Yo'lni izlab o'tar kunlarim
Muallif haqida: Karim Bahriyev — 1962 yil Urgut tumanida tug'ilgan. 1985 yil Moskva davlat universitetining jurnalistika fakultetini tugatgan.
U bugungi kunda “Oltin meros” xalqaro xayriya jamg'armasi “Meros–nyus” axborot xizmati rahbari va O'zbekiston Jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti professoridir.
K.Bahriyev “Sabr kosasining siniqlari”, “Tomchidil” she'riy kitoblari, “Demokratiya va inson huquqlari”, “Jurnalistning huquqlari, majburiyatlari va mas'uliyati”, “Ommaviy axborot vositalari faoliyatining huquqiy asoslari” nomli ilmiy-ommabop kitoblari, “OAV va saylovlar” hamda “SMI i vыborы” nomli o'zbek va rus tilidagi qo'llanma, “So'z erkinligi haqida so'z” nomli o'zbek, rus va ingliz tillaridagi siyosiy-ijtimoiy to'plami hamda qator tanqidiy-tahliliy maqolalar muallifi.
Bundan tashqari mahoratli tarjimon sifatida Seneka, Platon, Volter, Monten, Paskal, Vovenarg, Laroshfuko, Labryuyer singari dunyoga mashhur donishmandlarning falsafiy asarlarini, Genri Forlning “Mening hayotim”, Jorj Oruelning “1984” va “Molxona” romanlarini va Malkolm Gladuelning “Daholar va uddaburonlar” asari, Chingiz Aytmatov, Dino Bussati, Jovanni Papini, Korrado Alvaro, Marchello Venturi kabi adiblarning hikoyalarini, uyg'ur shoiri Temur Davomatning she'riy kitobini, ozar shoiri Romiz Ravshanning she'rlari va dostonini, A.Avtorxonovning “Kreml saltanati” kitobini o'zbek tiliga o'girgan.
ILTIJO
Ruhim, endi shu sahar tiril,
ko'zim, toza gullarga qara –
ular hozir bayroqday qizil,
yuragimday bag'ri qon, yara.
Ruhim, endi shu tongda qo'lla,
o'tib ketar boshimdagi g'am,
qara
o'tib ketmasdan gullar,
uchib ketmay bargdagi shabnam.
Pok nurlarni to'yib simirgin,
o'tib ketar daydi shabboda,
ko'rib qolgin:
bir qatim yog'du
bir sen uchun o'ynar havoda.
… To'xtang, gullar, shu'lalar, sabo,
uchib bitma bargdagi shabnam –
o'tib ketar, axir,
sizlarga boqib
yig'layotgan ana shu odam.
TILSIMLI DUNYo
Bunda tunlar eng mitti terak
o'saverib yulduzga yetar;
quvonchiga chidolmay kurtak
novdalarda yorilib ketar.
Bunda suvlar shildirab mangu
quchib yotar tuproqni xushbaxt;
bir tong zangor gulbarg bo'lar-u,
shovullaydi shamolda daraxt.
Bunda bari dilbar va shirin,
tiriklikka to'ymas – dil yarim…
Yurtdoshlarning qalbiga yaqin
yo'lni izlab o'tar kunlarim.
Faqat oqshom jimirlab samo
xayolimga quyadi bir g'am –
men sevgan shu tilsimli dunyo
kirmas sening tushlaringga ham.
EVRILISh
Turg'un davrga chizgi
Bugun Azon emas, uyg'otar Gimn,
Masjidga kirishga patta kerakdir.
Sovutlarni qo'ydik yo'lakka to'shab,
Kulliyotni qozon tagiga yoqdik.
Endi o't tulporlar yugurmas kishnab,
Otni so'yib yedik, shunaqa ishlar.
Janggohlarga paxta ekib tashladik,
Muzeylarga tushdi keskir qilichlar.
Kesilib qog'ozga aylandi izsiz
Shoirlar “sarvqad” deb yozgan chinorlar –
Ularga bitildi dunyoqarashni
Shakllantiruvchi ilg'or shiorlar.
Demak, siz bekorga turibsiz hurkib,
Hech kim uyg'onmadi biz aytgan so'zdan.
Bugun o'ltiribmiz chivinni qo'rib,
Endi qo'rqmasa ham bo'ladi bizdan…
SOChIMGA OQ TUShDI…
Chiyron sochlarimning ildizi kuydi,
Bezovta shovullar. Sevgilim, boq-chi:
Uch tola oq tushdi – qop-qora yurtga
Xufiyona kirdi uch oq ayg'oqchi.
Qorako'z, silagin, taroq qil qo'lni,
Uyg'ot, qulog'imga so'zla uyg'onch so'z –
Bo'lmasa har kuni qorasoch elni
Bir-bir yo'ldan urar bu uchta josus.
Sochlar qaroligin oxir unutar
Va mangu yumilar so'zdonning labi –
Yastanib yotadi oq-oppoq boshim
Batamom yengilgan mamlakat kabi…
UShShOQ
Yaqinda tong chog'i to'satdan noayon bir dard umrimda ilk bor to'shakka yotqizdi. Sochimdan tirnog'imgacha sirqiraydi, qo'l-oyog'imda mador yo'q, faqat tiyra ko'zlarim jovdirab dunyoga termuladi… Dard-ku bir kechada o'tib ketdi. Qalbda bir og'riq qoldi: meni ham bu dunyoga bog'lab qo'ymagan ekan…
Shamollar uyg'ondi. Barg – hayajonda…
Hatto yer tagida qo'zg'oldi ilon.
Dunyo tirilayotgan shu toza tongda
O'lgim kelmayapti, onajon.
O'ngirlarda kezar muzday havolar,
Ishqalab qobog'in ko'tarar osmon.
Dunyo ko'zlarini ochayotganda
Men ko'z yumayinmi, onajon?!
Qaydadir silkinar tomchidil o'tlar,
Bargida chumoli kezadi hayron.
Hali men ko'rmagan bog'lar bor ekan,
O'lgim kelmayapti, onajon.
Qizlarning ovozi jaranglar munis,
Ishq desam – daftarga sachrab ketdi qon.
Sevmasa sevmabdi meni bitta qiz,
Dunyoda qiz kammi, onajon?!
Qayoqqa qochadi bu issiq qonim,
Qo'llarni sog'inib sochlarim g'ujgon.
Kimga kerak bo'ldi mening yosh jonim,
O'lgim kelmayapti, onajon.
Begunoh bittadir – u ham osmonda,
Qo'lga chivin qo'ndi, quvmoqqa yo'q jon.
Chivinlar, chumchuqlar yurgan jahonda
Menga joy yo'qmikan, onajon?!
Quyoshga termuldim – ko'zim qamashdi,
Kiprikdan shabnamday yosh oqdi marjon.
Nurlarni sog'inib qaqshar qovurg'am,
O'lgim kelmayapti, onajon!
Garchand men qayg'uli she'rlar to'qidim,
Garchand azob ko'rdim mudom bepoyon –
Men hali dunyoga to'ygan yo'q edim,
Dunyo to'ydimikin mendan, onajon…
1962 YIL. 2 YaNVAR
Men tug'ildim. Kimdir quvondi.
Kulbasida g'ayur chekdi g'am.
Endi yurtga to'y beraman, deb
Ko'kragini ko'tardi otam.
Zamharir qish tish qayragan chog'
Bir kishiga ko'paydi dunyo –
Yo'q, o'rnidan qo'zg'olmadi tog',
O'zanidan chiqmadi daryo.
Otam – xursand, uyalar onam,
Men yig'lardim, hamma kulardi –
Tog' o'rnidan qo'zg'olmasa ham,
Bir silkinib qo'ysa bo'lardi.
Ko'zlarimni hayrat-la ochdim:
O, poyonsiz, notanish olam!
Baxtni sevib ortidan chopdim,
Meni esa sevib qoldi… G'am.
Yo'q, hayotga hali qonmadim,
Anglanmasdan yotibdi olam.
Baxtni izlab men topolmadim,
Lekin meni izlab topdi G'am.
Men ketganda yig'lar kurtaklar,
Tungi bog'lar, qushlar bilgaylar.
Shoxi beshik bo'lgan terakning
Bir shoxidan tobut qilgaylar.
Men o'lganda kimlardir kuyar.
Tog' qulamas. Toshmagay daryo.
Bu tun bo'lar… Yo jim-jit sahar…
Bir kishiga kamayar dunyo.
DANGAL XULOSA
Vaqt nimadir –
bir damlik omad
yo ajalning vaqtincha rahmi;
bu tilsimni tushuna olmay
o'tib ketdi umrning yarmi.
Vaqt ketdi deb chekmagin afsus,
afsus chekib ajragaysan naqd.
Vaqt nimadir – mana shu she'rni
o'qiguncha o'tib ketdi – vaqt.
QO'RIQXONADA
Sim devorning qoshida turib,
qalqib ketdi ko'zlarimdan yosh:
mana shu bog', mavjudot, giyoh
hozir juda madadga muhtoj.
Bugun yitdi yirtqich bo'rilar,
Yo'lbarslarning tahdidi – xayol…
Bu yonda – men, u yonda – ana,
jonivorlar yurar bemalol.
Lol turibman –
qarshimda to'siq,
mumkin emas o'tmoq shu simdan –
bu olamni asrashar kimdan?!
… Qo'llarimga boqdim uyalib,
nafratlanib ketdim o'zimdan.
UZR
Maylimi, oy chiqqan shu oydin kecha
nafas olaversam yutinib, xursand,
maylimi, dunyoning bitta burchida
men ham vaslingizni qo'msab o'tirsam.
Kecha siz o'tganda harir ko'ylakda
ergashgan shamolning boshi aylanib,
telbadek uvillar hanuz yo'lakda –
men ham shu yo'llarda yursam maylimi?!
Maylimi, sog'insam va toshsa ko'nglim,
yig'lasam maylimi, maylimi kulsam?!
O'ksitmaymanmikin sizni, sevgilim,
agar men shu kecha bexosdan o'lsam…
1986
GO'ZALLIK HAQIDA ShE'R
Qiz o'ynar.
Kemaning yelkanlaridek
Uning etagidan bo'ronlar qo'par.
O'ynar –
Kuylagining shabbodasida
Qulab ketmasaydi bu qadim shahar.
Ohangi titraydi o'tlug' qo'shiqning,
Shosh – Qo'qon yo'liga arava tushdi.
Qovurg'am ostida bedor oshiqning
Qafasga urilib qonaydi mushti.
Mana, Og'riyotgan yurakni tutdim,
Suzyapman,
Kelyapti oq-oydin she'rlar.
Elkam,
Ko'zlarimga urilib sinar
Bir menga atalgan g'animat nurlar.
Raqqosa raqsga tushyapti.
Go'yo
Qahqaha uradi bir shoda o'rik.
Nega yig'lamayman, nega kulmayman,
Nega kuylamayman shu qizni ko'rib?!
Odamzod o'zini anglasa shoyad,
Sevolsa sof, suluv ayollarini,
Quvib yuborarmi edi
Boshidan
Turfa qilvir, fosiq xayollarini…
Dunyodan nolima,
Bag'rim,
Nafas ol,
Esyapti bir damlik pokiza shamol.
Ana,
Shohmashrabning ohanglarida
Silkinib o'ynaydi sen sevgan ayol.
U o'ynar,
Ming yillar naridan kelgan,
O'ynar
Ohu kabi hurkak, omonat;
Shu sog'lom chehraga munosibmisan,
Qanday yashayapsan,
Shoiri bebaxt?!
Qo'rqaman,
Tutmasa uning uvoli,
So'ng izlab yurmasak yillar, zamonlar…
O'ynar,
Cho'ng kemaning yelkanlaridek
Qizning etagidan qo'par bo'ronlar.
1985
UYG'ONCh
Sitamgar shom. Qora samoning
yuzlarini yuvar pok suvlar.
Shu poyonsiz, cheksiz dunyoning
bir chetida bo'rilar uvlar.
Shu poyonsiz, cheksiz dunyoning
bir chetida uyg'oqman, borman –
bu kecha ham dilxunman, jonim,
yashirmayman, men sizga zorman.
Bu kecha ham bo'rilar uvlar,
chirildoqlar chirillar bir-bir,
qurbaqani suvilon quvlar,
yuvaverar dunyoni yomg'ir.
G'amangiz shom. Daraxt shoxlari
oy nurida sutday yo'g'rilar –
bunday tunda uyg'oqdir faqat
yo shoirlar va yo o'g'rilar.
Borayapman yalang, loy kechib,
sizga zorman, qoshi qiyg'ochim.
Yulduzlarga boqdim dilparchin,
oy nurida quridi yoshim.
Qop-qora shom. Bilaman, gulim,
bu yo'llarda bevaqt yurmaysiz.
Kelmagaysiz, mayli, seviklim,
tushlarimga nega kirmaysiz?
1986
IShQ MARSIYaSI
Nega kulay desam, sizib chiqar yosh,
nega oh chekkanda, sachrab ketar qon –
axir topganim yo'q, sizni, qalamqosh,
yo'qotganim ham yo'q, demak, hech qachon.
Siz o'zga kulbaga bo'lganda mehmon,
falak yomg'ir quygach guvillab, birdan,
qonsirab ko'chani kezganim yolg'on,
ko'ylagim ividi shunchaki terdan.
Yo'q, sevgan emasman sizni, chilvirsoch,
faqat bir narsaga bo'larman hayron –
nega kulay desam, sizib chiqar yosh,
nega oh chekkanda, sachrab ketar qon…
1989
TAQQOSLAR
Sizning kelishingizni eshitganda
otish hukmi bekor qilingan
mahbusday quvonaman,
rost.
Boshqalar uchrashganda
tillo topgan qashshoqdek
baxtiyordir,
bilaman.
Biz uchrashgach,
og'ir aravaga qo'shilgan otlar misol
horg'inmiz,
nega?
Siz ketdingiz,
to'shakda yotibman
suvga cho'kib ketgan odamning
qirg'oqda qoldirgan kiyimi kabi
egasiz,
oqlov qog'ozini yo'qotgan
mahbusday
mahkum.
1989
SEVGI YO'LLARIDA…
Hamma unga ko'z tikar beor,
u – hech kimga boqmaydi, mag'rur.
ko'zi – qora, yuzi – shu'lakor,
o'zi toza – bamisoli nur.
Qamish kabi shovullayotgan
sochlariga qo'l tekkan emas.
U gul kabi bo'y sochib yotgan
to'shagiga ho'l tekkan emas.
Dilidadir muqaddas so'zi,
kokilini o'ynar shabboda –
shunday go'zal,
shunday pokiza…
Qiz bormikin o'zi dunyoda.
1979
UYaT
Bu yurtda chinorlar ko'kka cho'zilgan,
Hattoki yulingan g'o'zalar tikka.
Uzilgan,
Ichimda nedir uzilgan –
Baribir, ko'z tikdim men yuksaklikka.
Bu zahil tuproqqa bir cho'p qadasang,
Osmonga talpinar, tik o'sar yakkash.
Daraxtlar askarday tik turgan yurtda
Insonga uyatdir egilib yashash.
Dalalar bepoyon, sahrolar so'ngsiz,
Adoqsiz, hadsizdir bu yer, bu borliq.
Bu cheksiz olamda, bu keng dunyoda
Uyat – dili tanglik, yuragi torlik.
Cho'qqilar azaliy, turar joyida,
Turar salobatli tog'lar ming yillik.
Vazmin, og'ir cho'kkan tog'lar poyida
Uyat – hovliqmalik, uyat – yengillik.
Uyatdir ezilib ming yilki shundoq
Dalada tuproqday sarg'aygan, hayron
Xalq ko'ziga boqib yolg'on so'zlamoq…
Hech kim bilmasa ham, uyatdir yolg'on.
Bir don eksang, unib yozadi yaproq,
Gullarning atridan bulbullar sayroq.
Tosh ham gullab o'zin anglatgan yurtda
Uyatdir zulm ko'rib, sassiz yashamoq…
2010
Karim Bahriyev