Xalq mehrini qozongan suxandon
O'rta avlod vakillariga yaxshi tanish bo'lgan Dilorom Umarova O'zbekiston televideniesi tarixida muhim iz qoldirgan suxandonlardan biri. “Oynai jahon” orqali tomoshabinni ekranga maftun etib qo'ygan, o'zini tutishi, ovozining tiniqligi, talaffuzning aniqligi, kiyinishidan tortib, soch turmagiga qadar e'tiboringizni tortadigan maftunkor ayol Dilorom Umarova edi.
Farg'ona viloyatining Bag'dod tumanida ziyoli oilada dunyoga kelgan qahramonimizning dadasi tuman avtokorxonasi rahbari Qo'chqorali Umarov, onasi maktabda rus tili va adabiyoti fani o'qituvchisi Oynisaxon Umarovaning farzandlari orasida qizi Diloromni hech kimnikiga o'xshamagan taqdir kutayotgandi. U adabiyotga mehr qo'ygan, she'r o'qishni yoqtirardi. Muomalada madaniyatli, o'ziga oro berishi ham boshqacha edi.
Dilorom Toshkent madaniy-oqartuv texnikumining rejissyorlik bo'limiga o'qishga kiradi. O'quv dargohida O'zbekiston televideniesining rejissyori Sa'dulla Anorqulov va mashhur dramaturg Hayitmat Rasuldan ssenariy yozish va rejissyorlik mahoratidan saboq olarkan, ular sabab televideniening adabiy ko'rsatuvlar tahririyati tomonidan tayyorlanadigan “She'riyat bo'stoni” ko'rsatuviga jonli efirda she'r o'qish uchun taklif etiladi.
“Talabalik yillarimning ilk davri men uchun og'ir judolik bilan boshlandi, — deb esladi u. — Xastalik tufayli dadajonim vafot etdilar. Biz farzandlarining yutug'imizga sevinib, o'qishimiz, bilim olishimiz uchun neki imkon bor bo'lsa yaratib, qo'llab-quvvatlardilar. Har birimizning orzu-maqsadlarimiz, kelajak rejalarimiz bilan qiziqar, ularning ro'yobi uchun birinchi qadamni ular tashlardi. Sira to'xtab qolmasligimizni, ortida doim kuch-quvvat bo'lib o'zlari turishini ta'kidlardilar. Shunday suyanch tog'imdan ayrilish men uchun katta yo'qotish bo'ldi”.
Maktabda rus tilida tahsil olgan Dilorom bilim yurtida rejissyorlik kursini o'zbek tilida o'qidi. O'quv yurti rahbari: “Qizim, xavotir olmang, sizga yengillik yaratamiz, birinchi yil rus tilida javob berasiz. Ikkinchi va uchinchi bosqichda esa o'zbek tilida”, — deya unga imkon berishdi. Ma'ruzalarni o'zbek tilida tinglab, rus tilida javob berar, bu esa ikki tilni ham mukammal o'rganishiga yordam berardi.
O'qish davrida tadbirlarda sahnada boshlovchi bo'lgan Diloromga ko'plar havas qilardi. Bir gal talabalar tomonidan tayyorlangan adabiy kompozitsiyani ko'rishga O'zbekiston televideniesi adabiy-dramatik tahririyati rejissyori Nabi Razzoqov va jurnalist Marat Asadullayevlar kelishadi. Adabiy kompozitsiya namoyishidan so'ng ular tadbir boshlovchisiga O'zbekiston televideniesida suxandonlar tanlovi o'tkazilayotgani, unda o'zini sinab ko'rishi mumkinligini aytib, uni tanlovga taklif qilishadi.
Dilorom Umarova tanlovdan muvaffaqiyatli o'tib, O'zbekiston televideniesiga ishga qabul qilingach, ushbu xushxabarni ilk bor onajoniga yetkazdi. Onasi farzandi arjumandini uzoq duo qildi. Ammo sevinch uzoqqa bormadi. Og'ir dardga chalingan Oynisa opa qizini efirda uch oygina ko'rdi. Onasining vafotidan qattiq qayg'uda qolgach, unga ustozi O'ktam Jobirov otasidek mehr ko'rsatdi. Yolg'iz qolib, tushkunlikka tushmasin, deb, uni har kuni efirga qo'yardi. Uni og'ir kunlarida ish bilan band qilib, qayg'uni unutishga yordam bergandi.
Diloromxonning televideniedagi birinchi ustozi O'ktam Jobirov edi. Guruh rahbari bo'lgan bu inson o'sha davrda ishga kelgan yoshlarning barchasiga ustoz bo'lgan. Ustozlar efir mas'uliyati, matn o'qish, ko'rsatuvlarni olib borish, kamtarlikni, odamiylikni ham o'rgatganlar. Yana ular ko'p kitob o'qishni maslahat berar, muomalada ehtiyotkor va hushyor bo'lishni tayinlardilar. Bu borada o'zlari doim namuna bo'lishardi. Kamtarinlik — ustozlar maktabining asosiy talabi edi.
“Men televideniega ishga kelganimda o'n beshinchi suxandon edim, — deya o'sha yillarni xotirladi qahramonimiz. — U paytlar diktorlarga talab judayam yuqori bo'lgan. Ustozlarimizning kiyinishlari, o'zlarini tutishlari, efir madaniyati va etikasini andoza qilib olardim. Shu tariqa yillar o'tib, o'z imijimga ega bo'ldim. Efirga kiyadigan liboslarimni o'zim tikardim. Har bir ko'rsatuv mazmunidan kelib chiqib, libos tanlardim. “Axborot” dasturiga kostyum, sahnaga uzun etakli ko'ylaklar. Imij — kasbimizda muhim. Uni shakllantirish har bir boshlovchining o'ziga havola, muhimi, efir talablariga mos bo'lishi kerak.
Kasbimizning qiyin jihati — bu nafaqat ekranda, balki ko'cha-ko'yda, mahallada tomoshabinlarimiz nazarida bo'lishdir. Oilada biz ona, ayol, oddiy uy bekasi edik.
Zuhriddin Dilorom Umarovani teleekran orqali yoqtirib qoladi. Sovchilikka borgan bo'lg'usi qaynona hamkasblaridan iliq fikr eshitadi. Ikki yoshning tolei qo'shilib, to'y ham o'tadi. O'ziga oro berib yurgan qiz kelinlik vazifalarini ham binoyidek uddaladi. Dilorom bichish-tikishning hadisini olgan. Uy-ro'zg'or yumushlariga saranjom-sarishta. Bo'sh vaqtlarida esa kitob mutolaasi bilan mashg'ul bo'lardi.
Qizlari Sevaraxon va Elnoraxonlar ilm yo'lidan ketdilar. Bugun har ikkisi ham bir etak bolalarning onalari bo'lib, baxtli hayot kechirmoqda. Afsuski, bu kunlarni ko'rish dadalariga nasib etmadi.
O'zbekiston Respublikasida xizmat ko'rsatgan madaniyat xodimi, “Mehnat shuhrati” ordeni sohibasi, oliy toifali suxandon Dilorom Umarova “Axborot” dasturi, bayram konsertlari, ko'ngilochar ko'rsatuvlar, turli davlat tadbirlarida suxandonlik qildi. 2009 yilda “Eng yaxshi diktor” e'tirofiga sazovor bo'ldi. O'zbekiston Respublikasi Madaniyat va san'at xodimlari gildiyasi a'zosi.
“Multipanorama”, “Onalar maktabi”, “Qizlar guldastasi”, “Nafosat”, “Kamolot sirlari”, “Yakshanba oqshomida” singari ko'rsatuvlarga boshlovchilik qilgan Dilorom Umarova o'zining mehnati, izlanishlari bilan muvaffaqiyatlarga erishdi. Shirali ovozi, ochiq chehrasi hammaga yoqadi. “Oltin fond”ga kiritilgan ko'rsatuvlar, “O'zkinoxronika”, “O'zbektelefilm”dagi uning ovozi yozilgan o'nlab kinofilmlar uning ijodiy jarayon va izlanishlari mevasidir.
O'z davrining yulduzi bo'lgan, bugun ustozlik maqomidagi dilbar ayol Dilorom Umarova yana uzoq yillar hayotlarimiz zarvaraqlariga nur sochib tursin deymiz.
Feruza ORIPOVA,
O'zbekiston Jurnalistlar
uyushmasi a'zosi.