Oliy ta'lim: Yangilanish ruhida

Urganch davlat pedagogika institutida salohiyatli mutaxassislar tayyorlanmoqda

Yosh avlodni har tomonlama barkamol, vatanparvar va zamonaviy bilimlarga ega qilib tarbiyalash davlat siyosatining ustuvor yo'nalishlaridan biri. Ta'lim sifatini oshirish, zamonaviy o'quv dasturlarini joriy etish, o'qituvchilarning kasbiy salohiyatini kuchaytirish, ilmiy-tadqiqot ishlarini qo'llab-quvvatlash hamda xalqaro tajriba asosida pedagogik innovatsiyalarni keng joriy etish borasida qator muhim chora-tadbirlar hayotga tatbiq etilmoqda. Davr pedagogik faoliyatga zamonaviy yondashuv, metodik yangiliklar, shaxsga yo'naltirilgan ta'lim tizimi va raqamli texnologiyalarni integratsiya qilishni talab etmoqda.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining ta'lim tizimini takomillashtirishga qaratilgan qaror va farmonlari, xususan, pedagogik kadrlar tayyorlash, ularning malakasini oshirish, innovatsion loyihalarni kengaytirish, akademik erkinlikni ta'minlashga qaratilgan hujjatlar pedagogika sohasining rivojlanishida muhim bosqich bo'lib xizmat qilmoqda. Urganch davlat pedagogika institutida ham olib borilayotgan o'quv, ilmiy, madaniy, sport va xalqaro hamkorlik yo'nalishlaridagi yutuqlar bu sohadagi islohotlarning kichik amaliy natijalaridan biri deyishimiz mumkin. Institutda ta'lim sifatini oshirish, xalqaro hamkorliklarni yanada mustahkamlash, talabalarning ijtimoiy faolligini kuchaytirish va milliy qadriyatlarga asoslangan tarbiya tizimini shakllantirish bo'yicha olib borilayotgan ishlar e'tiborga loyiqdir.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 21 iyundagi “Pedagogik ta'lim sifatini oshirish va pedagog kadrlar tayyorlovchi oliy ta'lim muassasalari faoliyatini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi Qaroriga asosan bugungi kunda Urganch davlat pedagogika institutining kunduzgi ta'lim shaklida tahsil olayotgan 2-3-bosqich talabalari uchun haftalik o'quv mashg'ulotlari “4+2” tartibida, ya'ni darslarning 4 kuni institutda, 2 kuni maktabgacha va umumiy o'rta ta'lim muassasalarida amaliyot o'tash tartibida olib borilmoqda. Hozirda institut talabalari viloyatdagi  368 ta davlat maktabgacha ta'lim tashkiloti, 542 ta umumta'lim maktabi va 11 ta ixtisoslashgan maktabda amaliyot o'tash imkoniyatiga ega. Institutdagi 19 ta ta'lim yo'nalishining barchasi umumiy o'rta ta'lim maktablarining o'quv rejasidagi fanlarga mos holatda. Bu yondashuv pedagogik ta'lim sifatini oshirishda muhim qadam bo'lib, bo'lajak o'qituvchilarda kasbiy ko'nikmalarni shakllantirish, dars jarayonini boshqarish, pedagogik vaziyatlarga to'g'ri yondashish kabi muhim jihatlarni egallash imkonini beradi. Eng asosiysi “4+2” tizimi ta'limda nazariya bilan amaliyot uyg'unligini ta'minlab, talabalarni maktab muhiti bilan yaqindan tanishtiradi. Bu esa ularni kelgusida malakali, mas'uliyatli va zamonaviy talabga javob beradigan pedagog kadrlar sifatida shakllantirishda muhim o'rin tutadi.

Urganch davlat pedagogika institutida hozirgi kunda 19 ta ta'lim yo'nalishi va 11 ta magistratura mutaxassisligi bo'yicha kadrlar tayyorlanmoqda. Kafedralar professor-o'qituvchilari tomonidan dunyoning “Top-300” taligiga kiruvchi o'ndan ortiq xorijiy oliy ta'lim muassasalarining o'quv reja va dasturlari tahlil qilinib, ularga asosan institutdagi ta'lim yo'nalishlarining yuzga yaqin o'quv reja va dasturlari takomillashtirildi. Buyuk Britaniyaning Kembrij universiteti, AQShning Garvard universiteti, Stanford universiteti, Massachusets texnologiya instituti, Texas davlat universiteti, Shotlandiyaning Yedinburg universiteti, Rossiyaning Moskva davlat universiteti, Portugaliyaning Porto universiteti dasturlari tahlil qilinib, yangi fanlar kiritildi, shuningdek, o'quv rejalaridagi fan mavzulari mazkur oliy ta'lim muassasalari dasturlari asosida takomillashtirildi.

Institutda ilmiy va innovatsion faoliyatni tizimli yo'lga qo'yishda ilmiy salohiyatni oshirish va yoshlarni ilmiy-tadqiqot faoliyatiga jalb qilish, professor-o'qituvchilarning tadqiqot natijalarini nashr etish, oliy ta'limdan keyingi ta'lim faoliyati samaradorligini oshirish, tadqiqot natijalarini tijoratlashtirish, ilmiy va ilmiy-texnik tadbirlar natijalarining amaliyotga tatbiqi, professor-o'qituvchilarning ilmiy faoliyatini rag'batlantirish, ilmiy loyihalar, xalqaro grant va investitsiya loyihalari hamda ilmiy ishlanmalarning amaliyotga joriy etilishiga alohida e'tibor qaratilmoqda. 2026 yilda ilmiy salohiyatni 40 foizga yetkazish kutilmoqda. Bugungi kunda oliy ta'lim muassasasida 7 ta ixtisoslik bo'yicha 150 ga yaqin tayanch doktorant va mustaqil izlanuvchilar tadqiqot ishlarini olib bormoqda.

2025 yilda kompleks rivojlantirish bo'yicha chora-tadbirlar dasturida bajarilishi kerak bo'lgan maqsadli ko'rsatkichlar bo'yicha tizimli ishlar davom ettirilmoqda.

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 7 maydagi “Iqtisodiyot tarmoqlari va sohalariga innovatsiyalarni joriy etish mexanizmlarini takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida”gi Qarori ijrosini ta'minlash maqsadida institut innovatsion jamg'armasiga kafedra professor-o'qituvchilari tomonidan ilmiy-innovatsion ishlarni tijoratlashtirish asosida soha buyurtmachilari (umumta'lim maktablari, maktabgacha ta'lim muassasalari, maxsus maktablar) talablariga ko'ra ta'lim xizmatlari ko'rsatish yo'lga qo'yilgan. O'tgan o'quv yillari davomida professor-o'qituvchilar tomonidan jami 1000 ga yaqin nashr ishlari amalga oshirildi.

Yurtimizda ta'limning ishlab chiqarish va ilm-fan bilan integratsiyasiga ham alohida e'tibor qaratilmoqda. Urganch davlat pedagogika institutida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 6 iyuldagi “2022-2026 yillarda O'zbekiston Respublikasining innovatsion rivojlanish strategiyasini tasdiqlash to'g'risida”gi Farmoniga asosan institut hamda respublika innovatsion faoliyat infratuzilma sub'yektlari (texnologik parklar, texnologiyalar transferi markazlari, innovatsion klasterlar, venchur fondlar, innovatsiya markazlari, biznes-inkubatorlar va akselerator) hamkorligida Texnologiyalar va innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash markazi (TIQQM), “Innovation Center”, “Modern educators” kovorking markazlari tashkil etilgan.

Institut qisqa vaqt ichida xalqaro maydonda o'zining mustahkam o'rnini topishga erishmoqda. Oliy ta'lim muassasasi o'z faoliyatini zamonaviy ilmiy yondashuvlar, ilg'or xorijiy tajribalarni o'rganish va joriy etish, professor-o'qituvchilarning salohiyatini oshirishga qaratgan bo'lib, bu borada xalqaro aloqalarni kengaytirishga alohida e'tibor bermoqda. Institut “UI GreenMetric” xalqaro universitetlar reytingi, “Times Higher Education” xalqaro “Top-1000” talik universitetlarni baholovchi reyting tashkiloti hamda Yevroosiyo pedagogika universitetlari assotsiatsiyasiga a'zo ta'lim muassasasi sifatida kiritildi. Institut tomonidan 14 ta xorijiy davlatdagi oliy ta'lim muassasalari va tashkilotlar bilan jami 50 dan ortiq hamkorlik memorandumlari imzolangan.

Yaqinda Buyuk Britaniyaning London shahrida “O'zbekiston — Buyuk Britaniya ta'lim forumi” doirasida Urganch davlat pedagogika instituti va Norvich til o'qitish instituti (“Norwich Institute for Language Education”) o'rtasida o'quv jarayonlari va ilmiy sohadagi yo'nalishlar bo'yicha hamkorlik shartnomasi imzolandi.

Mazkur hamkorliklar natijasida ilmiy-amaliy anjumanlarni tashkil etish, professor-o'qituvchilarning malaka oshirish va stajirovka amaliyoti, professor-o'qituvchilar hamda talabalar almashinuvi, ikki diplomli tizim asosida kadrlar tayyorlash borasida jadal ishlar olib borilmoqda.

Institutda kadrlar salohiyatini oshirish borasida ham tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. 2023 yilda 10, 2024 yilda 20, hamda 2025 yilda 30 ga yaqin professor-o'qituvchilar hamkor xorijiy nufuzli universitetlarda malaka oshirdi hamda stajirovka dasturlarida ishtirok etdi. Mazkur oliygohlar orasida “Top-1000” talikka kiruvchi oliy ta'lim tashkilotlari salmoqli o'rinni egallaydi. Bu o'z navbatida o'qituvchilarning xorijiy zamonaviy pedagogik va ilmiy yondashuvlarni o'zlashtirishiga, talabalarga berilayotgan ta'lim sifatini oshirishga xizmat qilmoqda.

Institutda xorijiy tajribani to'g'ridan-to'g'ri o'quv jarayoniga joriy etish maqsadida xorijiy professorlar hamda soha mutaxassislarini jalb qilish faoliyati tizimli yo'lga qo'yilgan. 2024 yilda Rossiya, Turkiya, Ozarbayjon, Hindiston va Qozog'istondan 9 nafar, 2025 yilda 11 nafar xorijiy professor hamda soha mutaxassislari institut dars jarayoniga jalb qilingan. Bu — talabalarni xalqaro standartlarga mos ravishda tayyorlash imkonini bermoqda.

Institutning xalqaro maydondagi faoliyatining yana bir muhim yo'nalishi — ilmiy anjumanlar, forumlar va simpoziumlardagi ishtirokidir. 2024 yilda 20 nafar, 2025 yilda esa 26 nafar professor-o'qituvchi va olimlar Buyuk Britaniya, AQSh, Indoneziya, Rossiya Federatsiyasi, Belarus, Xitoy, Janubiy Koreya, Qozog'iston, Turkmaniston, Turkiya, Ozarbayjon, Hindiston, Birlashgan Arab Amirliklarida tashkil etilgan ilmiy-amaliy tadbirlarda faol ishtirok etdi. Bu kabi tadbirlarda ishtirok etish nafaqat ilmiy hamkorlikni rivojlantirishga, balki institut nufuzini xalqaro darajada tanitishga ham xizmat qilmoqda.

Shuningdek, institutga tashrif buyurayotgan xorijiy delegatsiyalar soni ham yildan-yilga ortib bormoqda. 2024 yilda 28 nafar, 2025 yilda 30 nafar Ispaniya, Singapur, Afrika, Buyuk Britaniya, Rossiya, Xitoy, Janubiy Koreya, Qozog'iston, Turkiya, Ozarbayjon, Hindistondan xorijiy delegatsiya vakillari institutga tashrif buyurishdi. Ushbu delegatsiya tarkibida xorijiy universitetlar, ilmiy markazlar hamda xalqaro tashkilotlar vakillari mavjud bo'lib, ular institut faoliyatiga ijobiy baho bermoqda, ilmiy-amaliy anjumanlarda faol ishtirok etmoqda, shuningdek, kelgusi o'zaro hamkorlik istiqbollarini muhokama qilmoqda.

Shuningdek, hozirda xorijiy ta'lim va tadqiqot muassasalari bilan hamkorlik aloqalarini rivojlantirish maqsadida xorijiy talabalar ulushini bosqichma-bosqich oshirib borish ishlari olib borilmoqda. Bunda xalqaro talabalar anjumanlarini o'tkazish va ularda xorijiy talabalar ishtirokini ta'minlash hamda xorijiy davlat OTMlari va konsulliklari bilan hamkorlikda talabalarni jalb etish kabi vazifalar belgilangan.

Institutimizning xalqaro maydondagi faol ishtiroki Yangi O'zbekiston oliy ta'lim tizimining globallashuv yo'lidagi izchil harakatlari, shuningdek, institut rahbariyati va jamoasining fidokorona mehnatining yorqin ifodasidir.

Institutda yoshlarning bo'sh vaqtini mazmunli tashkil qilish maqsadida 2024-2025 o'quv yilida 700 dan ortiq ma'naviy-ma'rifiy, madaniy, turli sport va intellektual tadbirlar tashkil qilingan. Xususan, “5 tashabbus markazi”, “Yoshlar markazi”, “Shaxmat xonasi”, “Galereya”, “Gandbol zali”, “Yosh sportchilar”, “Chevar qizlar”, “Yosh kitobxon”, “Zakovat”, “Mushoira” klublari, “Xorazm ashula va raqs ansambli”, “Nihol” talabalar teatr studiyasi, shuningdek, “Sport klubi” va sport yo'nalishida 13 ta sport seksiyalari faoliyati yo'lga qo'yilgan.

Mazkur o'quv yilida institut talabalari xalqaro va respublika miqyosidagi bir qator ko'rik-tanlovlarda ishtirok etib, faxrli o'rinlarni egalladi. Xalqaro miqyosdagi fan olimpiadalarida 4 nafar talaba g'oliblikni qo'lga kiritdi hamda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti stipendiyasi va boshqa nomdor davlat stipendiyalariga tanlov natijasida 2 nafar talaba Navoiy nomli, 1 nafar talaba Islom Karimov nomli davlat stipendiyasiga sazovor bo'ldi. Shuningdek, 1 nafar talaba “Viloyat hokimi stipendiyasi”ni qo'lga kiritdi. Institutda 57 nafar iqtidorli talaba xalqaro va respublika miqyosidagi anjumanlar, forum va simpoziumlarda faol ishtirok etib, turli sovrin va yutuqlarni qo'lga kiritgan bo'lsa, 82 nafari jahon va respublika chempionatlarida oltin, kumush va bronza medallariga sazovor bo'ldi.

Bugungi globallashuv, raqamli transformatsiya va bilimga asoslangan jamiyat sari intilayotgan dunyoda pedagogik ta'limning roli va mas'uliyati tobora ortib bormoqda. Bu jarayonda mamlakatimizda olib borilayotgan izchil va tizimli islohotlar pedagogika sohasini tubdan yangilash, uni zamon talablariga moslashtirishga qaratilgan. Ta'lim tizimining barcha bo'g'inlarida, ayniqsa, oliy ta'limda sifat va natijadorlik mezonlari asosida boshqaruvni tashkil etish, yangicha yondashuvlarni joriy etish, xalqaro standartlarga uyg'un ta'lim muhitini shakllantirish kabi ustuvor yo'nalishlar asosiy mezonga aylangan.

Urganch davlat pedagogika instituti ushbu islohotlar jarayonining faol ishtirokchisiga aylanib, ko'plab ijobiy natijalarga erishib kelmoqda. Institutda o'quv jarayonini takomillashtirish, ilg'or texnologiyalarni tatbiq etish, innovatsion yondashuvlarni joriy etish borasida amalga oshirilayotgan ishlarda yangilanish ruhini yaqqol ko'rish mumkin. Professor-o'qituvchilar tarkibining ilmiy salohiyati, tajriba almashinuvi, xorijiy hamkorlikdagi loyihalarning kengaytirilishi, talabalar uchun yaratilayotgan sharoitlar, ilmiy izlanishlar uchun motivatsion muhitning shakllantirilishi institutning o'z oldiga qo'ygan maqsadlariga qat'iy va bosqichma-bosqich erishayotganini ko'rsatadi.

Bundan tashqari, institutda ma'naviy-ma'rifiy muhitni mustahkamlash, yoshlarning ijtimoiy faolligini oshirish, ularni yot g'oyalar ta'siridan himoya qilish, ijtimoiy loyihalar, madaniy-ma'naviy tadbirlar, sport musobaqalari va innovatsion tashabbuslar orqali har tomonlama kamol topgan shaxsni tarbiyalash yo'lida ham tizimli faoliyat yuritilmoqda. Bu esa ta'lim-tarbiya birligiga asoslangan yondashuvlarning hayotga muvaffaqiyatli tatbiq etilayotganidan dalolat beradi.

Feruza MADRAHIMOVA,

Urganch davlat pedagogika

instituti rektori,

pedagogika fanlari doktori,

dotsent.