Tilga hurmat — millatga hurmat

Kuni kecha Prezidentimizning O'zbekiston Respublikasining “Davlat tili haqida”gi Qonuni qabul qilinganining o'ttiz yilligini keng nishonlash to'g'risida”gi qarori ona tilimizga yuksak hurmat ramzi bo'ldi.

Ona tilimizga e'tibor doimiy bo'lish kerak va uni boyitib borish, tilimiz tabiatiga yot xususiyatlarning kirib qolishiga yo'l qo'ymaslik barchamizning burchimizdir.

Buyuk bobokalonimiz Alisher Navoiy o'zbek tili dovrug'ini jahonga yoydi, bu tilda dunyo adabiyotining o'lmas durdonalariga aylangan asarlar ijod qildi. Ona tilimizning jozibadorligini isbotlovchi tilshunoslikka oid «Muhokamat ul-lug'atayn» nomli asar yaratdi. Biz tilimizni ardoqlashni, e'zozlashni eng avvalo, Hazrat Navoiydan o'rganamiz, desak xato qilmaymiz.

XX asrning buyuk yozuvchisi Chingiz Aytmatov va shoir Muxtor Shoxonovlarning «Cho'qqida qolgan ovchining ohi zori» kitobida jahonga mashhur adibning shunday so'zlari bor: «So'zni avaylab-asrash kerak, Menga qolsa, So'z tejamkorlikni yoqtiradi, derdim. So'z xuddi kechasi-yu kunduzi oqib yotgan suv misoli isrof qilinsa, So'zning har misqoli qadrlanmasa, So'z tejab-tergab ishlatilmasa, o'z kuchini yo'qotadi — jonsiz bo'lib qoladi».

Bu fikrlar bizni ham hamisha xushyorlikka undab, tilga nihoyatda ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lishimizga, har bir so'zni o'rni bilan mavjud qoidalarga rioya etgan holda qo'llashimizga da'vat etadi.

Axir, «Tilga e'tibor — elga e'tibor», deb bejiz aytilmagan. So'zimizga qanchalik e'tiborli bo'lsak, u shuncha go'zallashib boraveradi. Biroq hamisha ham bunga muvaffaq bo'la olayotganimiz yo'q. Shiddatli davrimizda yuz berayotgan voqea-hodisalar, shubhasiz, birinchi navbatda tilimizda o'z aksini topadi. Bugun yurtimiz dunyo bilan tillashdi, jahon jamoatchiligi mamlakatimizga hurmat ko'zi bilan qaramoqda. Natijada, bizning dunyo bi­lan iqtisodiy, siyosiy, madaniy aloqalarimiz kun sayin kucha­yib borayotir. Yaponiya, Amerika, Janubiy Koreya, Xitoy, Fransiya, Germaniya, Rossiya singari rivojlangan mamlakatlarning ishbilarmonlari bilan hamkorlik mamlakatimiz iqtisodiy qudratining oshib borishida yetakchi omillardan biriga aylanmoqda. Samarqand viloyatida ham chet el investitsiyalarining faol jalb etilishi natijasida ilg'or zamonaviy texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarish quvvatlarining soni ortib borishini ta'minlamoqda. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning Farmoni bilan tashkil etilgan Urgut erkin iqtisodiy zonasi o'z faoliyatini yo'lga qo'yib, ko'plab xorijiy tadbirkorlarni yurtimizga chorlamoqda. Yurtimiz tadbirkorlari tomonidan ko'plab investitsiyalar viloyatimizga kiritilmoqda. Bu kabi ishlar ham o'z navbatida ona tilini mukammal bilish bilan birga chet tillarni ham puxta egallash kerakligini talab etayotir. Ingliz, fransuz, nemis, yapon, koreys, rus va bosh­qa xorijiy tillarni o'rganish millatlararo ko'prik vazifasini o'taydi. Ammo chet tillariga ixlos qo'yish ona tilimizga e'tiborning susayishiga olib kelmasligi lozim.

Manbalarda o'zbekning 92 urug'i haqida ma'lumotlar keltiriladi. Bu ham o'zbek millatining milliy tili shakllanishida barcha o'zbek urug'lari tillari o'z hissasini qo'shganligini tasdiqlaydi. Mana o'sha urug'larning nomlari: ming, yuz, qirq, jaloyir, saroy, qo'ng'irot, olchin, arg'un, nayman, qipchoq, chaqmoq, boyovut, burlandan tortib babash qavchin, to'bali, telov, kerderi, sahtiyon, qarg'in, shirin, chimboy, cherki, uyg'ur, yobu, targ'il, turg'an, tayin, ko'xat, faxr, shuban, kujalik, derajat, qimat, shujat, avg'on, o'g'lon va boshqalar. Bu urug'larning har biri o'nlab shajaralarga bo'linib ketadi. Shajaralarning turli shoxchalari bo'lib, ularda odamlarning qabila-qabila bo'lib yashagan davrlaridan boshlab shakllangan urf-odat va an'analar o'z aksini topgan. Shuning uchun bir urug' shajarasidagi shoxchalar vakillarining tilida ham o'zaro farqlar uchraydi. Bu esa milliy adabiy tilimiz qanchalik boy ichki manbaga ega ekanligini ko'rsatadi.

Tilimizning imkoniyatlari kengligi, uning boyligi, jozibadorligi haqida har qancha gapirmaylik, kundalik muloqotda, tijoriy tashviqotlarda, xizmat ko'rsatish shoxobchalarida ona tilimiz qolib, ajnabiy tilni qo'llash, ona tilimizdagi peshlavhalarda imlo qoidalariga amal qilmaslik, so'zlarni buzib ishlatish va tal­qin etish holatlari uchrab turibdi.

Ayniqsa, televidenie va radiokanallar orqali berilayotgan ko'pgina qo'shiqlar, ayrim o'zbek kinolaridagi tilimizga behurmatlikni ko'rib, oh chekib yuborging keladi. Bunday holatlarga to'liq barham beradigan vaqt allaqachon yetgan. Axir, tilga hurmat millatga hurmat ekanligini aslo unutmaylik!

Mirhasan Kichiboyev,

Samarqand tumanidagi Gulobod ijtimoiy-iqtisodiyot kolleji direktori.

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

three + 20 =