MUKOFOTDAN O'T ChIQDI

Muallif haqida:
Munavvar Pardayev — 1951 yili Sirdaryo tumanida tug'ilgan. Sirdaryo davlat pedagogika instituti (hozirgi GDU)ni tugatgan. “Yangi hayot”, “Sirdaryo haqiqati”, “O'zbekiston ovozi” gazetalarida ishlagan. Oltita publitsistik va “Toza bahor” she'riy to'plamlari muallifi. Hozirgi paytda Guliston davlat universitetining “Universitet ovozi” gazetasi bosh muharriri.

Ruslar “o'z ko'ylaging badaningga yaqin” deb, bejiz aytishmagan-da o'zi. Biz, jurnalistlar uchun matbuot kuni ham eng yaxshi bayramlardan biri hisoblanadi. Chunki har yili 27 iyunda shefimiz chiroyli dasturxon yozib, deyarli hammamizga arzirli mukofotlar tarqatadi. Bultur ko'pchilik xodimlar yangi chiqqan zamonaviy planshetlar bilan taqdirlangan edi. “Baraka toping, bayram sovg'asi kasb-korimizga juda asqatadigan bo'ldi” deb, bosh muharririmizga hamdu sanolar aytdik.
Tantana yakunlangach, an'ana bo'yicha “bir piyola choyga” ketar ekanmiz, Doka xola (uning asl ismi Savrigul, ko'p vaqtdan beri musahhih bo'lib ishlayotgani, gazetadan xato o'tkazmasligi uchun hamma xodimlar, hatto shef ham uni “Doka xola” derdi) asta shipshidi:
— Menga mukofot tegmaganiga xafa emasman, o'zim bor-yo'g'i bir harf tuzatuvchi bo'lsam. Lekin gazetamizning birinchi kunidan beri qalam tebratib kelayotgan Cho'bir Samanovga hech narsa tegmagani yomon bo'ldi-da…
— Damini osin! — deb uning gapini bo'ldi tahririyat kotibasi, “boshliqlar keladi-ketadi, mening o'rnim mustahkam” deb faxrlanib yuradigan, kerak vaqtda bosh muharrir uchun ham bosh qotiruvchi Mas­tonaxon. — Samanov o'n yildan beri otti kallasiday pensiya oladi, oyligi, gonarari yetti pushtiga yig'sa, yetadigan. Mukofotti boshiga uradimi?
Mastonaxon aytdimi, boshliq aytdi deb hisob­layvering. Shuning uchun bayramdan quppa-quruq ketayotgan, mukofot mashmashasini boshlay-boshlay deb navbatda turganlarning dami ichiga tushib ketdi. Ammo shefning “bir piyola choy”iga qoyil qolmaslik mumkin emasdi. Dasturxonda yo'q narsaning o'zi yo'q. Viloyatning eng xushovoz xonandalari sho'x, “doda” qo'shiqlar bilan davrani rosa qizitdi. Mukofot olganlar, ayniqsa, Mastonaxon o'rtadan chiqmay goh chirpirak bo'lib, goh tovusday xirom etib, o'z nomiga yarasha mastona xirom etdi.
Endi bu yil bayram qanday o'tarkan, bilmadik. Shefni nafaqaga kuzatdik, yangi bosh muharrir Tulkun Igamovich ancha yosh, jamoa bilan chiqisha olarmikan? Aslida u To'lqin Egamovich bo'lishi kerak, lekin pasportim shunday, meni Tulkun Igamovich deb chaqiringlar deb, o'zi shart qo'ygan. Mastonaxon unga rasman “Tulkun Igamovich” deb murojaat qilsa ham ortidan “Tulkunchik” deydi. Bir kuni u navbatdagi “letuchka” (haftalik ijodiy faoliyat muhokamasi)dan so'ng dedi:
—Kasb bayramimiz yaqinlashyapti. Uni munosib nishonlash uchun men bosh, kasaba uyushmasi raisi yonbosh bitta komissiya tuzsak. Bu yil obuna yaxshi bo'lgan, pulimiz ko'p. Maydalashib o'tirmay faol xodimlarga bittadan eng yangi chiqqan televizor bersak, nima deysiz?
“E, bu boshliq e'tibor masalasida uloqni olib ketadiganga o'xshaydi-ku!” — degan gap o'tdi xayolimizdan. Bunday e'tibordan ta'sirlangan jamoa baravariga qarsak chalib yubordi.
— Rahmat sizga, Tulkun Igamovich.
— Baraka toping, shef.
Zaldan tashlangan bu luqmalarda samimiyat ham, xushomad ohanglari ham yo'q emasdi.
— Lekin bitta sharti bilan, — deb davom etdi bosh muharrir. — Mukofot haqiqiy jonkuyar, ijodkor hamkasblarimizga tegishi kerak. Buning uchun bayramni o'tkazish komissiyasi har bir xodimning samaradorlik reytingini ishlab chiqib, yuz ballik tizim asosida baholaydi. Shu asosda eng munosib­lar taqdirlanadi. Menimcha, shunday qilsak, adolatdan bo'ladi, to'g'rimi?
Bu taklifga birov tushunib, birov tushunmagan bo'lsa ham hamma bosh qimirlatib ma'qulladi.
Orziqib kutilgan bayram shanba — dam olish kuniga to'g'ri kelsa ham, jamoa tugal, o'zgacha, ko'tarinki kayfiyat bilan ishga keldi. Hatto tepakal Cho'bir Samanov ham kal boshining o'ng tarafida qo'yqib turadigan sichqonning dumiday sochini chap tarafga silliq tarab, oq ko'ylagiga yarashiqli ko'm-ko'k galstuk taqib olgan.
Tulkun Igamovich so'zamolgina yigit ekan, ommaviy axborot vositalari xalqning dilidagi gap­larni topib yoritishi, endi “urra-urra”lar vaqti o'tgani, kamchilik kushandasi, yangilik jarchisi bo'lishimiz lozimligi haqida bir soatcha kuyib-pishib gapirdi. Tabrik tugashi bilan mukofot kutganlar “xayriyat!” deb yengil tin oldi va bor kuchini qarsakka berdi. Mukofotga berilgan televizorlar haqiqatan ham juda katta, keng ekranli ekan. Hammaning havasi keldi.
— Endi hech kim ketmasin, har yilgiday bir piyola choyimiz bor, — dedi kasaba uyushmasi raisi majlis so'ngida tomog'ini ma'nodor qirib. Raisning bu tomoq qirishida “bir piyola choy”ning lug'aviy ma'nosi mujassam ekanligini hamma tushundi.
— Choyingizni o'zingiz iching!
Hamma “duvv” etib, ovoz chiqqan tarafga o'girildi. Bu keskin ovozning egasi Mastonaxon edi. U bosh muharrir gapirayotganda deraza yonida qo'l qovushtirib tavoze bilan o'tirgan edi. Oxirgi xodim qarsaklar ostida mukofotni olishi bilan g'azabdan rangi oqarib, lablari gezarib, dir-dir titray bosh­ladi. — O'n besh yil shu dargohning qora mehnatini bajarib yursag-u mukofotga kelganda puf-sassiqqa aylandikmi, a?
Mastonaxon butun qahr-g'azabini profkom rai­siga qarab sochar, aslida zaharli nish shefga qaratilganligini hamma, hatto muharrirning o'zi ham sezib turardi.
— Men shaxsan rozi emasman, bilib qo'ying, rozi emasman! Mening mehnatimni yerga uradigan bunday bayram yo'q endi men uchun!!
— Opa, bekorga bizdan xafa bo'layapsiz. Mukofotlar xuddi kelishganimizdek, eng munosib xodimlarga, haqiqiy jon koyitib ishlaganlarga, olgan ballariga qarab, adolatli taqsimlandi. Xohlasangiz komissiya xulosasi bilan tanishishingiz mumkin.
— Adolatli?! Cho'bir Samanovga mukofot nimaga kerak? Bir oyog'i to'rda, bir oyog'i… pensiyada bo'lsa. Hammasi tanish-bilishchilik bo'lgan. Mana ko'rasiz, endi men boradigan joyimga borib, aytadigan gapimni aytaman.
Mastonaxon kutilmaganda o'kirib yig'lagancha majlisni tark etdi. Uning ortidan qabulxona eshigining qarsillab yopilgani eshitildi. Kutilmaganda sodir bo'lgan bu voqeadan hamma, hatto Tulkun Igamovich ham bir necha soniya karaxt holatida qolishdi. Bosh muharrir o'rnidan turib, ixtiyorsiz ravishda barmoqlari bilan stolni doira qilib cherta boshladi, keyin o'zi bilan o'zi gaplashayotganday to'ng'illadi:
— Mukofotdan o't chiqdi…
— Bir narsa dedingizmi, shef? — so'radi yonida o'tirgan profkom raisi.
— Ha-a… Yo'q. Bugungi tadbir haqidagi maqolaning sarlavhasini o'ylab turuvdim, o'zi kep qoldi.

Munavvar PARDAYEV.