Oriyatli siymolar va milliy yuksalish

Millat oriyati shaxsni ulg'aytiradi. Oriyatli shaxs millatni uyg'otadi. Uyg'oq xalq esa dunyoni ulg'aytiradi. Prezidentimiz tashabbusi va rahnamoligida tashkil etilayotgan Prezident maktablari, ilm-fan va adabiyot yo'nalishidagi ijod maktablari ana shunday ulug'vor g'oyani amalga oshirishga qaratilgan.

Dunyoda mashhur siymolarning turli sohalarda ilmiy-ijodiy maktablari necha zamonlardan beri mavjud. Qarangki, dunyoning biron-bir mamlakatida ularning ta'lim-tarbiya maskani sifatida faoliyat yuritayotgan ijod maktablari yo'q ekan. Ikki yigirma deya egizak aytilayotgan Yangi yil arafasida Toshkentda ish boshlagan adib nomidagi ijod maktabi, Adabiyot muzeyi va “Turon” kutubxonasidan iborat Abdulla Qodiriy majmuasi, adib yashagan manzilda barpo etilgan uy-muzeyi hamda Guliston shahrida ochilgan Halima Xudoyberdiyeva nomidagi ijod maktabi ma'naviyat sohasidagi izchil islohotlarning davomi bo'ldi.

Abdulla Qodiriy majmuasiga Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning tashrifi, ijod ahli bilan bo'lib o'tgan samimiy suhbat va unda bildirilgan fikrlar hali ko'p vaqt qalam ahli uchun ilhom manbai, mushohada mavzui bo'lishi, shubhasiz.

Suhbatda O'zbekiston o'z tarixida yangi — uyg'onish zamoniga qadam qo'yayotgani haqida ham so'z bordi. Bu bejiz aytilayotgani yo'q.

Tariximizga nazar tashlaydigan bo'lsak, xalifa Ma'mun zamonida tashkil etilgan Akademiyaga O'rta Osiyodan ham olimlar to'plangan. Bu ilm dargohida Movaraunnahr va Xurosondan borgan Muso Xorazmiy, Ahmad Farg'oniy, Marvaziy, Javhariy kabi olimlar Bag'dod akademiyasining jahonga mash­hur bo'lishida katta hissa qo'shganlar.

Keyinchalik Xorazmda ham «Baytul hikma» (Donishmandlar uyi) tashkil qilingan. U Ma'mun akademiyasi deb ham atalgan. Bu maskanda ulug' mutafakkirlar Al-Xorazmiy, Beruniy, Ibn Sino, Ibn al-Hammar, Abu Saxl Masixiy, Ibn Irok, Ahmad Farg'oniy ijod qilishgan. Ular orasida Sharqning ko'pgina mamlakatlaridan kelgan ulug' allomalar ham bo'lgan.

Ikkinchi “Oltin asr” deb nom olgan yuksalish davri Sohibqiron Amir Temur zamoniga to'g'ri keladi. Ulkan saltanatda tinchlik-xotirjamlik o'rnatilishi, tashqi xavf­larning bartaraf etilishi, mamlakatda keng obodonchilik ishlari yo'lga qo'yilishi, ilm-fan va ma'naviyatga e'tibor davlat va xalq hayotida muhim burilishlarni boshlab bergan.

O'sha davrning mashhur olimu ulamolari, usta quruvchilar, din peshvolari, tabiblar va boshqa professional mutaxassislar Samar­qandga taklif etilgani, Samar­qandda dunyoning eng sara asarlaridan iborat yirik kutubxonalar bunyod etilgani bois buyuk tafakkur egalarining butun bir avlodi shu davrda shakllangan. Sharafiddin Ali Yazdiy kabi tarixchilar, Mirzo Ulug'bek, Ali Qushchi, Qozizoda Rumiy singari olimlar, Jomiy, Navoiy kabi ulug' shoirlar dunyo miqyosida shuhrat qozongan.

Afsuski, undan keyingi siyosiy parokandalik, toju taxt uchun kechgan bema'ni kurashlar tufayli buyuk davlat tanazzulga uchrab, oxir-oqibat o'z bo'yniga o'zi istibdod sirtmog'ini soldi.

Bugungi ozodlik, emin-erkinlik, tinchlik-osoyishtalik muhiti, dunyo eshiklari keng ochilgani,  qo'shni davlatlar bilan yaqin aloqalar o'rnatilgani, ilm-fan, adabiyot va san'atga bo'layotgan jiddiy e'tibor, jumladan, Prezident maktablari, ilm-fan, xususan, adabiyot yo'nalishida atoqli adiblar nomida ijodiy maktablar tashkil etilayotgani, iqtidorli yoshlarning bu dargohlarga jalb etilayotgani Yangi O'zbekistonning yangi qiyofasini yaratmoqda. Davlatimiz rahbari g'oyasiga ko'ra o'quvchilar bu dargohlarda yangi ta'lim standartlari, bir so'z bilan aytganda, sara asarlar asosida ta'lim-tarbiya oladilar.

Prezidentimiz ijod ahli bilan suhbatda bir qator yangi g'oyalarni o'rtaga tashladilar. Ijod maktablari haqida so'z yurita turib, “Bu maktablar zamirida ilohiy kuch bor”, deya ta'kidladilar. Fikrlash, mulohaza yuritishga da'vat etuvchi bu ibora zamirida nima mujassam degan savol menda ham katta qiziqish uy­g'otdi. Anglashimcha, bu ilohiy kuch Parvardigor o'zi odam bolasini yaratmishda uning ruhiga singdirgan o'zini anglash, insoniylik, ma'rifatparvarlik, xalqparvarlik, vatanparvarlik, beshikdan qabrgacha ilmga intilish kabi fazilatlardir. Bu ilohiy kuchni qanday uyg'otish mumkin? Bu kuchni jamiyatga qaytgan kitob, kitobga yuz tutgan jamiyat uyg'otadi. Iste'dodli yoshlarni o'z bag'riga olayotgan ilm va ijod maktablari uyg'otadi.

Mazkur ijod maktablari qalam ahlining o'zi uchun ham bir maktab — ularning atoqli adiblar nomida tashkil etilishi shu adiblar kabi badiiy yuksak asarlar yozishga da'vat, ya'ni millat taqdiridan hikoya qiluvchi bunday sara asarni ham, uning muallifini ham xalq hech qachon unutmaydi.

Yana bir muhim jihati, ijod maktablarining el-yurt uchun jonini qurbon qilgan, butun ijodini xalqimiz ma'naviyatini yuksaltirishga bag'ishlagan siymolar nomida tashkil etilishi — har bir fuqaro uchun vatanparvarlik, fidoyilik timsoli. Bu siymolarning asarlari kabi shaxsiyatlari ham ibratlidir. Bu o'rinda Abdulla Qodiriyning qanday siymo ekanini anglatuvchi bir fikrini keltirish kifoya: “Men to'g'rilik or­qasida bosh ketsa, “eh” deydirgan yigit emasman.”

Yo bo'lmasa otashin shoiramiz Halima Xudoyberdiyevaning quyidagi satriga e'tibor bering: “Men Turonning qadim qo'ng'irog'iman, Jarang bersam, qiru dalang uyg'onar.” Ularning ijodini shaxsiyatidan, shaxsiyatini ijodidan ajratib bo'lmaydi. Dili, tili va ishi bir insonlar. Qadim Avestoda aytilganidek, o'z ijodlari uchun “ezgu fikr, ezgu so'z, ezgu amal”­ni shior bilgan, muqaddas Qur'on o'rgatganidek, imon-e'tiqodli insonlar.

Xalqning asl farzandi bo'lmoq har ikki adibimiz uchun ham hayotining ma'no-mazmuni edi. Balki, shuning uchun ham ularning har ikkisi jurnalist, publitsist sifatida o'z maktablarini yaratib ketishdi. Abdulla Qodiriy misolida aytadigan bo'lsak, u “Oziq ishlari” gazetasining muharriri, “Mushtum” jurnalining tashkilotchisi va tahrir hay'ati a'zosi bo'lgan. “Fel'yeton qiroli” degan e'tirofga erishgan Qodiriyning publitsistik chiqishlari o'zi yashagan davrning tarixiy hujjati, zamonasining muhim solnomasidir. Halima Xudoyberdiyeva esa “Saodat” jurnalining bosh muharriri va faol muallifi sifatida xotin-qizlarning jamiyatdagi o'rni va istiqboli, bu boradagi muammolar xususida dadil qalam tebratgan mualliflardan ekani ham ijod maktablari o'quvchilariga ibrat namunasidir.

Tarixdan yarqirab ko'rinar izi,

Xalqim yuksalmoqda qadam-baqadam.

Ibrat olay desa o'g'li yo qizi,

Bordir Abdullasi, Halimasi ham!

Sa'dulla Hakim.