Sangardak hayratlari
O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi tomonidan Sariosiyo tumanidagi 16-umumta'lim maktabi kutubxonasiga 2000 tadan ziyod kitoblar sovg'a qilindi
Sangardakda bo'lganmisiz?! Albatta, bo'lgansiz, hech bo'lmaganda bu go'zal maskan haqida eshitgansiz va “Oynai jahon” orqali ko'rgansiz. Axir, dunyo biladi, butun olamga mashhur bu makon. Ha, aslo mubolag'a emas. Ko'kdan yerga nurday… ha-ha, nurday taralgan sharshara — Sangardak sharsharasini kim ham eshitmagan deysiz? Tog'larning tug'ligi o'zida. Yuksaklikning siyratida hamisha sir bo'ladi. Uni goh anglaymiz, goh anglay olmaymiz. Anglayolmasak bunda ne mo''jiza, deb bilgimiz kelib, intilamiz. Anglasak esa… sehrlanib, mehrlanib talpinamiz. Ulug' tog'lar, ulug'liklar, inson qalbini mangu chorlab turadi…
Bu safar…
Sangardak bizni yana bir mo''jiza bilan hayratlantirdi. Yuragimizni hapriqtirdi. Borlig'imizni hayajonlantirdi.
Toshkentdan kitoblar karvoni Sangardakka borayapti! Ana, xushxabar! Toshkentdan Termizgacha, Termizdan Sariosiyogacha, Sariosiyodan Sangardakkacha uchaverdi bu — ovoza. Xumo qushiday… Hayot navosiday… Qadim dunyo karvonlarni ko'p ko'rgan. Ammo kitob karvonlarini-chi? Beruniy, Ibn Sino zamonlarida unga duch kelganlar. Amir Temur, Navoiy davronlarida kitob karvonlari Samarqanddan Hirot sari yurgan. Afsuski, ne-ne asrlarda kitob karvonlari emas, sarob karvonlari u tomondan bu tomonga evrilib aylandi. Kitob karvonlari esa goh qizil, goh qaro to'fonlarda, chang-to'zonlarda ko'zga ko'rinmay qoldi…
Biz yaratganga shukrki, manglayida quyoshi bor xalqmiz…
Kuni kecha 2000 dona kitobli katta ma'naviy karvon Sangardakka yetib keldi. Ko'kda quyosh charaqlaydi. Bu yerda… Sariosiyodagi 16-maktabda kitoblar nuri ila charaqlayapti. Yorug'likning yorug'likka qo'shilgani xush! Bir tomonda soy sharqiraydi, bir tomonda tog'lar haybatlanadi.
O'rtada, Sangardakning naq yuragida, 16-maktab bag'rida ulug' insonlarning buyuk kitoblari yarqiraydi. Maktab o'quvchilariga qo'shilib, boshqacharoq qilib aytsak, shu maktabning o'quvchisiga aylanib, kitoblar sari yugurdim, ko'nglim bilan, qalbimu aqlim bilan, kitoblarga qiziqishlarim bilan.
Oltinu kumushrang qutilardan kitoblar chiqarilib stollar ustiga qo'yilayapti. Shu damda maktab ustozlarining, o'quvchilarining yuragidan toshqinlanib o'tayotgan to'lqinlarni his etarmikansiz?! Ko'zlardagi quyoshlarni anglarmikansiz?! Ana, kitoblar-u, mana, kitoblar!
Alisher Navoiy hazratlarining “Xamsa”si, “Abdulla Oripov dahosi”, Erkin Vohidovning “Saylanma”lari… Hamma-hammasi olamni-yu odamni hayratga solgan asarlar, millatning tafakkurini tog'lantirgan kitoblar…
Ko'nglingizdan o'tayapti-yov, “Karvon kim bilan keldi ekan?”, degan mulohaza. Sangardakka ushbu kitob karvoni O'zbekiston xalq shoiri, Oliy Majlis Senati a'zosi, O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi raisi Sirojiddin Sayyid bilan birga keldi! Shu nurafshonliklar ichida, yorug'liklar yonida turganimdan bir yurt farzandi sifatida men ham g'ururlandim, sevindim. Taqdirimdan minnatdor bo'ldim.
Hammaning nigohi Sirojiddin Sayyidda. Kitoblar bo'stoni… Ustozlar safi g'ururli, o'quvchilar qatori sururli. Tog'lar ham tinglayotganday. Xalq shoiri so'z aytadi:
— Tog'larda hikmat ko'p. Tog'lar bejizga paydo bo'lmaydi. Oltin konidan faqat oltin chiqadi, derdi ustozimiz Abdulla Oripov. Tog'lar qo'ynidagi qanday muhtasham maktab. Tog'day maktab bu. Kitoblar aziz. Lekin sal avval yashirmaslik kerak, kitob degan nurli ne'mat… nari-berida qolgandi. Besh yildirki boshqacha. Prezidentimiz millatning nigohini yana kitobga qaratdi. Ko'p… ko'p kitob keldi. Karvon bo'lib. Buni o'qish kerak. Buni uqish kerak. Mana, “ Abdulla Oripov dahosi” kitobi, “Abdulla Oripov fenomeni” edi. Uni “Abdulla Oripov dahosi” dedik. Men ko'p gapirishim mumkin. Lekin kitobsiz hech narsaga erishib bo'lmaydi. O'qigan odam o'zini biladi. Hayotni tushunadi…
Sirojiddin akani eshitayapman. So'zlayversinlar, tugatmasinlar, deyman. Ko'nglingiz bilan tinglaysiz. So'zlarida gavharlar, javharlar, hikmatlar. Goho bitta gaplari bitta kitobday. Sizni o'ylantiradi, kuchlantiradi. Ilmu mohiyat sari undaydi. So'zdan so'zning farqi bor. Oltin so'zlar baribir, oltin so'zlar-da.
Bolalar intiq tikilgan. O'quvchilar borlig'i bilan eshitmoqda! Ustozlar so'z mo''jizasiga ro'paraday hol ila dil bilan tinglamoqda… Maktab direktori Rahmonberdi Tursunov xursand. Baxtiyorligi butun Surxondaryoga tatigulik.
O'rtada kitoblar. Ilm podshosining xazina sandiqlari ochilganday. 16-maktab! Bugun har kungidan-da hashamatli, koshonavor. Bolalar hech qachon bunchalar sevinishmagandek. Ko'zlar quvonchdan yonadi. Ilmu kitoblar haqidagi gurunglar qizigandan-qiziyapti. Ustozlar, ota-onalar, o'quvchilar, mehmonlar so'zlayaptilar…
Barchani maktab kutubxonasiga chorlaydilar. U katta dorilfunun kutubxonasi misol keng, yorug' kitoblar bilan yanada ulug'vor. Ustozlardan biri tortinibgina taklif qildi:
— Shu kitobingizga dastxat yozib bersangiz, Sirojiddin aka…
Ustoz shoir bir lahza o'yga toldi. Tog'lar panohida, maktab kutubxonasida, minglab kitoblar yonida…
Dastxat yozilayapti. Go'zal jimlik. Nigohlar Sirojiddin Sayyidda. Kutubxona havosidagilar bor intiq ishtiyoqda “ Nima deb yozayapti ekanlar?” Mana, dastxat bitildi. Ustozlar, o'quvchilar o'qimoqqa shoshildilar:
“Surxondaryo viloyati, Sariosiyo tumanining 16- o'rta maktabidagi barcha aziz ustozlar va qadrli o'g'il-qizlarimizga — bugungi ulug' Vatanimizning buyuk allomalari, kelajakning haqiqiy egalarini tarbiyalashdagi betimsol xizmatlari uchun
ta'zim va ehtirom bilan,
Sirojiddin SAYYID.
Behikmat bo'lmagay tog'larning toshi!
Oltin konidan faqat oltin chiqqan!
Sizlarga baxt va omad yor bo'lsin!
17.09.2021”
Hamrohlik qilayotgan Husniddin hoji bobo Nizomiddinov yo'l boshladi:
— Sirojiddin aka, maktabda shoirlar to'garagi bor. Qoyil qiladi sizni! O'quvchilar… lekin katta talantlar. She'rlarini eshitsangiz…
Sirojiddin akaning najib xislatini bilasizmi? Sport desangiz, karate desangiz, futbol desangiz, kutilmaganda yayraydilar, “ochilib” ketadilar. Sportchilar bilan gurung alomat tus oldi. Hazillar qizidi… Jiddiy suhbat esa baribir yosh shoirlar bilan bo'ldi…
O'zimda o'quvchiga aylandim. Sangardakda, 16-maktabda. O'zbekiston xalq shoiri Sirojiddin Sayyidning so'zlarini eshitayapman. Sahrodagi tashna odamday so'zlarni simirayapman. Ma'nolarni to'la-to'la ichayapman. Ko'nglim ma'no chashmasidan miriqayapti… Sirojiddin aka mehr bilan gapirayaptilar:
– Hayot – kurash maydoni. Adabiyotning jonida so'z kurashadi. So'z maydoni bu. So'zlar… so'zlar… Buni aytaversam o'zim ham hayron qolaman. Asli buni Lutfiy bobo aytganlar. Siyosatda ham so'zning kuchi nihoyatda katta…
Ijod… endi… ulug' zotlarga ko'p duch keldim. Xudoning o'zi ato qildi. Ulardan olasiz-da. Goh u so'zni, goh bu so'zni, ba'zan kutmaganingiz bir ma'noni eshitib lol qolasiz. Keng-da bu dunyo. So'z—cheksiz olam. Navoiy hazratlarini o'qiyman. Abdulla aka aytardilar: “Navoiy boboga u yoqdan… samodan quyilib kelgan. U aziz zot yozganlar, yozaverganlar. Bunday nasiba hammaga ham ato qilinmaydi”, deb. Ko'rganlarim, bilganlarimdan aytsam, Abdulla akani oling, Erkin Vohidovni ko'ring, boshqa katta adiblarni… Hammalari ko'p, juda ko'p kitob o'qishgan. Uqib o'qiganlar. O'quvchisizlar, yoshsizlar, she'r yozasiz… mayli, yozavering, lekin, men sizga aytsam, daho shoirlarning, ulug' adiblarning kitoblarini albatta, o'qish kerak. O'qilmasa, uqilmasa, iste'dod o'smaydi. Haqiqiy o'qish, ilm olish diplomdan keyin boshlanadi. Bu rost. Bu jiddiy gap. Qanday qilib shoir bo'ldingiz deb, mendan ko'p joyda so'rashadi. To'g'risi, hech qo'limdan kitob tushmagan. Bobur hazratlari,
“Yo'lni na bilgay kishi,
To rahnamo ko'rsatmagay”, —
deb bitganlar. Bu gaplar oddiy emas. Bilish kerak. O'qigan biladi. Nima deyayotganini, nima yozayotganini tushunadi.
Yot ellarning bog'i bilan bog'chasi,
O'z elimning yantog'icha ko'rinmas.
degan gaplar bor. Kitob o'qimagan buni qanday anglaydi?! Hamma gap kitobda.
Savollar berilaverdi. Yosh iste'dodlar she'rlarini o'qiyverdi. Yana she'r… yana she'rlar o'qilaveradi…
Sirojiddin Sayyid ustoz Abdulla Oripovning quyidagi she'rini o'qidilar:
Qancha diyorlarda sayr etib yurdim,
Qancha manzillarda tuzdim oshyon
Va buyuk hikmatga oxir yuz burdim,
Siylangan joyida azizdir inson.
Yurtim, senda ekan nasibam tugal,
Sen o'zing maskanim, sen o'zing shonim.
Sen — onam, sen — singlim, yorimsan azal,
Ey, jonim, jahonim — O'zbekistonim!
Ista, qismatimga o'zing ber barham,
Ista, yaxshi kunda nomim qilgil yod.
Mensiz ham mukammal ekan bu olam,
Mensiz ham baxtga yor ekan odamzod.
Yurtim, faqat sening qo'lingdan tutib,
Bolangday ergashib keta olsam, bas.
Sen piri komilsan, men senga muhib,
Seni tanimagan meni ham bilmas.
E'tibor qiling, bor-yo'g'i 16 qatorli she'r. Ammo go'yo dunyo shunda mujassamdek. Qancha ma'nolarni 4 kupletga joylaganlar. O'rganaylik. Nasib bo'lsa, katta shoirlar, el-yurt uchun jonfido insonlar chiqadi oralaringizdan…
Suhbat rosa qizidi. Vaqt o'tayotganini hech kim bilmadi. Kitoblar, ilmu tafakkur, shoiru shuur borasidagi gurungning nihoyasi ko'rinmasdi…
Ijodiy uchrashuv tugashi bilan Husniddin hoji bobo qat'iy turib oldilar:
— Bir piyola choyimiz bor…
Bir piyola choy ustida ham, yo'lda ham, xayr-xo'shlarda ham, Sangardakka kelgan kitob karvoni, elning donishmand ulug'lari, Sangardakning tarixi, yurtning kelajagi, kitoblar va tafakkur dunyosi haqidagi fikrlar, suhbatlar samimiy davom etdi.
Mengnor OLLOMUROD,
O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a'zosi.