“Oldinda taslim bo'lmaydigan Amerika turibdi”

Jo Bayden Qo'shma Shtatlarning yangi prezidenti sifatida eng ko'p ovoz olishga erishdi. Endi Amerika va dunyoda nimalar yuz beradi?

AQShning yangi prezidenti demokrat Jo Bayden bo'ldi — bu saylov natijalari rasmiy e'lon qilinishidan oldinroq aniq bo'lgandi. Amaldagi AQSh prezidenti Donald Trampning shtab-kvartirasi ta'kidlaganidek, ayrim saylov okruglaridagi ovozlarni qayta sanash ham endi rahbarlar o'rnining o'zgarishiga ta'sir qilmaydi. Endilikda Bayden oldida jiddiy qutblangan va hatto bo'linib ketgan Amerika jamiyatini birlashtirish vazifasi turibdi. 78 yosh arafasidagi siyosatchi haqida nimalarni bilamiz va yangi davlat rahbaridan nimani kutish mumkin? Bugungi mulohazalarimiz ana shular haqida.

Amerika ommaviy axborot vositalari tomonidan e'lon qilingan dastlabki natijalarga qaraganda, Bayden bahsli shtatlardan biri — Pensilvaniyada birinchi o'rinni egalladi va shu tufayli u o'zining g'alabasini ta'minlaydigan zarur 270 saylovchilar ovozi bilan 290 ovoz oldi.

Aytilishicha, saylov natijalariga ko'ra Bayden 44-prezident Barak Obamaning rekordini yangilab, eng ommabop nomzodga aylandi — unga 74 milliondan ortiq amerikaliklar ovoz berdi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, Bayden qora tanlilar ovozlarining soni bo'yicha 2016 yilgi Demokratik partiyadan nomzod Hillari Klintonga yutqazdi, ammo shu bilan birga unga ko'proq oq tanli fuqarolar ovoz berishgan.

Masxara faxriysi

Bayden 1942 yil 20 noyabrda Pensilvaniya shtatining Skranton shahrida katolik e'tiqodiga mansub oilada tug'ilgan. U to'rt farzandning to'ng'ichi edi. O'rta maktabdan so'ng Jo Delaver universitetida o'qidi, u yerda tarix va siyosatshunoslik bo'yicha bakalavr darajasini oldi. Va 1968 yilda u Nyu-York shtatidagi Sirakuz universitetining yuridik fakultetini tugatdi.

Hozir Bayden Amerika siyosatining faxriysi. U 1972 yilda Delaver shtatidan senator etib saylandi va 36 yil davomida shtatning doimiy vakili bo'lib qoldi. Keyin u AQShning vitse-prezidenti sifatida Amerikaning eng mashhur rahbarlaridan biri — Barak Obamaning ikki prezidentlik davri davomida ishlagan. Hatto, hozirgi prezidentlik poygasi ham u uchun birinchi emas — 1998 va 2008 yillarda u Demokratik partiyadan nomzod bo'lish huquqi uchun kurashgan, ammo u muvaffaqiyatga erishmagan edi.

Baydenning butun hayoti nutq bilan bog'liq muammolar bilan birga edi. Bolaligidan u yomon duduqlandi va maktabdan keyingina buni yengishga muvaffaq bo'ldi. Demokrat irqchi deb hisoblanishi mumkin bo'lgan bayonotlarda ham, raqamlar va fakt­larda chalkashliklar uchrardi. Shunday qilib, 2007 yilda Obamani toza ko'rinadigan va fikrlarini aniq ifoda eta oladigan birinchi taniqli afroamerikalik deb atadi. Va 2020 yil fevral oyida u adashib prezident emas, senator lavozimi uchun kurashishini aytdi. Oxirgi noto'g'ri qadam saylov kuni sodir bo'ldi: Bayden nevarasini vafot etgan o'g'li bilan omma oldida aralashtirib yubordi.

Bunday tushunmovchiliklar tufayli siyosatchi gaffe mashinasi — “nazorat mashinasi” taxallusini o'ylab topdi. Biroq bunday harakat uni siyosiy muholiflarning gumonlardan xalos qilmadi. Shuni ta'kidlash joizki, Baydenning shaxsiy shifokori uning “sog'lom va faol” ekanligi va u “Amerika ma'muriyatining bosh­lig'i bo'lishiga to'sqinlik qiladigan hech qanday kasallik bo'lmaganligini” aytgan.

Demokratning g'alaba qozonishiga va uning boshqa muvaffaqiyatsizliklariga to'sqinlik qilishmadi. Biroq sobiq vitse-prezident mukammal natijalarni ko'rsata olmadi. Avvaliga u jinsiy zo'ravonlikda ayblandi (1993 yilda bo'lsa ham), keyin u qora tanli aholiga nisbatan beparvo bayonotga yo'l qo'ydi.

 Boylar boyni emas, Baydenni qo'llab-quvvatladi

Endi amerikalik milliarderlar o'z daromadlarining 21 foizini federal byudjetga berishadi. Demokrat prezident joriy etmoqchi bo'lgan ilg'or o'lchov bu xarajatlarni 28 foizga yetkazadi. Bayden uzoqroqqa borishini va Obama davridagi soliqni qaytarishini, ya'ni barcha daromadlarning uchdan bir qismidan ko'prog'ini qaytarishini istisno etmaydi. Biroq yirik kompaniya egalari uni — boy odam Trampni emas, balki Baydenni qo'llab-quvvatladilar.

Siyosat iqtisodiy chora-tadbirlarni belgilab qo'yganida shunday bo'ladi: Amerika jamiyatida sotsia­listik g'oyalarning mashhurligi oshib bormoqda. Tobora ko'proq amerikaliklar so'zsiz asosiy daromad va bepul (soliqlar orqali) ta'lim va tibbiyot, albatta, yaxshi ijtimoiy institutlar ekanligiga ishonishmoqda.

Amerikaning yuzta yirik axborot nashrlaridan 47 tasi Baydenni va uning raqibini esa atigi yettitasi qo'llab-quvvatlagan. Qolaversa, Baydenni san'at ahli ham moliyaviy qo'llab-quvvatladi: kompaniya uchun 700 ming AQSh dollarini Makfarleyn seti va mult­filmlari muallifi, taniqli rejissyor Stiven Spilberg yarim million dollar xayriya qilgan.

 Davlatning ikkinchi odami

Kamala Xarris AQSh tarixida birinchi ayol, etnik kamsonlilarning vakili sifatida eng yuqori lavozimda vitse-prezidentlikka nomzodi ma'qullanmoqda. Inauguratsiyadan so'ng, u aslida mamlakatning ikkinchi mas'ul shaxsiga aylanadi. Dastlab, Xarris prezidentlikka nomzod sifatida da'vo qildi, u o'z qarashlaridan voz kechmadi. Va u aslida Joning o'ziga qaraganda ham yetuk sotsialist bo'lib chiqdi.

Kamala Xarris o'zining tarixiy nutqida Kaliforniyaga o'spirin sifatida ko'chib kelgan onasini esladi.

“U, ehtimol, bu lahzani tasavvur qilmagan bo'lsa kerak, — dedi Xarris onasi Shyamal Gopalan Xarris haqida, — lekin u Amerikaga qattiq ishonar edi, bu yerda bunday lahzalar bo'lishi mumkin va shuning uchun men u haqida va avlodlar haqida gapirayapman. Qora, oq, osiyolik, ispaniyalik, tub amerikalik ayollar — bizning xalqimiz tarixi davomida hozirgi kunga yo'l ochib berganlar o'shalar. Ayollar hamma uchun hamma zamonda tenglik, erk va adolat uchun kurashdilar va buning uchun ko'p narsani qurbon qildilar”.

Xarris “ovoz berish huquqini ta'minlash va himoya qilish uchun bir asrdan ko'proq vaqt davomida ishlagan barcha ayollarga” murojaat qildi. “Bugun, dedi u, — men ularning kurashlari, qat'iyatliligi, uzoqni ko'ra biladigan kuchlari haqida o'ylayman. Men ularning yelkalarida turibman”.

Shuni ta'kidlash kerakki, Xarris AQShda birinchi ayol prezident bo'lish imkoniyatiga ham egadir: ya'ni Baydenning vakolati tugaganidan keyin nomzodini qo'yishi mumkin. Aytgancha, Baydenning so'zlariga ko'ra, hozirgi vaziyatda u yangi avlod so'l siyosatchilariga ko'prik bo'lib xizmat qiladi va ularga yo'l berishga tayyor.

Prezidentlikka tahdidlar

Baydenning g'alabasi Qo'shma Shtatlar uchun mamlakat ichida ham, xalqaro miqyosda ham g'ayrioddiy qiyin paytga to'g'ri keldi. So'nggi to'rt yil ichida dunyo Trampning tazyiqlari va tahdidlariga o'rganib qolgan va 46-prezidentning rejalariga ko'ra “xatolarga tuzatish” kiritiladi.

Demokrat Amerikaning an'anaviy savdo va xavfsizlik alyanslarini tiklashga ko'proq e'tibor qaratishi mumkin: u bosh­qa G'arb davlatlari bilan aloqalarni yana kuchaytiradi va JSST va NATOdagi ishtirokidan voz kechmaydi. Shu bilan birga, xalqaro siyosatning umumiy sektori o'zgarishi mumkin emas: u ham Tramp singari Isroilni arab davlatlari bilan yarashtirish, Afg'onistondan qo'shinlarni olib chiqib ketish va Xitoyga qarshi kurashni qo'llab-quvvatlaydi.

Pandemiya boshlangandan buyon Qo'shma Shtatlar koronavirusning kunlik kasallanish ko'rsatkichlari bo'yicha rekord ko'rsatkichlarni qayd etishda davom etmoqda: mamlakatda infeksiya deyarli nazoratsiz ravishda tarqalmoqda. Amerikaning amaldagi rahbari iqtisodiyotni saqlashga tayangan bo'lsa, yangi davlat rahbari asosiy e'tiborni aholi sog'lig'iga qaratmoqchi.

“Biz dushman emasmiz, biz Amerikalikmiz!”

Amaldagi prezident Donald Tramp mag'lubiyatini tan olishdan bosh tortgan bo'lsa, Bayden allaqachon o'zini saylangan prezident deb atagan va xalqqa murojaat qildi.

“Menga bildirgan ishonchingizdan hayratda qoldim. Men bo'linishga emas, balki jamiyatni birlashtirishga intiladigan prezident bo'lishga va'da beraman. Mening uchun qizil yoki ko'k shtatlar yo'q, faqat Qo'shma Shtatlar bor. Va kim bo'lishidan qat'i nazar barcha odamlarning ishonchini qozonish uchun butun qalbim bilan ishlayman. Amerika bu tirik odamlardir.

Va prezident Trampga ovoz berganlar uchun men bugun sizning ko'nglingiz tushkunligini tushunaman. Men bir nechta saylovda o'zim yutqazdim. Ammo endi bir-birimizga imkoniyat beraylik. Qattiq ritorikadan voz kechish vaqti keldi.

Taraqqiyotga erishish uchun biz raqiblarimizni dushman sifatida ko'rishni to'xtatishimiz kerak. Biz dushman emasmiz. Biz amerikaliklarmiz. Muqaddas Kitob bizga hamma narsaning o'z vaqti borligini aytadi — qurish vaqti, ekish vaqti va o'rish vaqti. Va davolanish vaqti keldi. Hozir Amerikada bo'lishi kerak bo'lgan narsa shu.

Endi men Amerika prezidenti bo'laman. Menga ovoz berganlarning ham, qarshi bo'lganlarning ham foydasi uchun ishlayman.

Amerika har doim burilish nuqtalari bilan shakllangan — tarixda biz kimligimiz va kim bo'lishni xohlayotganimiz to'g'risida qat'iy qarorlar qabul qilgan paytlar bo'lgan. Linkoln 1860 yilda ittifoqni saqlab qolish uchun kelgan. Ruzvelt 1932 yilda qamal qilingan mamlakatga yangi yo'lni va'da qildi. Kennedi 1960 yilda yangi chegaralarni o'rnatdi. Va 12 yil oldin Barak Obama bizga: “Ha, biz qila olamiz”, deb aytib tarixga kirdi. Endi biz yana bir yangi marshrutda turibmiz. Va umidsizlikni yengib, farovonlik va maqsadli xalqni barpo etish imkoniyatiga egamiz.

Men ushbu mamlakatning imkoniyatlariga ishonaman. Biz doimo kelajakka intilamiz. Oldinda yanada erkin va adolatli Amerika turibdi. Oldinda izzat va ehtirom bilan ish o'rinlari yaratadigan Amerika turibdi. Amerika oldinda, saraton va Alsgeymer kabi kasalliklarni davolaydi. Amerika oldinda, hech kimni ortda qoldirmaydi. Oldinda hech qachon taslim bo'lmaydigan Amerika turibdi”, deydi o'z nutqida Jo Bayden.

Xorij yangiliklari asosida

Go'zal Matyoqubova tayyorladi.

 

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

18 − 4 =