Ona tilimiz har lahzada kerak
Mutaxassislarning aniqlashicha, odam ovqatsiz bir haftadan ko'proq vaqt yashay oladi, suvsiz bir necha kunga chidaydi, havosiz bir necha daqiqa yashashi mumkin, xolos. Xo'sh ona tilisiz-chi? Qiziq, to'g'rirog'i og'riqli savol. Shunday emasmi? Aslida odam bolasi millat sifatida tilsiz, zabonsiz biror soniya ham yashashi mumkin emas.
Atoqli yozuvchi Chingiz Aytmatov mashhur bolqor shoiri Qaysin Quliyev ijodiga bag'ishlangan maqolasida uning: “Ona tilida tasavvur qilish qahramonlikdir”, degan so'zlarini alohida ta'kidlagan edi. Chunki odam ona tilida tasavvur qilsagina tilini, millatini, davlatini anglaydi, uni asrashda qahramonlik ko'rsatadi. Haqiqatan ham bu taniqli adiblar aytganidek, QAHRAMONLIKDIR! Ya'ni, biz ham ona tilimizda tasavvur qilganimiz, so'zlashganimiz uchun dunyoda o'zbek tilimiz, o'zbek millatimiz, O'zbekistonimiz bor.
Beixtiyor ilg'or ma'rifatparvar bobomiz Abdulla Avloniyning quyidagi purhikmat so'zlari dilda takror bo'ladi: “Har bir millatning dunyoda borligini ko'rsatadigan oynai hayoti til va adabiyotidir”. Bizning boy ona tilimiz bo'lgani va tilimizda muhtasham adabiy asarlar yaratilgani uchun bu ko'hna olamda qancha tillar, millatlar, davlatlar bo'lsa ham dunyoda o'zbek tilimiz, o'zbek millatimiz, O'zbekistonimiz hurmat bilan tilga olinadi.
Darhaqiqat, yurtimizdagi Renessans davrlari ona tilimiz va adabiyotimiz yuksalishi bilan hamohang kechgan. Birinchi Renessans davri – IX-XI asrlarda til tadqiqotiga bag'ishlangan dunyodagi birinchi ilmiy risola Mahmud Qoshg'ariy bobomizning “Devonu lug'otit turk” asari ona tilimizda yaratilgan. Ikkinchi Renessans davri – XIV-XVI asrlarda Hazrat Alisher Navoiyning ona tilimizda yozgan “Xamsa” asari adabiyot olamida Jomolungma cho'qqisi kabi bo'y cho'zdi.
Mustabid tuzum qatag'on qilichini qayrayotganini bilganlari holda jadidlarimiz o'tgan asr boshidan “Najot – ilmda!” so'zlarini o'zlariga shior qilib, xalqimizni ilmu ma'rifatga chorladilar, yangi uslubda o'qitadigan maktablar ochdilar, gazeta-jurnallar chiqardilar, ona tilimiz qadrini ko'tarishga urindilar, xalqaro tillarga yaqinlashtirish maqsadida lotin yozuviga asoslangan o'zbek alifbosini joriy etishga erishdilar. Afsuski, ma'rifatparvar jadidlarimizning orzulari ushalmadi. Ulardan bizga oydin orzular va ona tilimiz jilolangan Abdulla Qodiriyning “O'tgan kunlar”, Abdulhamid Cho'lponning “Kecha va kunduz” romanlari kabi o'lmas asarlar qoldi.
Shukrki, yurtimizda Uchinchi Renessans davriga tamal toshlari qo'yib bo'lindi: O'zbekistonimiz mustaqil davlat, o'zbek tilimiz davlat tili maqomiga ega, O'zbek tili bayrami kuni nishonlanmoqda, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) Bosh assambleyasining 75-sessiyasida ona tilimizda nutq so'zladi!..
Hozirgacha BMT sessiyalarida faqat ingliz, fransuz, rus, ispan, xitoy va arab tillarida nutq so'zlanar edi. Birinchi marta dunyoning nufuzli tashkiloti minbarida o'zbek tilimiz ham baralla yangradi. Bu barchamizga faxr-iftixor tuyg'ularini bag'ishlashi bilan birga zimmamizga katta mas'uliyat va ulug'vor vazifalarni ham yukladi. Axir, yurtimizda Uchinchi Renessansga mustahkam poydevor qo'yish va dadil qadamlar tashlash bizning zimmamizdagi sharafli vazifa hamda kelajak avlodlar oldidagi burchimiz hisoblanadi. Bunday xayrli ishlarni amalga oshirishda muhtaram Prezidentimizning quyidagi so'zlari bizni istiqbol sari boshlaydi: “Bugungi kunda biz yangi O'zbekistonni, yangi Renessans poydevorini barpo etishdek ezgu maqsadlarimizga erishishda, hech shubhasiz, ona tilimizning hayotbaxsh qudratiga tayanamiz”.
Til qachon kuch-qudratini to'la namoyon etadi? Agar u xalqaro tillar qatoridan o'rin olsa. Shu bois, biz sa'y-harakatlarimizni o'zbek tilimizning BMT yettinchi rasmiy tili sifatida e'tirof etilishiga safarbar qilishimiz kerak. Ona tilimiz BMT rasmiy tili sifatida e'tirof etilsa, Xalqaro o'zbek tili kuni belgilanadi va bu sana butun dunyoda nishonlanadi. Bu o'zbek tilimizning yanada ko'proq kishilar o'rganishiga zamin yaratadi, xalqaro miqyosda qo'llanish chegaralarini kengaytiradi va bizning barcha sohalarda jahon xalqlari bilan hamkorligimizni yanada mustahkamlaydi.
Oldimizda turgan shunday ulug'vor vazifalarni bajarishda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mamlakatimizda o'zbek tilini yanada rivojlantirish va til siyosatini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida”gi Farmoni dasturilamal bo'lmog'i shart. Mazkur farmonda ta'kidlanganidek, uning moddalarini bandma-band bajarish o'zbek tilimizning xalqimiz ijtimoiy hayotida va xalqaro miqyosdagi obro'-e'tiborini tubdan oshiradi, unib-o'sib kelayotgan yoshlarimizni vatanparvarlik, milliy an'ana va qadriyatlarga sadoqat ruhida tarbiyalaydi. Bu buyuk allomalar yurti bo'lgan jonajon O'zbekistonimizda zakiy ajdodlarimizga munosib voris bo'lgan, ulkan ishlarga qodir zukko avlod voyaga yetadi deganidir. Ular olamshumul kashfiyotlar yaratishadi, mo''jiza deb ataladigan ulug'vor bunyodkorlik ishlarini amalga oshiradilar, adabiyotimizda ham “Devonu lug'otit turk”, “Xamsa”, “O'tgan kunlar”, “Kecha va kunduz” kabi asarlar bilan bo'ylashadigan durdona ijod namunalarini yozishadi.
Shu o'rinda ommaviy axborot vositalari – hayotimiz ko'zgusi, deya bejiz aytilmaydi. Yuqorida tilga olingan farmon moddalari bajarilishini yoritish va nazorat qilishda ommaviy axborot vositalarining o'rni beqiyos, agar u ixtisoslashgan bo'lsa yanada yaxshi. Xolisanlillo tan olsak, Davlat tilini hayotimizga joriy etishda yutuqlarimizdan ko'ra, bajarishimiz lozim bo'lgan ishlarimiz, yechimini topishimiz kerak bo'lgan muammolarimiz ko'proq.
Kuni kecha ommaviy axborot vositalarida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qutlug' bayramimizga bag'ishlangan qarori har safargidan ertaroq e'lon qilindi. Bu “O'zbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining o'ttiz yillik bayramiga tayyorgarlik ko'rish va uni yuqori saviyada o'tkazish to'g'risida”gi qarordir. Muhim qarorning ertaroq e'lon qilingani barchamizga g'ayrat bag'ishladi. Negaki, Eng ulug' va eng aziz Mustaqillik bayramini yuqori saviyada nishonlashga puxta hozirlik ko'rish, yosh avlodga Istiqlol mazmun-mohiyatini to'laqonli yetkazish, xalqimiz tili bilan aytganda, qutlug' to'yimizga munosib to'yona tayyorlash ancha muddatni talab etadi.
Ajdodlarimiz va zamondoshlarimiz orziqib kutgan O'zbek tili bayrami kuni ham muborak bayramlarimizdan biridir. Bu bayramga bag'ishlab yil bo'yi puxta tuzilgan reja asosida turfa xil ma'naviy-ma'rifiy tadbirlar o'tkazishimiz va uni jahon ahli havas qiladigan darajada nishonlash uchun hozirlik ko'rishimiz kerak. Holbuki, bayramga bag'ishlangan “Qadring baland bo'lsin, ona tilim!” xalqaro tanlovi hali e'lon qilinmadi. Aslida, bu tanlov har birimizni ona tilimiz nufuzini yanada oshiradigan ijod namunalari yaratishga har lahzada, har kuni undashi zarur. Muqaddas ona haqida asar yozish qiyin bo'lganiday ona tilimizga bag'ishlangan ijod namunasi yaratish ham oson emas. Buning uchun ijodkor bo'lishdan tashqari, avvalo, ona tilimiz fidoyisi bo'lish zarur.
Xullas, ona tilimizning xalqimiz hayotida va xalqaro miqyosda obro'-e'tibor qozonishi, millatimizning, O'zbekistonimizning buyuk istiqboli har birimizning har lahzada ona tilimiz havosidan nafas olishimizga, ona tilimiz hayotbaxsh suvidan tashnaligimizni qondirishimizga, o'zbek tilining benazir xazinasidan ma'naviy oziq olishimizga va uni boyitishimizga bevosita bog'liq.
Asror MO'MIN,
O'zbekiston Respublikasida
xizmat ko'rsatgan jurnalist