Davlatchilik qayg'usi

yoki Sohibqiron Amir Temurning hokimiyatni idora etishda katta-kichik lavozimlarga tayinlash borasidagi tutgan yo'l-yo'riqlari haqida

O'zbek davlatchiligida Sohibqiron Amir Temur oliy dargoh bilan birga mahalliy hokimiyat lavozimlariga munosib nomzodlarni topish, ularni tarbiyalash, vatan va el manfaati yo'lida xizmat qilishi uchun ulardan foydalanishda ham o'ziga xos adolat yo'lini tutdi va hattoki, mahalliy davlatchilik ijroiya tizimidagi boshqaruvning mumtoz shakl­larini qayta tiklab, o'tmishdagi xalqchil boshqaruvning eng yaxshi an'analarini tiklashga erishdi.

O'zbek davlatchiligida Sohibqiron Amir Temur oliy dargoh bilan birga mahalliy hokimiyat lavozimlariga munosib nomzodlarni topish, ularni tarbiyalash, vatan va el manfaati yo'lida xizmat qilishi uchun ulardan foydalanishda ham o'ziga xos adolat yo'lini tutdi va hattoki, mahalliy davlatchilik ijroiya tizimidagi boshqaruvning mumtoz shakllarini qayta tiklab, o'tmishdagi xalqchil boshqaruvning eng yaxshi an'analarini tiklashga erishdi.

Bu masala ko'proq huquqshunoslik nuqtai nazaridan yoritib kelinmoqdaki, bu borada qator tarixchilar o'zlarining ilmiy asarlarida mufassal to'xtab o'tganlar, lekin mahalliy hokimiyat lavozimlariga tayinlash masalalarini o'rganish bugungi kun nuqtai nazaridan yondashuvni talab etadi.

Amir Temur bilan birgalikda ko'plab xalq tarafida bo'lganlar vatanni mo'g'ullardan ozod etib, uni gullab-yashnatish, bunyodkorlik va obodonchilik ishlarida, Buyuk ipak yo'li xavfsizligini ta'minlash, savdo-sotiqni yo'lga qo'yish, diplomatik munosabatlarda, eng muhimi, quyi pog'ona — mahalliy hokimiyat masalalarida adolat ustuvorligini ta'minlashda o'zlarining munosib hissalarini qo'shganlar. Bu shaxslarning hayotini o'rganmasdan turib, Turon sultoni Amir Temurning kuchli va markazlashgan saltanati boshqaruv tizimi mohiyatini to'la tasvirlab berish qiyin kechadi, albatta.

Davr taqozosiga ko'ra, davlatchilik ishlarida harbiy amaldor vazifalariga quyi tabaqa — oddiy navkarlar orasidan iste'dodli yoshlarni topib, ularni tarbiya­lash masalalariga yetarli e'tibor qaratilgan. Qarindosh-urug'chilikka mutlaqo e'tibor qaratilmagan. Amir Shohmalik — Amir Temurning Shayx Nuriddin, amir Hoji Sayfiddin, amir Allohdod, amir Jahonshoh singari nomdor lashkarboshilaridan bo'lib, o'sha davr bosh­qaruv tizimida o'ziga xos o'rin tutgan. Ammo haligacha bu shaxsning o'sha davrdagi mavqei, bajargan ishlari haqida to'la tad­qiqot olib borilganicha yo'q.

Qo'lida qalam tutgan, o'zini tanigan ijodkor borki, u davrga jiddiy ko'z bilan qarashga intiladi, chunonchi, Qalam Yaratganning mo''jizasi bo'lib, u har kimga ham berilmaydi. Qur'oni Karimning “Qalam” surasida “Qalam va (u bilan farishtalar) bitadigan bitiklarga qasamki, (ey Muhammad (s.a.v.), siz — Parvardigoringizning marhamati bilan majnun emasdirsiz”, deyiladi. Shundan ham ko'rinadiki, ijodkor boshqalar his etmaydigan ne'mat sohibi, u ijodga o'tirganda, eng kuchli insonga aylanadi, u o'zi yozmaydi, balki qalam sehri unga madad beradi. So'zimiz isboti uchun Robindranat Tagorning “Rossiya maktublari” asaridagi iqtibosni keltiramiz. U yozadi: “Sho'rolar tuzumining… jiddiy xatolari bor, bir kun kelib, u bir baxtsizlikka sabab bo'ladi”. Va shunday bo'ldi ham: qudratli qurollarga ega bo'lgan davlat, har qancha chiranmasin, parchalanib ketdi.

Biz bu o'rinda hind mutafakkirining tarbiya masalasidagi fikr­lariga ham e'tibor qaratishimiz kerak. “Bu shunday xatoki, maorif ishlari bir andozada yuritilmoqda, biroq andozaga solingan inson mohiyati barqaror bo'lmaydi. Insonning aqli biqiq muhit ichra bandi etilsa, borib-borib zavol topadi yoki qo'g'irchoqqa aylanib qoladi”. Ana shularni anglagach, biz ko'p takrorlaydigan Abdulla Avloniyning: “Tarbiya biz uchun hayot — yo mamot, yo najot — yo halokat, yo saodat — yo falokat masalasidir”, degan hikmatli gapini ko'ngildan o'tkazasiz, qo'rqib, hadiksirab yon-atrofga qaraysiz-da: “Men-chi? Men qanday tarbiya ber­yapman o'g'il-qizimga?! Ularning ruhlarida qanday o'zgarishlar ro'y berayotganini nazardan qochirmayapmanmi?!” — deya o'ylanib qolasiz.

Nima uchun Amir Temur o'zi “Temur tuzuklari”ni yozib, qat'iy qonunlar joriy etib, davlatni bosh­qardi. Uning quyi pog'ona amaldorlar uchun ko'rsatmalari tariximizdagi eng noyob va bebaho xazinadir, afsuski, birgina shu ko'rsatmalarni o'qimagan rahbarlar ham topiladi.

Quyi rahbarlar orasida ma'naviyati yuksak, ishbilarmon va eng muhimi, o'z xalqim deb jonini fido etadiganlari topiladi, lekin mansabni hamon daromad manbaiga aylantirayotgan va burnining ostidan uzoqni ko'rmayotgan “mansabparast”lar borligi ham haqiqat.

Bugungi davrga moslab to'qilgan bir rivoyatda boladan so'rashadi:

— Kim bo'lasan?

— Hokim!

— Nima uchun?

— Zo'r yashayman, odamlarning o'zlari cho'ntagimni to'ldirib qo'yishadi, xizmat mashinam, dang'illama uyim, chiroyli kotibam bo'ladi, — deb javob beradi.

Shaxsan o'zim guvohman, katta bir viloyatning hokimi huzuriga kirib, Sohibqiron Amir Temur hayotini o'rganish borasida shartnoma imzoladik. Hokim o'n kundan so'ng xabar olishimizni tayinladi. To'g'ri, biz homiyga muhtoj emasdik, viloyat uchun zarur ma'naviy ehtiyojni o'rniga qo'yib berishimiz kerak edi. Uzr, ochiq yozmayotganim uchun. Xullas, o'n kundan so'ng hokimiyatga qo'ng'iroq qilsak, o'sha rahbar Sohib­qi­ron Amir Temur nomi yozilgan qog'ozni chetga tashlab: “Keyinroq!” debdi. Buni qarangki, o'sha kishi zarbaga uchrabdi. Oradan o'n bir kun o'tib ishdan olinibdi. Oradan yigirma yillar o'tdi, ammo o'sha hokimni qaytib ko'rmadim.

Amir Temurning eng katta maqsadi yurtini mo'g'ullardan ozod etib, unda bunyodkorlikni avj oldirish, xalqining farovonligi va tinchligini saqlash edi. U zot urushda vayron bo'lgan yerlarni hech qachon xarobaligicha tashlab ketmagan, aksincha, obod etgan va quyi pog'ona rahbarlarga ham shu ishlarini namuna qilib ko'rsatgan.

Ali Yazdiy o'zining “Zafarnoma” asarida bunyodkorlik u zotda tug'ma edi, deb yozadi va Xorazm voqealariga to'xtalar ekan, “podsholik marhamati hijriy 793 (milodiy 1391) yili Jangi Qavchinning o'g'li Musikani Xorazmni obod etishga jo'natdi. U Qoon mahallasini qo'rg'on qilib o'rab oldi va obod qildi. Hozirgi paytda (XV asr 20-yillarida) Xorazmning eng obod joyi o'sha erur”, deydi.

1381 yilda Xurosonda (hozirgi Afg'onistonda) olib borgan ishlari ham tahsinga sazovor. Murg'ob vodiysida to'xtagach, barcha sarkardalariga suv chiqarib, bu yerlarni obod etishni buyuradi. Hofiz Abru “Geografiya” asarida ular tomonidan qazilgan ariqlarning nomlarini birma-bir sanab o'tgan: Dilkusho arig'i, Ganjravon arig'i, Darband, Ganjxona arig'i, Umar Tobon arig'i, Oq Bug'o arig'i, Qutlug' Temur arig'i, shoh Jondor arig'i, Kelachi arig'i, Qutlug' xotun arig'i, Mengli xoja arig'i, Ali Malik arig'i.

E'tibor bersangiz, aksariyat ariqlarning nomlari qazish ishlarida boshchilik qilgan sarkardalarning ismiga qo'yilgan. Yana bir jihati, bu yerda Qutlug' xotun nomi tilga olinmoqda. Bundan qazish ishlarida nomdor ayollar ham ishtirok etganligi ma'lum bo'ladi. Bu ham Amir Temur adolatidan darak emasmi?!

Amir Temur 1399 yilda Qoraboqqa kelganida, Azarbayjonlik Z.Pirriyevning ma'lumotlariga ko'ra, mazkur hududda ko'pgina obodonchilik ishlarini amalga oshirgan, xususan, Boylakonda qurilgan sug'orish kanali mahalliy xo'jaliklarni rivojlantirishga katta hissa qo'shgan. Mazkur kanal Kushk va Jonko'pri deb nomlangan joydan, Araps daryosidan boshlanib, Boylakon yaqinidagi Sarjabil degan joyda, Pirkamar qabri yonida tugaydi. Uning uzunligi 60-70 kilometr edi. Bundan tashqari, Boylakon shaharchasi devorlarini ham tikladi: uning uzunligi 240 quloch, eni 11, balandligi 15 quloch bo'lgan. Devor bo'ylab eni 30, chuqurligi 20 quloch bo'lgan handaq ham qazilgan. (3.3.Pir­riyev. Ozarbayjon).

Amir Temurning shaxsiy sifatlarini o'rganar ekanmiz, dunyoning o'sha paytdagi eng imonli tarixchilaridan biri bo'lmish Nizomiddin Shomiyning (“Zafarnoma”, T.,“O'zbekiston” nashriyoti, 1996 y., 20-bet) quyidagi so'zlariga e'tibor qaratish lozim:

“Uning adolati-yu, siyosati o'rnatilgan kunlarda Movarounnahrning eng chekka joylaridagina emas, balki Xitoy va Xo'tan chegarasidan Dehli va Kanboyit atroflarigacha, Bobul-Abvobdan to Misr va Rum hududigacha bo'lgan yerlardan savdogarlar u yoqda tursin, bolalaru beva xotinlar ham ipakli matolar, oltin-kumush va eng zarif tijorat mollarini keltirardilar va olib ketardilar. Hech bir kimsa ularning bir donasiga ham ko'z olaytirolmaydi va bir dirhamiga ham ziyon yetkazmaydi. Bu cheksiz ne'mat va poyonsiz marhamatlar Amir Sohibqironning siyosati va adolati natijasidir”.

Yoki o'z davrining ko'zga ko'ringan tarixchisi Muiniddin Natanziy yozadiki, Amir Temur: “Adolat o'rnatishda shu qadar g'ayrat qildiki, uning salobatidan fil pashshaga tavoze qilardi”.

Uning davlatchilik borasidagi dastlabki ishlaridanoq ana shu siyo­satni aniq belgilab olib, unga qat'iylik bilan amal qilganini ko'ramiz. Masalan, 1370-75 yillarda tarqoq Movarounnahrni birlashtirish bosh masala edi. Jumladan, Husayn So'fi bilan qonli to'qnashuv emas, muloqot va ahdlashuv orqali masalani hal etish maqsadida unga bir emas, uch marta elchi yuboradi. Bu o'rinda ham uning Qur'oni Karimning “Yosin” surasi, 14-oyatidagi: “O'shanda biz ularga ikkita (elchi)ni yuborganimizda, (ular) ikkisini yolg'onchiga chiqarishgach, uchinchi (elchi) bilan quvvatlantirdik”, degan so'zlarga amal qilganiga guvoh bo'lamiz. Uchinchi elchi bilan masala hal etilmagach, Amir Sohibqiron quda-andachilik an'analarini yo'lga qo'yib, to'ng'ich o'g'li amirzoda Jahongir Mirzo bahodirga Xonzodani olib berdiki, bu bilan uzoq o'zaro ahillik va birlik ko'zlangan edi. “Qudachilik – ming yillik”, degan purma'no gap bor bizda.

Amir Husaynga qarshi qo'shin tort­ganda, amirlar Malik va Abdullohlar g'addorlik yo'liga o'tishgan edi. Ularni qo'lga olish kerak, deb maslahat berganlarida, Amir Sohibqiron bunga rozi bo'lmadi. “Bu kunlar davlatimizning boshlan­g'ich pallalaridir. Qaysi podshoh o'z ishini g'addorlik va bevafolik asosiga qursa, kishilarga ozor berish va halok qilishga oshiqsa, uning davlati chayqalib, qarorsizlikka yuz tutadi”, dedi va odamlarga e'tibor berish va ularni himoya qilish asosiy vazifa ekanligini alohida ta'kidladi.

Chindan ham, Amir Temur davrida qonunchilik birinchi o'rinda bo'lib, ayniqsa, inson taqdiri borasida ehtiyotkorlik bilan ish ko'rilar, axloqsizlik, buzg'unchiliklarning oldi olinar edi. Misrlik olim Muhammad Jamoliddin: “Uning yomonlik va axloqsizlikni ko'rarga ko'zi yo'q edi”, deb aytadi.Chindan ham, “Mamlakat kufr bilan turishi mumkin, lekin zulm bor yerda turolmaydi”. “Temur tuzuklari”, “O'zbekiston NMIU, 2011 yil, 136-bet).

Sohibqiron Amir Temur uzoqni ko'rib ish tutuvchi inson edi. U yolg'iz uzoqqa borolmasligini, bandai ojiz ekanligini va har onda xatoga yo'l qo'yishi mumkinligini teran ang­lardi, shu bois ham, u payg'ambar avlodlari, sayyidlar bilan birga ulug' mashoyixlarni ham o'ziga yaqin tutdi va ularning ko'rsatmalariga doimo qat'iy amal qildi. Biz bu o'rinda yana Amir Temur ehtirom ko'rsatgan to'rt mashoyix haqida so'z yuritmasdan o'tolmaymiz.

Ulardan biri Shamsuddin Kulol bo'lsa, ikkinchilari Amir Kuloldir. 1991 yillar boshlarida yoritilgan ayrim maqolalarda bu ikki tarixiy shaxsni yanglishtirgan jihatlarni ham ko'ramiz. Shamsiddin Kulol Shahrisabzda yashagan, qabri ham o'sha yerda. Amir Kulol esa, bugun yaxshi bilamizki, Buxoroi sharif yaqinidagi So'xori qishlog'ida yashagan. Uchinchilari, Mir Sayyid Baraka bo'lib, Amir Temur bilan Termiz shahri yaqinida uchrashgan va unga davlat ramzlari bo'lmish — nog'ora va bayroqni taqdim etgan, ya'ni bu Sohibqiron Amir Temurning hukm­dor sifatida tan olinishini bildiradi. To'rtinchilari, Zayniddin Toyobodiy bo'lib, u Amir Temurga “Rosti-drusti” yozuvi tushirilgan oltin uzukni hadya etganini hamda adolatli bo'lishni tayinlaganini, shuningdek, sayyidlar va ilm ahliga izzat-hurmat, Allohning bandalariga mehr-muhabbat ko'rsatish haqida pand-nasihat qilganini ham yaxshi bilamiz. Bu haqda tarix fanlari nomzodi, yirik manbashunos olim Omonullo Bo'riyevning qator tadqiqotlarida mufassal ma'lumot berilganini ta'kidlab o'tishimiz joiz.

Amir Temur g'animlari tomonidan turli nayranglarni ishga solinishini yaxshi bilgani uchun ham aniq qonunlar majmuasini ishlab chiqqan edi. Bu puxta qonunlar davlat odamlarini nohaq ayblovlardan himoya qilishga qodir edi. Masalan, moliya vaziri xatoga yo'l qo'ysa, qanday yo'l tutilgan?

— Avvalo ishni tekshirib ko'rish;

— davlat mablag'ini zarurat yuzasidan birinchi marta o'zlashtirib olgan bo'lsa, sovg'a-salom tariqasida berish;

— agar ikki baravar ortiq bo'lsa, ortig'ini maoshidan ushlab qolish;

— uch baravar bo'lsa, saltanat xazinasiga qaytarish.

Lekin biror joyda falon xizmatchi osilsin, degan ko'rsatmani ko'rmaysiz.

Bularning barchasida Amir Sohibqironning Qur'oni Karimni yaxshi bilishi va unga amal qilishi, jaholatga qarshi ma'rifati ustuvor edi, desak yanglishmaymiz. “Oli imron” surasining 7 oyatida: “… dillarida og'ish bor kimsalar odamlarni fitnaga solish va o'z talqiniga muvofiq ma'nolar berish uchun uning (Qur'onning) mutashobih oyatlariga ergashadilar. Holbuki, unday oyatlar ta'vilini (asl ma'nosini) faqat Allohning O'zigina bilur”, deyilgan. Bu o'rinda aniqlik kiritsak, “mutashobih”, ya'ni ma'nosi O'zidan bosh­qaga noma'lum oyatlar, deganidir.

U saltanatini Allohning yerdagi kichik korxonasi, deb bildi va har kimni o'z qobiliyatiga yarasha mansab ishlariga tayinladi, har narsaning o'lchovini belgilab, shunga muvofiq ish yuritdi.

Ma'lumki, Chingizxon qo'shinida maosh berilmagan, ammo ko'ramizki, Amir Temur o'z askarlarining jasoratlarini, mehnatlarini qadr­lagan:

oddiy sipohiyga – mingan otining bahosida;

har bir bahodirga – ikki yoki to'rt ot bahosida;

o'nboshiga – qo'l ostidagi sipohiylarga qaraganda, o'n baravar ortiq;

yuzboshilarga – o'nboshilarga qaraganda, ikki barobar;

mingboshilarga esa ularnikiga qaraganda, uch barobar ziyoda maosh berilgan.

Yana bir gap. Amir Temur diplomatiyasi haqida juda ko'p yozilgan, biz ularni qaytarib o'tirmaymiz, faqat bir jihatiga to'xtalamiz, xolos. Sohibqiron Amir Temur diplomatiyasining ikkinchi jihati — nazariy asosini nima tashkil etgan, degan savolga deyarli barcha temurshunoslar bir xil, ya'ni Islom dini tashkil etganini qayd etishgan. Aslida ham shunday. Bu narsa uning sa'y-harakatlarida ham o'z ifodasini topganligini ko'ramiz. Bir misol, Ozarbayjondan o'ta turib, Shabis­tar qishlog'idagi Imom Shabistariy qabrini ziyorat qiladi. Bundan hayratlangan ayrim kimsalar savol nazari bilan qaraganda, yana Sohibqironning o'zi bunga aniqlik kiritib: “Bu inson shialardan, Qur'on oyatiga amal qilib, o'z she'rlarida Allohning dini Islom ekanligini qattiq turib isbotlagan”, deydi.

Amir Temurning yana bir xususiyati shuki, ilm ahli bilan suhbatlashganda, o'ziga nisbatan qarshi fikr aytilsa-da, og'ir-bosiqligicha qolib, nohaq haqoratlashga yo'l qo'ymasdi.

XIV-XV asrlarda vujudga kelgan hurufiylik Eron, Ozarbayjon, Rum va Suriyada tarqalgan bo'lib, ular: “Olam abadiy, insonda Xudoning qiyofasi aks etgan, olam taraqqiyotining har bir bosqichida Xudo qiyofasi insonda mujassamlashib namoyon bo'ladi”, degan fikrni olg'a surdilar.

Ozarbayjon adibi, do'stimiz Yunus O'g'uz Amir Temur bilan shoir Nasimiyning uchrashuvini, o'zaro qattiq bahslashuvlarini badiiy talqin etgan. Emishki, muloqotni kuzatib turgan mavlono Abduljabbor va beklar uni jazolashni talab qilganlar, ammo bilamizki, adabiyotni jon dilidan sevgan, ilm-fan kishilarini e'zozda tutgan Sohibqiron Amir Temurdek zot bunday insonlarga hamisha muruvvatli bo'lgan. Qattiq bahsdan so'ng ham Nasimiyga samimiy qarab: “Sen ozodsan, shoir, ketishing mumkin”, degan bamaylixotir ohangda.

Abduljabbor takror o'rnidan turib: “Bu hurufiyni ozod qo'yib yuborish mumkin emas, ummatimizni yo'ldan ozdiradi”, deydi tashvish bilan.

Amir Temur esa: “Inson qalbini fath etgan shoirni, behad go'zal misralar sohibini qoniga sabab bo'lib, qonli qo'lim bilan tarixga kirmoqchi emasman!” – deya o'z qarorini keskin ohangda bayon etgan va shoir chiqib ketgach, uning quyidagi misralarini jo'shqin ohangda o'qigan:

Munavvar nargising turku,

aql uyin toroj etdi,

Mo'g'ul qayga borar bo'lsa

tushar toroju yag'moga.

Nasimiy chun seni topdi,

bu olamdan vohid o'ldi,

Kechibon movu manlikdan

etishdi zoti yaktoga.

Bil'aks, Sayyid Imomiddin Nasimiy qilich hukmron bo'lgan o'sha zamonda, 1417 yilda Halabda Misr sultoni Muayyaddinning g'azabiga duchor bo'lib, tirikla­yin terisi shilinadi.

Amir Temur chindan ham kechirimli zot edi, necha bor lafzini harom qilib, qayta-qayta xiyonat qilgan Zindachashmni ham, nonko'r To'xtamishxonni ham kechira bildi, bil'aks, u zot payg'ambarimizning Hadisi shariflaridagi: “Odamning ezgurog'i boshqa odamlarga foyda keltirgani”, degan hikmatga qat'iy amal qilardi. Xullas, Sohibqiron Amir Temurni islom dini amallariga bir umr rioya etgani, payg'ambar avlodlari, sayyidlarni, ulamolarni, tasavvuf ahlini e'zozda tutgani va gohida Qur'oni Karimga suyanib, o'zi uchun kerakli adolatli qarorlar qabul qilishi asnosida ko'ramizki, avvalo, inson taqdiri, qadr-qimmati, or-nomusi, eng muhimi, taxtni taxt, oilani oila o'rnida e'tirof etib, o'zi ham chin inson sifatida yashagani biz uchun namunadir. To'g'ri, urush — vayronagarchilik, xarobalar, o'lim va azob-uqubatdan boshqa narsa emas. Sohibqiron Amir Temur zarurat tufayli, birinchi galda yurt ozodligi uchun kurashga chiqdi, bu yo'lda jon jigarlari — eng mard va sadoqatli o'g'li Jahongir mirzo va yovqur Umarshayx mirzolarni yo'qotdi, eng suyukli qizi Oqa begimdan ayrilib, davlat ishlaridan ko'ngli ham sovidi.

Ammo el va yurt, insoniyat taqdiri tufayli yana taxtga qaytishga majbur bo'lganini kim bilmaydi, deysiz. Eronni mo'g'ullarning yangi istilosidan saqlab qoldi, mo'g'ullarning ko'pdan-ko'p og'ir soliqlarini bekor qilib, rus knyazliklarining rivojlanishiga yo'l ochdi, Yevropani Usmoniylar tajovuzidan qutqargan ham shu zot edi. Buni hamma biladi va tan oladi. Xo'sh, nega biz bu qaytariqlarga yana urg'u beryapmiz? Nega bugun yana Amir Temur va islom dini mav­zuida, qisqa bo'lsa-da, so'z yuritdik?

Bizning tariximizda Amir Temurday ulug' siymo bor ekan, uning qoldirgan merosi, pand-o'gitlari bugungi hayotimizga hamohang ekan, oldimizda turgan bugungi muammolarni yechishda bizga qo'l kelayotgan ekan, ularni o'rganmasdan, ta'riflamasdan, targ'ibot qilmasdan haqqimiz yo'q.

AQShlik harbiy tarixchi Richard Nilson: “Amir Temur o'z saltanatiga faqat bir madaniyatni majburan kiritmasdan, aksincha, turli madaniyatlarni qo'shib bugungacha yashab kelayotgan Ovroosiyo g'oyasini ishlab chiqqan birinchi shaxs edi”, deya juda to'g'ri baho bergan edi.

Demak, Amir Temurning quyi pog'ona lavozimlarga amaldorlar tayinlash borasidagi qarashlarini to'laroq aks ettirish bugungi ishlarimizga hamohangdir, zero, Sohibqiron Amir Temur o'zlari ayt­ganidek, “Biz o'z saltanatimizni odamlarga e'tibor berish va ularni himoya qilish asosiga qurayotganligimiz sababli ularni yupantirib, xotirjam etamiz”.

To'lqin Hayit.