Onamning dugonasi

Tiriklik hamisha

               bo'ladi sodda…

Usmon AZIM

Onamning Xursand momo degan dugonasi bor edi. G'oyatda quvnoq, hazilkash ayol edi rahmatli. Ba'zida uyimizga kelib, Bibigul, Dayraxol, Anora degan tengdoshlarini chaqirib suhbat qurar, turli g'aroyib voqealarni so'zlab berardi. Xursand momo so'zga chechan edi, gohida ozgina qiziqarli bo'lsin deya lof ham qo'shardi. Onam esa dugonasini koyirdi.

— Hey, o'lsin, aytganiga ishonmanglar, barisi o'truk, — derdi.

Xursand momo davra ko'rgan ayol edi. Uzoq yillar qishloq kengashi raisasi bo'lib ishlagani sababli o'ziga o'xshash faol ayollardan tanishlari ko'p edi. Bir kuni momomiz o'sha ayollarni mehmonga chaqiribdi. Bashang kiyingan ayollar darvozasidan kirib kelishsa, oftobro'yada oriqqina bir odam chakmonga o'ranib devorga suyangancha uxlab o'tirgan ekan. Mehmonlar uyga kirib hol-ahvol so'rashib bo'lishgach, so'rashibdi:

— Shodiyeva, anavi uxlab o'tirgan odam kim, bechora kasal emasmi?

Gap eri Safar bobo haqida ekanligini sezgan Xursand momo past ketgisi kelmay:

— Ey, umi? Uzoq qarindoshimiz, beva, hech kimi yo'q, mening otimga qarab yuradi, — debdi.

— Bo'lmasa, eringiz qaerda? Tanishaylik, — deb so'rashibdi ayollar.

Xursand momo derazadan tashqariga qarasa, qo'shnisi — basavlat Jalil mudir qayoqqadir ketayotgan ekan.

— Ana, oshnasinikiga to'yga boryapti… — debdi.

Mehmon ayollar kelbatli Jalil mudirni ko'rib: “Eringiz o'zingizga mos ekan”, deb maqtashibdi.

Aldovi ish bergan momomiz qo'shiq boshlabdi:

Aravaning tagidan quyon qochdi, yor-yor,

Quyon qochdi demanglar, kuyov qochdi, yor-yor…

Xursand momo o'choqboshiga borib palovni suzibdi.

Bir kuni odatdagi gurunglarning birida Xursand momo dugonasi Bibigul momoga qarab:

— Dugona, senga bir sirni aytay, ichimda ketmasin, men ering Yusuf akadan qarzdorman, — debdi.

— Nima, pul ovdingma, qurg'ur?

— Pul bo'lsa to'lardim, bu boshqa narsa…

— Hey, kashmiri, ichimizni qizitmay ayta qol-da, — debdi Anora momo jo'rttaga achchiqlanib.

— Bunga ancha yil bo'ldi. Mixli ulim qo'limda edi. Bir kuni Qamashiga idoraning zarur ishi sabab borishimga to'g'ri keldi. O'sha paytlari Qashqadaryo ustida ko'prik qurilmagan edi. Birovning otiga mingashib o'tdim. Ishimni bajarib, tushdan so'ng ortga qaytdim. Daryo quturib oqardi, hech kim yo'q. Daryoning narigi tarafidagi otliqqa ko'zim tushdi.

Ro'molimni silkitib chaqirdim. Otliq daryodan o'tib keldi, Yusuf aka ekan. Kolxozning yilqisini boqib yurardi. “Meni daryodan o'tkazib qo'ying”, deb iltimos qildim. Ering kuldi va:

— Haqiga nima berasan? — dedi.

Sho'xligim tutdi. “Istaganingiz!” dedim.

— Bo'lmasa, bitta muchchi berasan!

— Mayli, — dedim.

Daryodan o'tdik. Otdan tushdik. Qo'rqib ketdim. Axir erkak, raisaligimga qarab o'tiradimi? Tag'in o'zim mayli dedim, shaytonning gapiga kirsa…

— Aka, — dedim, — siz kutib turing, men yuzimni chayib olay, terlab ketibdi, — deb qamishzor ichiga kirib, so'qmoq yo'ldan qishloqqa qarab qochdim. Ering mard ekan, quvmadi. Lekin uchratib qolsa: “Ha, Xursandoy, qarzni qachon uzasan?” — deb qo'yadi.

— Bechorani rosa umidvor qilibsan-da, — kulishdi ayollar.

— Yusuf akam o'zi yaxshimi? — deb so'raydi Xursand momo Bibigul momodan.

— Yotibdi, dugonang qachon qarzini uzarkan deb, — deya kuldi Bibigul momo.

Dugonalar hovlini ko'tarib kulishdi. Ularning kulgisida oydinlik, beg'uborlik, samimiylik bor edi.

O'rolboy QOBIL,

O'zbekiston Yozuvchilar

uyushmasi a'zosi.