Yangi Quvasoyning qadim shamoli
Quvasoy shahri – Farg'ona vodiysi tekisligida joylashgan bo'lib, shimoliy tomoni Farg'ona viloyatining Quva, Toshloq tumanlari bilan, janubiy va g'arbiy tomonlari Farg'ona shahri va Farg'ona tumanlari, sharqiy hududi esa Qirg'iziston Respublikasining Batken viloyati, Qizil-qiya shahri bilan chegaradoshdir.
Hozirda shahar miqyosida 5 ta yirik sanoat korxonalari: “Quvasoysement” AJ, “Kvars” AJ, “QUVASOY SHIFER HRIZOTIL” MChJ, “Elektroqishloqqurilish” korxonasi, “FERGANACEMENT” MChJ korxonalari faoliyat yuritadi.
Sanoat korxonalarida asosan sement, shifer, qurilish oynalari, temir-beton mahsulotlari va shisha idishlar ishlab chiqariladi.
Quvasoyning zamini bo'z tuproq va toshloqlikdan iborat, o'simlik dunyosi va hayvonot olami rang-barang. Bundan tashqari, Oloy tog' tizmalaridan boshlab, shahar markazidan oqib o'tadigan Isfayramsoy daryosi shahar ko'rkiga-ko'rk qo'shib turadi.
– Quvasoy haqidagi ilk ma'lumotlar XIV asrdagi manbalarda uchraydi. “Quvasoy” so'zining paydo bo'lishi to'g'risida turli taxminlar mavjud. Shahar XX asr boshlarigacha Muyan nomi bilan yuritilgan. Bunga sabab qishloq yaqinida Muyan tog' tizmalari joylashgan. Aholisi unchalik zich emas, balki tarqoq qishloqlarda yashagan. Ammo joylashuv iqlimi o'ta shaffof, yerlari serunum, shuningdek, tog' turli madanlarga boy bo'lgani bois Farg'ona shahri va Muyan shaharchasini bog'lab turuvchi temiryo'l qurilgan. Shu tariqa, Isfayramsoy daryosi bo'yidagi poezd to'xtaydigan bekatga “Quvasoy” nomi berilgan.
Sobiq ittifoq davridayoq bu yerda ishlab chiqarish korxonalari qurila boshlangan. Muyan sanoatlasha boshlagach, 1954 yilda Quvasoy ishchilar shaharchasiga – shahar maqomi berilgan. Shunday qilib, mavjud korxona va zavodlarni rivojlantirish, yangilarini qurish bosh rejaga kiritiladi.
Quvasoyda ohak zavodi, issiqlik ta'minoti (GRES), sement zavodi, g'isht zavodi, shifer zavodi, kimyo zavodi, qulay tabiiy sharoit, ohaktosh, ganch va turli xil gilmoyalarga boy konlar, Quvasoy orqali o'tgan temir yo'l, bularning hammasi yirik sanoat markazining vujudga kelishiga zamin tayyorlagan, —deydi biz bilan suhbatda Quvasoy shahar hokimi Ravshanbek Rahimjonov.
Keyinchalik, ya'ni 1958 yilda ohak zavodi shifer ishlab chiqarish korxonasi bilan birlashtirilib, “Quvasoy sement” birlashgan korxonasiga aylantiriladi. Mamlakat uchun eng kerakli va xaridorgir bo'lgan shifer ishlab chiqarishni takomillashtirish maqsadida 1974-1976 yillarda eski qoliplash mashinalari o'rniga, yangi avtomatik liniyalar o'rnatiladi. Korxona 1995 yil avgust oyiga kelib aksiyadorlik jamiyati sifatida faoliyat yurita boshladi. Istiqlol sharofati bilan korxona sexlariga eng zamonaviy texnologiyalar o'rnatildi.
Log'on ohaktosh koni o'zlashtirilishiga sabab, 1998 yildan qayta ishlangan rudalardan oltin ajratib oladigan “Zarafshon-Nyumont” O'zbekiston-Amerika qo'shma korxonasi tashkil etilganida edi. Qo'shma korxona ehtiyoji uchun hamda mamlakat miqyosida issiqlik elektr markazlarida suvning qattiqligini yo'qotadigan tuyilgan ohak ishlab chiqarish texnologiyasi to'la quvvatda ishlay boshladi, – dedi Ravshanbek Rahimjonov.
Hozirda bu yerda ishlab chiqarilgan mahsulotlar Qozog'iston, Qirg'iziston, Tojikiston, Turkmaniston, Afg'oniston kabi davlatlarga eksport qilinadi. Eng muhimi, tayyor mahsulot jahon standartlari darajasida bo'lgani bois Madrid (1994), Jeneva (1999), Frankfurtmayn (2004) ko'rik-tanlovlarida “Sifat uchun oltin yulduz” darajasi bilan taqdirlangan.
Shahardagi ikkinchi yirik korxona “Kvars” AJ 1975 yilda ishga tushirilgan. List ko'rinishidagi rangli, qoraytirilgan va toblangan oyna, shisha bankalari va butilkalar ishlab chiqarish bo'yicha Markaziy Osiyo hududidagi eng yirik korxonalardan biridir. Tayyor mahsulotlari ichki bozorni to'liq ta'minlaydi hamda xorijga eksport qilinadi. Korxona hududida 5 ta asosiy va 9 ta yordamchi sexlar joylashgan.
2010 yilda “Kvars” AJ bo'yalgan mis oynalarni ishlab chiqarishni o'zlashtirdi. Oldin bunday oyna yurtimizga Xitoy, Rossiya, Turkiyadan keltirilar edi. Keyingi yillarda “Emxart” (Germaniya), “Tekint” (Italiya) va boshqa xorijiy firmalardan zamonaviy qurilmalarni keltirilishi bilan korxonada yuqori sifatli, jahon standartlariga mos yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish imkoni tug'ildi. Korxona ishlab chiqargan mahsulotining yuqori sifati uchun “G'alaba chambaragi” va “Oltin sirtlon” kabi xalqaro mukofotlarni qo'lga kiritdi.
Shuningdek, ishlab chiqarilgan mahalliy mahsulotlarni chetga eksport qilish masalasiga ham alohida e'tibor qaratilgan. Natijada korxonalar tomonidan mazkur yilning shu kunga qadar 14 million 962 ming AQSh dollari mikdorida sanoat va qishloq xo'jaligi mahsulotlari eksport qilindi. Bu ko'rsatkich o'tgan yilga nisbatan 6 million 500 ming AQSh dollariga ko'p demakdir.
Quvasoy shahrida iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy soha ob'yektlari va aholiga elektr energiyasi, tabiiy va balonli gaz, shuningdek, ko'mir yoqilg'isini o'z vaqtida yetkazib berish bo'yicha tegishli chora-tadbirlar ham amalga oshirilib, kuz-qish mavsumiga tayyorgarlik ishlariga katta e'tibor qaratilgan.
Muxtasar aytganda, davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyevning viloyatga tashriflari davomida bergan topshiriqlari bo'yicha qabul qilingan “Yo'l xarita”si ijrosini ta'minlash choralari ko'rilmoqda. Shahar mutasaddilarining maqsadi ham, Prezidentimiz ta'birlari bilan aytganda, xalqimizni rozi qilish. Shaharni barcha sohalarda mamlakat miqyosida chetga eksport qilish salohiyatini oshirish, eng muhimi, shahar infratuzilmasini tubdan yaxshilab, gullab-yashnagan makonga aylantirishdan iborat.
Ma'rufa Soliyeva,
“Hurriyat” muxbiri.