Qora kursi ishqibozi
yoxud 43 yillik umrning 33 yili sudlar tomonidan ozodlikdan mahrum etish jazosiga tortilgan shaxs xususida
Siz nima deysiz? O'zining 43 yillik umri mobaynida 7 bora sudlanib, salkam 33 yil muddatga ozodlikdan mahrum etilgan shaxsni jazolash yo'li bilan tarbiyalasa bo'larmikan?
Ta'kidlash joiz, bu misolni xayolan to'qib aytmadik. Oramizda umrguzaronlik qilayotgan Umirbek Sapayevning alg'ov-dalg'ovli hayoti, ayanchli qismatiga nazar solib aytdik. U dastavval, 2000 yilda Bog'ot tuman jinoiy sudining hukmiga ko'ra, o'g'irlik va giyohvandlik kabi jinoyatlar sodir etganligi bois 6 yil muddatga ozodlikdan mahrum etiladi. Oradan 1 yil o'tmayoq amnistiya aktiga muvofiq jazoning qolgan qismi kechirilib, oilasi bag'riga qaytadi.
Afsuski, shundan so'ng u hayotining atigi yarim yilini ozodlikda o'tkazdi. Keyin yana jinoyatga qo'l urdi. “O'rgangan ko'ngil o'rtansa qo'ymas”, ekan-da, o'g'riliksiz turolmadi. Boyish ilinjida giyohvandlik bilan shug'ullandi. Bilmay qoldi, axir Umirbekning yurish-turishi nazoratga olingandi, yana qo'lga tushdi. Bu gal 7 yilu 6 oy muddatga ozodlikdan mahrum qilindi. Ammo bag'rikenglik tamoyiliga asosan, 3 yilu 5 oy deganda, sud ajrimiga ko'ra, ozodlikka chiqdi.
Nachora, toza havodan nafas olib, emin-erkin yashab o'rganmagan odamga ozodlik tatirmidi. Oilasi bag'rida umrguzaronlik qilish uzoqqa cho'zilmadi. Salkam 1 yildan so'ng u tag'in hibsga olindi. Jinoyat kodeksining og'ir oqibatga olib keluvchi giyohvandlik qilmishi uchun belgilangan 270- va 273-moddalari talabiga ko'ra, bu gal 6 yilga kesildi.
Adolat va mehr-oqibatga yo'g'rilgan yurt qonunchiligi unga yana muruvvat ko'rsatdi. Uch yildan so'ng jazoni o'tayotgan U.Sapayev, ya'ni 2009 yil kuz chog'i muddatidan ilgari ozod qilindi. Vo ajabo, deya yoqa ushlamay turing, oradan roppa-rosa 2 oy o'tgach bu kimsa tag'in jinoiy ishga bel bog'ladi. Qilmishi bu safar ham beiz ketmadi. O'sha yilning noyabr oyida ashaddiy bezorilik harakati uchun jazo tayinlandi, 5 yil muddatga ozodlikdan mosuvo etildi.
Ajabki, 2012 yili jazoni to'la o'tashga 2 yilu 1 oy qolganida yana muddatidan ilgari ozod qilindi. O'tgan davrdagi qilmishi sabab jazoga tortilgani unga zarracha ta'sir qilmadi. Balki qamoqda yaxshi boqishgandir, kim biladi. Oradan ko'p ham, oz ham emas, 3 yil o'tib Qo'shko'pir tumanida mo'maygina o'g'irlik qilgani uchun yana sudning qora kursisiga “mix”landi. Bu gal 3 yilu 2 oy muddatga ozodlikdan mahrum etildi.
Shunday esa-da, jazoni to'la o'tamayoq shartli ravishda ozodlikka chiqarildi. Bu safar jazoni ozodlikda o'tash tartibini qo'pol ravishda buzdi, tag'in panjara ortiga qaytdi. O'ylab qolasan, odam nima uchun ko'ra-bila turib jinoyatga qo'l uraveradi? Ammo ol-a, deydigan odam yo'qki, bu jinoyatchi shu yilning noyabr oyida jazo muddati tugamay kim nechanchi bora ozod qilindi.
O'zini bilgan va insoniylik siyohini unutmagan bandalar bu yanglig' qismat, ko'rgulikka ro'para kelishmaydi, chunki ular bundan o'zlarini asrashadi, manfur qilmishdan qochishadi. Ha, shoir haq: kimki hayotdan saboq ololmas ekan, unga ulug' muallim ham saboq berolmaydi.
U.Sapayevning qing'ir-qiyshiq hayot yo'llariga razm solgan kishi hayotdan saboq ololmagan bunday kimsa Yaratganning bandasidan saboq olarmikin, degan o'y-andishaga borishi turgan gap. Basharti buning aksi bo'lganida, Umirbek o'zining jinoyatkorona “yurishi”ga allaqachon chek qo'ygan bo'lardi.
Afsuski, u to'g'ri yo'lni ixtiyor etmadi, o'git va saboqlar, qonunchiligimiz talablariga quloq tutmadi. Oqibat galdagi jinoyatga qo'l urdi. Tag'in o'g'irlik bilan qo'lga tushdi. Bu gal Umirbek ozodlikdagi hayotining ikkinchi oyi poyoniga yetmayoq xavfli qilmishning boshi berk ko'chasiga kirdi. “Hammaning ko'zi ikkita bo'lsa, o'g'riniki to'rtta bo'ladi”, deyishganidek, o'zi yashayotgan tumanning “Hurriyat” mahallasida yashovchi fuqaro B.Egamovga tegishli mashina garajining ochiq va nazoratsiz qolganini darrov payqab qoldi, harakatga tushdi, barcha mulk va jihozlarni o'mardi-yu voqea joyidan uzoqlashdi.
”O'g'rigina bola”ning fahmi shu joyda oqsadi. Ulovni olib qochganimni hech kim ko'rmadi, payqamadi, degan xayoli puch bo'lib chiqdi. Qo'shnisiga tegishli mulk notanish kimsa tomonidan olib ketilayotganligini ko'rgan 3-4 chog'li hamsoyalar shosha-pisha Umirbekni ta'qib qilishdi. O'zganing ulovini o'g'irlik yo'li bilan o'zlashtirmoqchi bo'lgani barbod bo'ldi. Ayblanuvchi U.Sapayev Jinoyat kodeksining 25-, 169-, hamda 60-, 61-moddalariga asosan 5 yilu 1 oy muddatga ozodlikdan mahrum etildi…
Balki bu safar tayinlangan jazo unga kor qilarmikan? Sirasini aytganda, oddiy fuqaro sifatida, bunga ishonish qiyin. Mabodo U.Sapayev sodir etgan jinoyatlari uchun berilgan jazoni to'lig'icha o'taganida u 33 yil qamoqda o'tirishi kerak edi. Biroq, qonunlarmiz kechirimli, adolatli. Bu kechirimlilik, afvni to'g'ri tushunmay, qing'ir qilmishini kanda qilmayotgan bu kimsaga nima deyish mumkin?!
Akbar Aminov,
Jinoyat ishlari bo'yicha Hazorasp
tuman sudi raisi.
Abdulla Sobirov,
“Hurriyat” muxbiri.