Bir burda non

Toshkent shahrida bir kecha-kunduzda 3,5 tonna non bo'laklari chiqitga tashlanadi.

(Internet xabaridan)

Tandirdan endigina non uzib olgan onamning yuzi,  yonoqlari ol bo'lardi. Peshonasi marjon-marjon terlaganda chehrasida go'yo nur jilvalanardi. Hovlini esa non hidi egallaydi. Non isi… Olamdagi eng xushbo'y hid, qimmatbaho farang atiri ham bu isni takror etolmaydi, taratolmaydi.

* * *

O'tgan asrning 70-yillari edi. Uzoq Sharqdagi gadoytopmas joydagi harbiy qismda xizmatda edim. Bir kuni rotamiz oshxonada naryad o'tayotgan edi, stolni non bo'lagi bilan artayotgan askar keksa zobit tomonidan jazolandi. O'sha zobit, aslida, mehribon, tushunadigan boshliq edi.

— Bu nima, bilasanmi, nonko'r? — dedi zobit non burdasini askarning ko'ziga yaqin olib borib.

— Non, — dedi askar.

— Mana shu bir burda non bo'lganida onam bechora ochlikdan qamalda o'lmagan bo'lardi…

* * *

— Tilloning ko'chada yotganini ko'rganmisiz? — so'radi o'quvchilaridan Eshniyoz muallim.

— Yo'q, — deyishdi bolalar.

— Men ko'rdim, sizlar ham ko'rgansiz, faqat e'tibor qilmagansiz.

Bolalar tipirchilab qolishdi: “Topgan bo'lsangiz, ko'rsating”, — deyishdi. Muallim cho'ntagidan bir burda nonni chiqardi.

Bolalar kulib yuborishdi.

— Ustoz, biz tilloni ko'ramiz desak, siz nonni ko'rsatasiz, hazilmi bu? — dedi Ismat fermerning o'g'li.

— Tillosi yo'q odam, har qalay, yashasa bo'ladi, ammo nonsiz yashab bo'lmaydi, — dedi muallim. — Non — oltindan qimmat!

Sinfxonaga jimlik cho'kdi.

* * *

— Eng qudratli davlat boshliqlari ham g'alla haqida bosh qotiradi, — deydi keksa muallim Meyli Mamatov. — Non tufayli qadimda qavmlar, elatlar o'rtasida urushlar bo'lgan. Non bois yarash bitimlari imzolangan. Endigina tili chiqayotgan go'dakning ilk aytar so'zi esa ona, “nanna” bo'ladi.

Xalqimizning non sindirish, non tishlatish, non bilan kutib olish kabi odatlari asrlar osha yashab kelayotir.

* * *

— Bug'doy, tegirmon, tandir, non — insoniyat tarixidagi eng buyuk kashfiyotlardir, — deydi Eshniyoz muallim o'quvchilarga.

* * *

Unsin momo tandir chetida turgan kuygan nonni ko'rib, kelinidan ranjidi:

— Bolam, ozgina shoshmaganingda, noning pusht tashlamasdi, kuymasdi.

Kelin yerga qaradi. Ko'p o'tmay, shovqin-suron ko'tarib maktabdan kelishgan nabiralari Unsin momoning atrofini o'rab olishdi.

— Bolam, boyagi menga atab yopgan noningni olib kel-chi, — dedi keliniga qarab.

Kelin ikkita kuygan nonni uyalib dasturxon chetiga qo'ydi. Momo “bismillo” deb nonni sindirdi va avval kuygan bo'lagini og'ziga soldi.

— Bay-bay, muncha shirin bo'lmasa, onam rahmatli kuygan nonni yegan qo'shiqchi bo'ladi der edi, to'g'ri aytgan ekan, — dedi.

Nabiralar momosining gapiga hayron bo'lishdi, so'ngra talashib-tortishib nonni bir zumda yeb qo'yishdi.

— Momo, endi biz ham qo'shiqchi bo'lamizmi? — so'radi kenja nabirasi.

— Ha, baring ashulachi bo'lasizlar, enalaring ham, — dedi Unsin momo kulib.

* * *

Dunyoda ne'matlar ko'p, lekin hech qaysisi non bilan tenglasholmaydi. Non shunchalar aziz!

Ajdodlarimiz nonni o'pib, Vatanni himoya qilishga, yovdan qasos olishga ont ichishgan. Momolarimiz g'animlarni “non ursin” deb qarg'agan.

Toshpo'lat maxsum esa hovlini boshiga ko'tarib o'ynayotgan nabiralariga “Ha, uying bug'doyga to'lgurlar” deb o'dag'aylaydi.

O'rolboy QOBIL,

O'zbekiston Yozuvchilar

uyushmasi a'zosi.