Haromdan hazar
Dunyoda yomon kasblar bo'lmaydi. Agarda halol rizq uchun mehnat qilinsa, har qaysi kasb — hurmatga loyiq. Ammo unga yomon munosabatda bo'lguvchilar bor. Qassoblik ham ana shu yanglig' elga manzur kasblardan biri. Alloh uni haromdan hazar etguvchi, halol va pokdomon kishilarga tirikchilik manbai sifatida tortiq etgan.
Urganch tumanida istiqomat qiluvchi Olim Botirov, aslida, bu kasbning etagini tutgan bandalar toifasidan emas. Biroq shu kasb orqasidan boyib, behisob mol-mulk orttirish yo'llarini besh barmoqday biladi. Qaniydi, har kishi odamiylikka, halol va pok amallarga suyangan holda boyisa! Yo'q. Unday bo'lmadi. Qassoblik yo'lida butun musulmon olami qattiq qoralaydigan o'ta jirkanch amalga qo'l urdi. Hattoki aytishga ham til bormaydigan qabih ish – eshak go'shti savdosi bilan shug'ullandi. “Qassobxona”ni o'z uyida ochdi. Har kuni so'yilib, go'shti uzoq-yaqindagi ulgurji mijozlarga yetkazib berilgan eshaklar soni, tegishli hujjatlarda qayd etilganidek, 5-6 dan 20-25 tagacha yetdi. Ana shunday mash'um kunlarning birida…
…Bu voqea o'tgan yili ro'y berdi. Olimning jirkanch hunaridan xabar topgan urganchlik Tohir Qo'shnazarov, Murod Poliyozov, Rustam Jumaboyev, Azizbek Qodirov, Ulug'bek Rahimov uni tuzoqqa tushirish va katta miqdordagi pulini shilib olish niyatini ko'ngilga jo etdilar. Shu asnoda O.Botirovning uyida eshak so'yish bilan shug'ullanuvchi Bobir Matniyozovni tazyiq va qo'rqituv yo'li bilan o'z izmiga soldilar. Zimmasiga O.Botirovning o'z uyida eshaklarni so'yib sotish faoliyatini videotasvirga olish va shu jirkanch qilmish bilan bog'liq ma'lumotlarni o'zlariga to'xtovsiz yetkazib turish majburiyatini yukladilar. Ayni paytda O.Botirovning uyi uni jinoyat ustida “fosh” etish niyatini diliga jo etgan yasama izquvarlar tarafidan pinhoniy ravishda kuzatuvga olindi. Ular kutgan voqea esa o'tgan yilning 29 sentyabr kuni ro'y berdi.
Yollanma qassob B.Matniyozov shu kuni bir yo'la 24 ta eshakning bo'g'ziga pichoq tortdi. So'ngra ularning suyagini suyakka, go'shtini go'shtga ajratgan holda mol egasining ilkiga topshirdi. Suyakdan ajratilgan go'shtning vazni naq 530 kilo tosh bosdi. Qassob uyni kuzatayotganlarning qat'iy topshirig'i asosida imi-jimida harakat qilib, eshaklarni so'yish va go'shtga ajratish jarayonlarini baholi qudrat tasvirga oldi.
Alqissa, go'sht egasi ham rejani puxta tuzdi. Tayyor holdagi eshak go'shtlarini mijozlarga to'xtovsiz yetkazib berish uchun maxsus haydovchi yolladi. Haydovchi Akbar Abduqodirov ushbu vazifani ado etish farzini zimmasiga oldi. U boshqargan “Cobalt” mashinasi o'sha kuni soat 19 lar chog'i yangi so'yilgan 530 kilo eshak go'shtini o'z gardaniga ortgan holda Urganchning Chakkasholikor qishlog'idan poytaxt Toshkent sari yo'lga chiqdi. Lekin uzoqqa keta olmadi. T.Qo'shnazarov, M.Poliyozov, R.Jumaboyev, A.Qodirov, U.Rahimovlardan iborat “izquvarlar” guruhi mashina Amudaryo ko'prigini ortda qoldirib, Qoraqalpog'iston kengliklari sari yo'l olgan chog' unga yetib olishdi. Haydovchi A.Abduqodirovdan avtoulovdagi yuk va uning daragini so'rashdi. Kirakash haydovchi o'z mijozining so'roviga binoan poytaxt Toshkentga go'sht olib ketayotganini aytdi. Gap eshak go'shti mavzusiga ko'chdi. Haydovchi noma'lum yo'lto'sarlarning bu haqdagi da'vosini keskin rad etdi. O'z mashinasiga ortilgan yuk, aslida, eshak go'shti ekanligini tan olmadi. Hatto lunjiga so'laqmonday musht tushsa-da, mashinaga qanday go'sht ortilganidan xabari yo'qligini pesh qilishda davom etdi. Ammo uning yo'lini kesib chiqqanlarning qo'lida mashinadagi yuk eshak go'shti ekanligini tasdiqlovchi ishonchli dalillar: haydovchi va uning mijozi tomonidan sodir qilingan mash'um qilmishga oid videotasvirlar bor edi. “Gap tamom. Go'sht eshakniki. Hammasi suratga olingan. Uni internet orqali butun olamga tarqatib, basharangni fosh etamiz. Mashina esa ortga qaytadi”, dedi Akbarbekning so'zini cho'rt kesgan holda “fosh etish” tadbirini boshqarayotgan Ulug'bek.
…Akbarbekning galdagi safari shu yerda qaridi. Uning mashinasi kelgan yo'liga qaytdi. Boshqalar ham ortga qaytishdi. Ravon yo'l ularning barini oradan besh-o'n daqiqa o'tmayoq Urganch shahri chekkasidagi Oxunbobo qabristoni yoqasiga eltdi. Akbarbekning mashinasini ortga qaytarganlar vaqtni bekorga o'tkazishmadi. Uni so'roqqa tutishdi. Qilmishining mudhish qidirmishi haqida ogohlantirib, masalaning jo'n yechimini taklif etishdi. U va unga mijoz bo'lmish Olim Botirovning jinoyatkorona kirdikorini butun yurtga fosh etmaslik, bu haqda huquq-tartibot idoralariga xabar bermaslik evaziga naq 200 million so'm miqdorida pul talab qilishdi. Harom ish – boshqa bir harom chigalli muammoni keltirib chiqarmoqda edi. Lekin aybidan tongan odam uni pul bilan bosdi-bosdi qilishga rozi bo'larmidi? Xullas, Akbarbek to'lov haqidagi talabga ro'yxushlik bermadi. Uning yuk ortilgan mashinasini ishonchli qo'riqchi bilan shu yerda qoldirishdi.
Gal yuk egasi Olimni daraklashga yetdi. U Ulug'bek tomonidan qilingan telefon qo'ng'irog'iga “labbay” deya javob berdi. Biroq “izquvarlar”ning hafsalasini pir qilgancha uyida emasligi, o'z yumushlari bilan Xivaga kelganini ma'lum qildi. Xayriyat, Xiva safarida ekanligini dastaklagan Olimni oradan 10-15 daqiqa o'tmayoq o'zining Chakkasholikor qishlog'idagi uyidan topishdi. U 200 million so'mlik to'lov haqidagi dag'dag'ali talabni bajo keltirishdan bosh tortmagan bo'lsa-da, ayni damda buncha miqdordagi pulni topishga ko'zi yetmayotganini aytdi. Akbar Abduqodirovning mashinasidagi yuk chindan ham eshak go'shti ekanligi oshkor etishdan or qilmadi. Lahm eshak go'shti Toshkentdagi hayvonot bog'ida asralayotgan yirtqich hayvonlarga yemish sifatida olib ketilayotganini ma'lum qildi.
Bari ravshan. “Izquvarlar” muddaoga ko'chishdi. Eshakni so'yish musulmon olami uchun kechirilmas ayb, gunohi azim, jirkanch jinoiy kirdikor ekanligini aytib, so'z ohangini do'q-po'pisa tomon burishdi. U va jinoiy sherigi A.Abduqodirov tomonidan sodir qilingan mash'um qilmish tafsilotlari, bir necha haftalik kuzatuvlar natijasida to'plangan dalil-isbotlar, eshak qassobxonasi va unda so'yilgan go'shtni gardaniga ortgancha poytaxt Toshkent tomon yo'l olgan “Cobalt” mashinasidan olingan videotasvirlarni blogerlar ko'magida hademay ijtimoiy tarmoqlar orqali butun yurtga yoyib, bu qaltis qilmishga qo'l urganlarni sharmandai sharmisor etish, so'ngra ustidan jinoiy ish qo'zg'atish va qamatib yuborishga so'z berishdi. Tovlamachilik, tamagirlik, firibgarlikning sovuq turqi ana shu tariqa namoyon bo'ldi.
Ammo mojaro bu bilan ham yakun topmadi. Chaqirilmagan mehmonlar to'lovni ayni shu topda, hayallamasdan ado etishni talab qilgan bo'lishsa, Olim buncha miqdor pulni atigi bir-ikki soat ichida topa olmasligini ro'kachlashdan nari o'tmadi. Nachora, tomonlar “o'yin”ni davom ettirishdi. Mojaro A.Abduqodirovning mashinasi qoldirib ketilgan muqaddas makon — Oxunbobo qabristoni yaqinidagi ochiq maydonga ko'chdi. Olim va Akbarni jinoiy qilmish ustida qo'lga tushirganlar aytganida turishdi. Blogerlikni kasb qilgan Yu.Davronov va F.Ro'zimov oradan ko'p o'tmayoq ularning taklifiga muvofiq mojaro maydoniga yetib kelishdi. Lekin bu yerda kechayotgan g'ayriqonuniy voqealar hamda ularning mazmun-mohiyatini anglash qiyin bo'lmadi. Blogerlar tarozini teng tortishdi. Hech kimga yon bosishmadi. Muqaddas qo'nimgoh yaqinida kechayotgan g'ayritabiiy va g'ayriinsoniy voqealar tafsiloti haqida zudlik bilan tegishli huquq-tartibot idorasiga xabar berishdi.
Tovlamachilik va firibgarlikni kasb qilgan bandalarning haqiqiy, ammo jirkanch qiyofasi, qilmish-kirdikorlari ko'lami ana shundan so'ng o'tkazilgan taftish-tergov tadbirlari asnosida yanada ravshanlashdi. Haydovchi A.Abduqodirov o'zi tan olmay, o'zgalar qilmishini fosh etish mazmunida Ichki ishlar idorasiga yozgan arizasida qayd etilganidek, tamomila beayb va qo'y og'zidan cho'p olmagan bandalar sirasidan bo'lib chiqmadi. Mijozi Olim Botirovning sirli “yuk”larini tegishli haq evaziga u aytgan manzilga bir emas, bir necha bor yetkazib berganiga oid fakt va dalillar o'z tasdig'ini topdi. Bu yanglig' jirkanch qilmishni 2022 yildan buyon muntazam sodir etib kelgani uning aybiga qisman iqrorligi ostida bergan ko'rsatmasida o'z ifodasini topdi. Sud va tergov ayni paytda jinoiy guruh tarafidan mazkur ikkala shaxsga nisbatan o'tkazilgan tazyiq va tahdidlarni ham nazarda tutdi. Ular bir paytning o'zida ham ayblanuvchi, ham jabrlanuvchi maqomida e'tirof etildilar.
Bunga qarama-qarshi marrada turgan kimsalar esa anoyilar sirasidan emas. Pixini yorgan tovlamachi-reketchilar — aynan shular va har birining gardanida zalvorli ayb yuki bor. Ulug'bek Rahimov ularning kattakoni, norasmiy sardori. Vohada sodir etilgan boshqa talay jinoiy kirdikorlarda uning ham qo'li bor. Fe'li g'aliz va g'alati: taniganlar oldida o'zini ko'pincha tadbirkor, tanimaganlar oldida esa militsiya yoki DXX xodimi qilib ko'rsatadi. U sud tergov organi tarafidan jami miqdori milliardlarcha so'mni tashkil etuvchi 10 dan ko'p firibgarlik va tovlamachilik holatlari bo'yicha unga qo'yilgan ayblarni turli asoslarga ko'ra tan olmadi. Ammo sud ikki nafar fuqaroga yetkazilgan jami 1 milliard 945 million so'mlik ziyonni qoplash majburiyatini uning zimmasiga yukladi.
Sudga ayblanuvchi maqomida jalb qilingan Tohir Qo'shnazarov esa o'zini yemagan somsa uchun pul to'lashga mahkum qilingan o'ta beozor va beayb bandaga mengzadi. O'zini hech narsani ko'rmagan-bilmaganga oldi. Aytishicha, eshak go'shti mojarosiga, ittifoqo, o'sha kuni Oxunbobo qabristoni yonidagi katta yo'ldan o'tib ketayotgan mahal tasodifan duch kelgan, voqeaga bor-yo'g'i guvoh bo'lgan. O.Botirov va A.Abduqodirovga qarshi uyushtirilgan fitna qatnashchilarining birontasini ham tanimaydi. Uning bu aytganlari cho'pchak bo'lib chiqdi. Tohirboy guruhga bosh qo'shganlarning nafaqat tanishi, balki ishongan sherigi ekani surishtiruvlar natijasida ayon bo'ldi. Sud va tergovga jalb qilinganlarning guvohlik ko'rsatmalarida qayd etilishicha, T.Qo'shnazarov O.Botirovga qarshi ishga solingan tovlamachilik harakatida faol ishtirok etgan, shu asnoda Obul Ponchi laqabini orttirgan. Bu jarayonda Olimning kushxonasida qassoblik qilgan B.Matniyozovning zimmasiga do'q-po'pisa asnosida eshak so'yish va tayyor go'shtni mashinaga ortish jarayonlarini tasvirga olish topshirig'ini yuklagan. Ilojsiz qolgan qassob bu ishni bir navi ado etgan. T.Qo'shnazarov O.Botirovning o'zini ham so'roqqa olgan. Basharti talab etilgan pul jinoiy faoliyat qatnashchilariga qo'shqo'llab tutqazilmasa, eshak go'shti savdosi bilan bog'liq qilmishini ijtimoiy tarmoqlarga yoyish bilan qo'rqitib, voqea joyiga bloger Yu.Davronovni boshlab kelgan. Uning haqiqatni xaspo'shlash, aybidan tonish, uni yashirishga qaratilgan noxolis niyati ana shu tariqa sarobga do'ndi.
Taassufki, jinoiy guruhning boshqa qatnashchilari: Murod Poliyozov, Rustam Jumaboyev, Azizbek Qodirov ham manaman deb turgan aybga iqrorlik bildirmadilar, oyni etak bilan yopish payida bo'ldilar. Lekin qilmishning isitmasi baribir oshkor tortdi. Yuqorida zikr qilingani yanglig' jinoiy kirdikorlar, chunonchi, pirovardida ayblanuvchi-jabrlanuvchi maqomida e'tirof qilingan O.Botirovdan 200 million so'm miqdorida pul undirish borasidagi hiyla-nayranglar, unga qarshi ishga solingan tovlamachilik va firibgarlik amallari, nojoiz va nomaqbul tarzdagi kuzatuv hamda tasvirga olish tadbirlari aynan ana shu kimsalarning faol ishtiroki ostida kechganligi fosh bo'ldi. Ishni sudda ko'rish asnosida ayblanuvchi T.Qo'shnazarov muqaddam 2 marta, M.Poliyozov 4 bora, Azizbek Qodirov 5 marta, Ulug'bek Rahimov va O.Botirovning har biri 1 martadan jinoiy javobgarlikka tortilgani ma'lum bo'ldi.
Mutaxassis fikri:
Sudda Xorazm viloyati Hayvonlar kasalliklari tashxisi va oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligi davlat markazi direktori X.Quriyozov, Urganch tuman veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish bo'limi xodimi X.Abdolovning fikr-mulohazalari ham tinglandi. Neajabki, ularning gapi juda g'alati bo'ldi. Emishki, eshak go'shtini umuman olganda iste'mol qilish mumkin emish. Lekin musulmonchilikda harom qilingan ekan. Bu nima alahsirash bo'ldi? Axir, bizning xalq musulmon-ku! Harom qilingan bo'lgandan keyin yana qanday qilib “iste'mol qilaverish” mumkin bo'lar ekan?!
Hayvonot bog'larida saqlanayotgan jonzotlarning yemishi haqidagi masalaga ham aniqlik kiritildi. Guvohlarning ta'kidlashicha, bu yerdagi hayvonlarga atalgan go'sht mahsulotlari chetdan olib kelinmasligi, aksincha, shu yerda tayyorlanib, maxsus tekshiruvdan o'tkazilishi, shundan so'nggina iste'mol uchun taqdim etilishi kerak. O.Botirovning qassobxonasidan chiqarilgan eshak go'shti esa 723-sonli veterinariya xulosasiga ko'ra, hayvonlar iste'moli uchun yaroqsiz, hatto zararli bo'lib chiqqani, achituvchi va bijg'ituvchi bakteriyalar inson hayoti va salomatligi uchun zararli toksinlarni vujudga keltirgani ma'lum qilindi.
Hukmingizga havola etilgan shu va shu singari holatlar sodir qilingan qilmish yuki ancha og'ir jiddiy ekanligidan dalolat beradi. Sud bularning barini nazarda tutdi. O.Botirov va A.Abduqodirovga qarshi amalga oshirilgan jinoiy kirdikorning barcha qatnashchilarini Jinoyat kodeksining tovlamachilik va firibgarlikka oid 165- hamda 168-moddalari turli qism va bandlari bo'yicha aybdor deb topdi. Ularga nisbatan mazkur kodeksning adolat, bag'rikenglik va kechirimlilikni ifodalovchi 57-moddasini qo'llash barobarida jazo choralari birmuncha yumshatildi. Shunga ko'ra, ayblanuvchi T.Qo'shnazarov va R.Jumaboyevlarning har biri 5 yil, M.Poliyozov 6 yil-u 1 oy, U.Rahimov 6,5 yil muddatga ozodlikdan mahrum etildi. Yana bir sudlanuvchi A.Qodirovning taqdiri ancha achinarli kechdi. Sud muqaddam 5 bora jinoiy javobgarlikka tortilib, shuncha bor muqarrar jazoga ro'para kelgan, ikki bora besh yil va undan ziyod muddatga ozodlikdan mosuvo qilingan bu kimsaning qilmishini alohida baholadi. Ayblanuvchi 6 yil-u 3 oy muddatga ozodlikdan mahrum qilindi. Shu bilan birga 5 yil va undan ko'p muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi sudlanuvchiga nisbatan muqaddam 2 bora qo'llanilgani, bu galgi jazo muddati ham shuncha miqdorga yetgani, boz ustiga, oxirgi qilmishi uchun tayinlangan jazo muddati tugamay turib, yana qaltis jinoiy kirdikorga qo'l urgani jiddiy ayb sifatida e'tirof etildi. Mahkum Jinoyat kodeksining 34-moddasi 3-qismi “a” bandiga binoan o'ta xavfli retsidivist deb topildi. Sudga bir yo'la ham sudlanuvchi, ham jabrlanuvchi maqomida jalb qilingan O.Botirov va A.Abduqodirov esa qonun talabiga muvofiq ozodlikda qoldilar. Ularning qilmishi mazkur kodeksning xavfsizlik qoidalariga javob bermaydigan tovarlarni ishlab chiqarish, saqlash, sotish, tashish va o'tkazishga doir 186-moddasi 1-qismi bo'yicha malakalandi. Har ikkala sudlanuvchi muayyan muddatga axloq tuzatish ishlari jazosiga mahkum qilindi. Ushbu hukm keyinchalik apellyatsiya va taftish bosqichi sudlarida ham muhokama qilindi. Biroq uni jiddiy ravishda o'zgartirish uchun asoslar topilmadi.
Qonun bilan o'ynashgan, bu ham kamlik qilganday, butun xalqning xohish-irodasiga qarshi borganlarning jirkanch qilmishi ana shu asnoda achinarli yakun topdi.
Fikri ojizimizcha, bunday qismat qaltis va harom yo'lni ixtiyor etgan yoki unga moyil bo'lgan boshqa bandalar uchun ham hayot sabog'idir.
Bunyod YoQUBOV,
Jinoyat ishlari bo'yicha
Urganch shahar sudi sudyasi.
Abdulla SOBIROV,
jurnalist.