olamda nima gapligidan xabar topib yuradi, mamlakatimiz hayotida qanday voqealar ro'y berayotganidan hamisha voqif. Kimdir olamdan o'tgan bo'lsa, ta'ziyasiga boradi. Qaysi betob do'stining oldiga borib, holidan xabar olish kerak — barcha-barchasiga ulguradi. Silai rahm, odamgarchilik borasida ham ibrat. Said akaga xayrixoh ko'z bilan qaragan borki, unga havas qiladi. Saksonga kirib ko'ylagining tugmasini qidirib topa olmay, qaltillab qolgan chollarga qarasangiz, ularning oldida Said aka g'ayratli.
…Go'dakligi Ikkinchi jahon urushi tugagan yillarga to'g'ri kelgan bolalarning bolaligi bolalikday o'tmagan. Kambag'allik, suyagi qotmasdanoq og'ir mehnat, qorni to'yib ovqat yemaslik, dori-darmon yetishmaslik, yuqumli kasalliklar. Keling, yaxshisi, qahramonimizning bolaligidagi mashaqqatlari haqida yozib, hammaning yuragini ezmay qo'ya qolaylik.
Ammo muxtasar aytganda, oiladagi azob-uqubatlarni u ham birgalashib tortdi, turtildi, surtildi, ammo, sinmadi, hayot maktabida toblandi.
Yigirma uch yoshida Toshkent elektrotexnika aloqa institutini bitirdi. Uzoq Sharqda harbiy qismda xizmat qildi. Bir muddat o'zi o'qigan institutda muhandis, assistent bo'lib ishladi. Ilm izladi. 1974-1978 yillar davomida Leningrad (hozirgi Sankt-Peterburg) shahrida aspiranturada o'qib, texnika fanlari nomzodligi dissertatsiyasini yoqladi.
Hamkasbi, texnika fanlari nomzodi, dotsent Xoliq Soatov shunday hikoya qiladi:
O'tgan asrning yetmishinchi yillarida Toshkent elektrotexnika aloqa institutidagi — hozirgi Toshkent axborot texnologiyalari universitetidagi yetti yuzdan ortiq professor-o'qituvchilar tarkibida ilmiy daraja ko'rsatkichi 25 foizni tashkil etardi, xolos. Kafedralarda faoliyat yuritayotgan ilmiy darajali o'zbek pedagoglari soni institut bo'yicha 40 kishidan iborat edi. Ilmiy daraja beradigan kengashlar faqat Moskva va Leningrad shaharlarida bo'lgan. O'zbek mutaxassislari ana shu shaharlarga borib, uch yil aspiranturada o'qir, ilmiy izlanishlarni amalga oshirib, dissertatsiya himoya qilishga majbur bo'lgan. Aspiranturaga O'zbekistondan borib o'qiganlarning o'rtacha 30 foizigina dissertatsiyani muvaffaqiyatli himoya qila olganlar, xolos.
Ana shunday amaliyotni ijobiy yakunlab, texnika fanlari nomzodi unvoniga erishish baxtiga muyassar bo'lgan Said Siddiqov Toshkentga, jonajon institutiga qaytadi. U institutda pedagogik faoliyatdan tashqari iqtidorli yoshlarni to'plab, konstruktorlik byurosini tashkil etib, unga rahbarlik qildi. O'quv qo'llanmalar yaratib, dotsent ilmiy unvoniga ega bo'ldi. U oliy o'quv yurti ravnaqiga munosib hissa qo'shgan ustozlar hayoti va faoliyatini keng yoritgan birinchi hujjatli asar muallifidir. Uning munosib shogirdlari Toshkent axborot texnologiyalari universitetida faoliyat olib bormoqda.
Yaxshilikni berguvchi ham, yomonliklardan saqlovchi ham Yaratganning o'zi. Alloh Said akaning qalbiga ilm nurini, shaxsiga olimlik maqomini jo qilgan ekan, bu hammaga ham nasib etavermaydigan ne'mat. Olim bo'lish ham, atrofdagilarga foydasi tegib turuvchi odam bo'lish ham bir baxt, bir saodat.
Nuroniy otaxon va munisa onaxon uchun farzandlari iqboli-kamolini ko'rish Yaratganning inoyatidir. Said aka Gulchehra opa bilan turmush qurib, qo'sha qariyotganiga qariyb yarim asr bo'ladi. Ular Otabek va Nodirbek o'g'illarini tarbiyalab, o'qitib, ulg'aytirib, ota-onasi, el-yurti xizmatlarini qilib, duolar oladigan odob-axloqli, zamonaviy bilimli, ishbilarmon darajaga yetkazdilar. Oilasi tinch, ro'zg'ori but bo'lsa, shu xonadon ahli baxtiyor bo'ladi. Said akaning bugungi hayotiga, sog'lom turmush tarziga havas qilaman, bu haqda o'ziga ham tez-tez aytib turaman. Qaysidir yaxshi xislatlariga rag'bat bildirsam, “Qo'ying, meni ko'p maqtamang”, deydi. Kamtarinlik qiladi. Zurriyotlari qurshovida rohat-farog'atda, duogo'y bo'lib, keksalik gashtini surish hammaga ham nasib etsin, deya niyat qilaman.
Said aka o'zaro suhbatlarimizda volidasi Buvisora ona haqida ko'p gapiradi. Onasidan olgan ibratli hayot saboqlaridan so'zlaydi. “Silai rahmi bor insonsiz”, desam: “Onam shunday edilar”, deydi. Onasini eslasa, lablari titrab, ko'zlari namlanadi: “Onam yetti yot begonalarni ham xuddi tug'ishganlaridek ko'rardi. Ularga yaxshilik qilib zavqlanadigan edi”, deydi…
Keyingi paytlarda u: “Qachon O'shga borasiz, meni ham bir oborasiz-a”, deb qoladi. Sababini bildim. Aravonda yashab o'tib ketgan uzoqroq qarindosh opasi bo'lgan ekan. “Qabrini ziyorat qilib, undan qolgan bola-chaqalarini bir yo'qlab qo'yishim kerak”, dedi.
Qahramonimizning oltmish yillik qadrdon do'sti, mehnat faxriysi Abduvohid aka Jo'raboyevning aytishicha, Said aka — axborot texnologiyasi sohasini yaxshi biladigan olim, qat'iyatli va to'g'riso'z, do'stlariga siddiq, haq gapni hamsuhbati yuziga xolis ayta oladigan mard inson.
Yana bir qadrdonlaridan taniqli adib, ustoz Xurshid Do'stmuhammad Said Siddiqov haqida yozayotganimni eshitib, u haqda bir shingil yozib yuboribdi. Maqolani Xurshid akaning qalb so'zlari bilan yakunlasak to'g'ri bo'lar:
“Saidjon aka bilan bizni Shodmon Otabek tanishtirgan. “O'zi texnar bo'lsa ham, yozuvchilardan ko'ra ko'proq kitob o'qiydi”, deb aytgani yodimda. Chindan ham Saidjon aka ashaddiy kitobxon odam ekan. Texnika fanlari nomzodi, eng zamonaviy axborot texnologiyalari mutaxassisi. Talabalik, dissertatsiya yozish kezlarida Moskva, Leningrad maktablari ob-havosidan bahra olgan. So'nggi yillarda oila a'zolari bahona bir oyog'i ona Vatanda, biri goh London yo Bokuda.
Biron marta safardan quruq qo'l bilan qaytmagan, har doim kitob hadya qiladi. Bu bilan biz do'st-ulfatlarni yangi-yangi kitoblarni o'qishga da'vat etadi.
Qiziqmagan mavzusi yo'q hisobi. Jamiyat, taraqqiyot, islohot, shaxs, tafakkur va albatta, adabiyot muammolariga o'zining shaxsiy muammosidek, shaxsiy dardidek yondashadi! Ko'nglida tug'ilgan savollarni, albatta, yozib yuradi va har safar diydorlashganda o'sha savollarga javoblar izlaydi. Haddan tashqari intizomliligi, xotirasining pishiq-puxtaligi bilan ajralib turadi.
Dunyoni, odamlarni idrok etishda salbiydan ko'ra, ijobiy nuqtai nazarga ega. Nekbin. Mutoyibaga moyil.
Do'stlar safida bunday inson bo'lishining o'ziyoq boshqalarga ko'tarinki kayfiyat bag'ishlaydi, o'zingizga bo'lgan talabchanlikka odatlantiradi.
Ilohim, umri uzoq bo'lsin Said akamizning!”
Dilmurod QIRG'IZBOYEV,
O'zbekiston Jurnalistlar
uyushmasi a'zosi.