G'ildirak ichidagi olmaxon
yoki nafsning cheksiz yo'li
Birinchi voqea:
Bir dona boshoqni topib olgan chumoli uni ming mashaqqat bilan uyiga sudrab borayotib, yo'lda kalamushni uchratib qolibdi.
— Ha, och qoldingmi? Menikiga bormaysanmi, bunaqa donlardan bir nechtasini berib yuborardim, — debdi u chumoliga.
Shunda chumoli: “Menga shu bir boshoq don ham yetadi. Chunki men yashash uchun ovqatlanaman, senga o'xshab qorin to'ydirish uchun yashamayman”, — deb javob bergan ekan.
Ikkinchi voqea:
Otaqul Jumayev qishloqning old yigitlaridan edi. Nima bo'ldi-yu, bir guruh qishloqdoshlarini olib Rossiyaga ishga ketdi. O'sha yerda qurilish ishlarida gastarbayter, ya'ni dallollik qilib, anchagina sarmoya to'pladi. Jamg'argan pullari evaziga qishloqdan dang'illama imorat qurdi, qo'sha-qo'sha mashina sotib oldi.
Ammo kunlar o'tib, bu ishlarning misi chiqdi. Uning uyiga qo'shni qishloqlardan bir guruh yigitlar kelib, xorijda ishlagan pullarini talab qilishdi. Aniqlanishicha, Otaqul musofir yurtda mallasoch “og'ayni”lar bilan til biriktirib, o'z yurtdoshlarining halol mehnat, ming mashaqqat bilan topayotgan pullariga ko'z olaytirgan, ularni o'z manfaati yo'lida ishlatib yuborgan ekan.
Janjal nima bilan tugaganligi noma'lum. Faqat endilikda Otaqul insult olganligi tufayli bir oyoq, bir qo'li ishlamaydigan, zo'rg'a gapiradigan nogiron bo'lib qolgan. Hashamatli darvozasi oldida ko'chadan o'tayotgan odamlarni tomosha qilib, o'yga cho'mib o'tirganini ko'p ko'raman.
Uchinchi voqea:
Yaqinda jinoyat ishlari bo'yicha Samarqand shahar sudida shov-shuvlarga sabab bo'lgan bir ish ko'rib chiqildi. Bu gal qora kursida o'tirganlardan biri — uyushgan jinoiy guruhning boshlig'i, ichki ishlar xodimi, ya'ni profilaktika noziri edi…
Ma'lum bo'lishicha, profilaktika inspektori lavozimida ishlab kelgan Aloviddin To'rayev (ism-familiyalar o'zgartirilgan) 2017 yilning avgust oyidan 2018 yilning iyun oyigacha jinoiy sheriklari bilan oldindan tuzilgan reja asosida birovning nomusiga tekkanlik aybini qo'yish orqali fuqarolarga tahdid qilib, muntazam ravishda tamagirlik bilan shug'ullanib kelgan.
Mo'may daromad topish maqsadida u 2018 yil fevral oyida o'zi va o'rtog'i Dilmurod Tugalov bilan birgalikda uyushgan jinoiy guruh tuzib, unga Shahnoza T., Munisa T., Dilnura T., Farida N., Luiza J., Feruza T. ismli ayollarni jalb qilgan.
Ayollar Pastdarg'om tumanidagi Kimyo zavodi atrofida va Samarqand shahridagi Kimyogarlar qo'rg'oni hududida erkaklarning “ko'nglini xushlash”ni taklif qilib, ularni Dilmurod Tugalov istiqomat qilib kelgan dala hovliga yoki uning xonadoniga aldab-avrab olib borishgan.
Ular erkaklar bilan ixtiyoriy ravishda jinsiy aloqada bo'lganidan so'ng, o'zaro kelishuvga binoan, telefon orqali sheriklariga xabar berib, nomusiga tajovuz qilinganligi haqida ichki ishlar organlariga arz qilish bilan jinsiy aloqada bo'lgan shaxslarni qo'rqitib ularga tahdid qilganlar.
Aloviddin To'rayev tuzoqqa tushgan shaxslarga qonuniy chora ko'rish bahonasida ularni xizmat xonasiga olib borib, u yerda “tasodifiy oshiq”lardan ishqiy mojaroni “yopish” uchun 1000 AQSh dollaridan 2000 AQSh dollarigacha yoki 20 million so'mgacha bo'lgan pul mablag'ini muntazam ravishda olib turgan.
Sud hukmiga ko'ra, ichki ishlar xodimi Aloviddin To'rayev Jinoyat Kodeksining qator moddalari asosida aybli deb topilib, 11 yil 6 oy muddatga ozodlikdan mahrum qilindi. Uning jinoiy sheriklari ham 5 yildan 10 yilgacha muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosiga hukm qilindilar.
Chumoli va kalamush, Otaqul dallol hamda zinokor guruhning bir-biriga nima aloqasi bor ekan, dersiz? To'g'ri payqaganingizdek, yuqoridagi voqealarni bir-biriga “nafs” degan baloi azim bog'lab turibdi. Darhaqiqat, hozir ayrim odamlar molparastlik, iste'molchilik kayfiyatining quli bo'lib qolgan, “yaxshi yashash — to'yib yeyish va po'rim kiyinish, shohona uy, qo'sha-qo'sha mashinadan iborat” degan bema'ni va poyoni yo'q g'oyaga ko'r-ko'rona sig'inmoqda.
Ana shu intilish esa ularning qalbida pul topish, topganda ham ko'proq topish vasvasasini keltirib chiqaryapti. Aytaylik, oliy bilim maskani muallimi pul topish uchun badavlat oilalardan chiqqan talabalarni imtihonlarda “qiynamay”, pulini olish ilinjida bo'ladi. Shifokor operatsiya stolida yotgan bemorni emas, u qancha pul berishini o'ylaydi. Tug'uruqxona hamshirasi quvonchdan esankirab qolgan otani shilish niyatida bo'ladi. Maktab muallimi esa bolalarning ota-onalariga sinfga hali uni olamiz, buni olamiz, deb chopar jo'nata boshlaydi.
Pul topish uchun ba'zi birovlar hech narsadan tap tortmaydigan, halol va haromni ajratmaydigan, gunohlardan qo'rqmaydigan darajaga borishyapti. Pul topish dardi ularni kitob o'qish, chuqur bilim olish, ma'rifatini oshirish, ma'naviyatini boyitish kabi eng zarur ishlardan uzib qo'ymoqda, bularga ajratilishi kerak bo'lgan vaqtni kemirmoqda.
Bundan tashqari, bunday iste'molchilik kayfiyatiga zo'r berish orqali inson ongini har maqomga solish imkoni paydo bo'ladi. Chunki johil, nodon, qoloq va omi odamlarni aldash ham, boshqarish ham oson kechadi.
Shu o'rinda sirk maydonida g'ildirak ichida chopayotgan olmaxon beixtiyor xayolga keladi. E'tibor qilgan bo'lsangiz, olmaxon manziliga yetish maqsadida tinimsiz chopaveradi, ammo g'ildirakning oxirgi chegarasi bo'lmagani sababli olmaxon aslo maqsadiga yetolmaydi. Chunki g'ildirak yana aylanib uning oyoqlari tagidan o'taveradi. Yuqoridagi kishilarning fikri-zikri ham hozirda ana shu g'ildirak ichida chopayotgan olmaxon kabi “yaxshi yashash”, buning uchun ko'proq pul topish, pul topish uchun esa ma'naviy dunyosini, imonini boy berish kabi behuda poygada g'olib chiqish bo'lib qolgan.
“Dunyo har qanday odamning ehtiyojlarini qondira oladigan darajada imkoniyatlidir, ammo insoniy ochko'zlikni qondirishga uning kuchi yetmaydi”, degan ekan Hindistonning ulug' mutafakkiri va davlat arbobi Maxatma Gandi.
Alloh taolo inson tanasini yaratganidan so'ng, unga o'z rizqi, o'rnini topishi uchun qo'l, oyoq, ko'z, burun, quloq kabi a'zolarni ham berib, unga hayot baxshida etadi. Ayni paytda hayotiy ehtiyojlarini qondirish uchun insonga nafs ham beradi. Nafsini jilovlash, tanasidagi a'zolarini to'g'ri boshqarish uchun esa Yaratgan odamzodga Aql ato etadi. Demak, kimki aqlini to'g'ri ishlata olsa, nafsini jilovlay bilsa, tana a'zolarini to'g'ri boshqara olsagina bu sinov dunyosining barcha mashaqqatlarini yengib o'tib, saodat, baxtli hayotga erisharkan.
Dunyoning barcha lazzatlaridan tezroq va ko'proq foydalanib qolishga urinish, o'zidan boshqani o'ylamaslik, faqat qorin g'ami bilan yashash esa insonni ma'naviy tanazzul sari yetaklaydi. Ma'naviy tanazzul urchigan joyda esa tanballik, manqurtlik ildiz otadi.
Yana bir gap. Hozirda aksariyat ota-onalar farzandlarini ko'proq huquq-tartibot sohasiga o'qishga kirishini xohlaydilar. Chunki egnida pogoni borlar to'kin-sochin hayot kechirayotganini, qo'llarini qaerga uzatsa yetishini ko'rib turishibdi. Shuning uchun ham maktabni zo'rg'a bitirgan o'g'lini ichki ishlar idoralariga joylashtirishga intilishadi.
E'tibor qilgan bo'lsangiz, bundan 15-20 yil avval deyarli ko'pchilik shunday fikrlay boshlagan edi. O'g'li yoki qizi maktabni bitirar-bitirmas, uni birorta xorijiy davlatga ishga yuborib, mo'may pul topishga undardi. Hozirga kelib ahvol ancha o'zgardi. Bolalar, yoshlarning qo'liga kitob qaytyapti. Bilimli, iqtidorli yigit-qizlar el-yurt e'tiboriga, Prezidentimiz nazariga tushyapti. Demak, zamon o'zgaryapti.
Ammo hali-hanuz hashamdor darvozasi yonida odamlar oqimini kuzatib o'tirgan Otaqulni, bir dona boshoqni sudrab ketayotgan chumolini ko'rsam yoki nafs girdobiga tushib qolgan odamlar haqidagi gaplarni eshitsam, xayolimga negadir yana o'sha manzara — g'ildirak ichidagi olmaxon kelaveradi…
Yormamat RUSTAMOV