Obuna — ixtiyoriy, vatanparvarlik-chi?

“Hurriyat” gazetasida   chiqqan xabar, maqola, suhbatlarni   hamisha qiziqib o'qib boraman.   Ushbu nashr   — xalqimizning ommabop   gazetasidir. Ochig'ini aytish joiz,   bu gazeta ayniqsa, o'zbek jurnalistikasining   o'tmishi va bugungi   kuniga taalluqli sermazmun   maqolalar e'lon qilib,   o'z missiyasini baholi   qudrat uddalamoqda. Lekin   masalaning bir jihati   bor: kuyinchaklik ila   yozilgan maqolalar qog'ozlarda   qolib ketaversa-yu, ahvol   o'zgarmasa, bundan ne   naf? Avvallari biror   muammoli masalalar ko'tarilsa,   jamoatchilik o'z fikr-mulohazalarini bildirar   edi; o'sha muammo,   kerak bo'lsa, rasmiy   doiralarga olib chiqilardi.   Uchinchi Renessans poydevorini bunyod etish g'oyasi ilgari   surilayotgan bugungi kunda   matbuotdagi “nola”larga   mutasaddi rahbarlarning nega parvoyi palak?

“Hurriyat”ning shu yil 13 oktyabr 41-sonida taniqli jurnalist   Bahrom Ro'zimuhammad qalamiga   mansub “Men dardimni   kimga aytsam… yoxud   jiddiylik odamni zeriktiradi”   sarlavhali maqolasini o'qib,   o'yga toldim. Quyidagi   satrlar idrokimda ko'p   aylandi: “Men kuni kecha   otamakonda — Xorazmda   kechayotgan obuna jarayonlari   bilan qiziqdim. “Gazetamizga bu yil hech   kim obuna bo'lgani   yo'q. Biz obuna   degan gapni deyarlik   unutib yubordik. “Ezgu   so'z”ni o'z pulimizga   nashr qildirib, bepul   tarqatyapmiz. Ahyon-ahyonda   do'stlarimiz ko'maklashib turadilar, — dedi mazkur gazetaning   bosh muharriri Qadamboy   Solayev”.

Xorazmliklar bu nashrni   juda yaxshi biladilar:   “Ezgu so'z”— xususiy gazeta. Agarda har payt-har   paytda “ko'rinish” bermasalar   gazeta yopilib qoladi.   Binobarin, kam nusxada   bo'lsa-da, bir amallab chiqarmoqdalar. “Saqlab turibdilar” desam,   mantiqqa monand kelar.   Xo'sh, “Ezgu so'z” xususiy ekan deylik, viloyat hokimligi egasi bo'lgan “Xorazm   haqiqati”ning ahvoli qanday?   Tuman gazetalarining-chi? Bahrom Ro'zimuhammad ta'kidlagan   o'sha “Shovot istiqboli”   gazetasi   2020 yil   hisobiga bor yo'g'i, to'qqiz   marotaba nashr etilibdi.   Atigi to'qqiz! Joriy   yildagisini bilmadim.

Endi haqli ravishda   savol tug'iladi: deylik, to'qson   yilning nari-berisida chop   etilib kelayotgan tuman   gazetasi nega aynan   hozirgi kunda yopilib   ketishi kerak? Har   bitta tuman nashrining   o'ziga xos tarixi   bor-ku, axir?! Biz hammamiz   o'sha “kichkina” gazetalarga   xabar, maqola, lavha,   ocherklar yozib, katta   bo'lganmiz. Nega o'smirligimiz esdaligi sanalmish tuman   “ko'zgu”lari sinishi kerak?

Shu xususda   gapirsangiz, internet bor-ku,   istalgan ma'lumotingizni internet   saytlaridan bemalol olishingiz   mumkin, deydilar. Har holda,   shunga o'xshagan iddaolarni   ko'p eshitamiz. Xorijiy   davlatlarda internet yo'qmi?   Aslida, bundan yigirma   yillar avval ham   Turkiya, Rossiya, Janubiy   Koreya kabi turmushi   bizga yaqin davlatlarda   elektron matbuot gurkiragan.   Shularga yondosh shaklda   bosma matbuot ham   taraqqiy qilavergan-da!

Har gazetaning o'z   ifori bor. Shunday   ziyolilarni taniyman: qirqinchi-elliginchi yillardagi gazetalar taxlamlarini asrab qo'yishgan. Bu   ham bir solnoma.   Alalxusus, o'zbek jurnalistikasining boshlang'ich bo'g'ini hisoblanadigan tuman gazetalarini qo'ldan   boy bermaslik joiz. Tumanlardagi xususiy mulk egalari   o'zlarining xos nashrlari   iqtisodiga ko'mak bersalar,   vatanparvarlik tuyg'ularini mustahkamlagan bo'ladilar. Obuna-ixtiyoriy, lekin vatanparvarlik-chi?

To'g'ri, keyingi   davrlarda o'zbek jurnalistikasi janr jabhasida kambag'allashib bormoqda. Masalan, 1970-1980   yillarda tuman, viloyat,   respublika gazetalarida xabar,   maqolalardan tashqari lavha,   reportaj, ocherk, felyeton   janrlari gullab-yashnagan edi.   Hozir-chi? Hozir diqqatni   tortadigan biror lavha   yoki ocherkka ko'zimiz   tushmaydi. Felyeton janri   unutildi hisob. Yaqin   o'tmish matbuotining foydali   jihatlari qayta tiklansa,   muxbirlar qalami tag'in   charxlanardi.

Avvallari   “material” tanqisligi voqelikka   ko'chmagan edi. Deylik,   viloyat va respublika   gazetalari tahririyatlari bo'lim   mudirlarining g'aladonlarida o'nlab-yuzlab   xatlar, maqolalar taxlanib   yotganiga guvoh bo'lganman.   Shulardan tanlab-tanlab berilardi.   Yana deng, “maqolalarga obzor” otlig' rukn   amalda edi. Ayrim   havaskor muxbirlar “ism-familiyamni obzorda ko'rdim” deb   maqtanib yurardilar. Viloyat,   tuman gazetalarining shtatsiz   muxbirlari bo'lardi; qishloqlarda   “Shtatsiz muxbirlar postlari”   tashkil qilinib, faol   muxbirlardan biri post   boshlig'i vazifasini bajarguvchi   edi. Birinchi nav­batda   tuman gazetasi, radiosi   xodimlari, shtatsiz muxbirlar   viloyat, respublika gazetalarini zo'r ishtiyoq ila   o'qir edilar, tahririyatlarga xat yozishardi, xat   olishardi. Bugun-chi? Bugun…   ochig'ini aytaman —   tumanlarda “Hurriyat”   gazetasini o'qimaydigan, lofga   yo'ymang — yuzini   ham ko'rmagan hatto jurnalistlar bor. Afsuski,   shunday — gazeta   chiqaradigan, hayotlari gazetalarga   qorishiq jurnalistlarning o'zlari   gazeta o'qimasalar, boshqalardan   nimani kutish mumkin?

Xo'jako'rsinga   gazetaga intiladiganlar ham yo'q emas. “Biz falon tashkilotga   hisobot berishimiz kerak.   Pullik xizmat joriy   qilinsa… Masalan, gazetangizning o'n-o'n besh   nusxasini chiqarishga yordamlashamiz” deydiganlar bor. Ular   yigirma-o'ttiz nusxa atrofida   bosiladigan “minigazetalar”ni istaydilar.   Matbuot, xalq taqdiri,   xususan, yoshlar taqdiri   ko'ngil ishiga aylanmayapti-da axir?!

Uchinchi Renessans matbuotdan   jabha olgani tarixiy haqiqatdir. Abdulla Qodiriy,   Abdurauf Fitrat, Abdulhamid   Cho'lpon, Maqsud Shayxzoda   kabi ulug' adiblarimiz   o'z davrlarida publitsist   ham bo'lganlar. “Achchiq” maqolalar   yozganlar. Millat taraqqiyoti   ko'yida yonib yashaganlar. Yetmishinchi-saksoninchi yillarda   ham bu an'ana uzilgan emas. Xorazmda Egam Rahim, Erkin   Samandar, Fozil Zohid   singari ko'plab adiblar   matbuot jab­hasida ishlab,   aqlu zakovati ne'matlarini xalqqa tortiq etganlar.   Ayni davrda ijodkorlar   ham matbuotdan tobora   uzoqqa ketmoqdalar.

So'zimni oxirida   shuni aytmoqchimanki, taniqli ijodkor Bahrom Ro'zimuhammadning yuqorida sarlavhasi zikr   etilgan izhornomasi “yolg'iz   ot” bo'lib qolmasligi   darkor. Boisi, maqolda aytilganiday: “Yolg'iz otning changi   chiqmas, changi chiqsa-da   dong'i chiqmas”. Alhol, “Hurriyat” gazetasi chorlovlarini har bir qalamkash,   har bir ziyoli   qo'llashi, quvvatlashi joiz.   Shundagina to'qson-yuz yilning   nari-berisida shakllangan, sayqallangan   jurnalistikamizni   omon-eson saqlab qolishga   erishamiz.

Sherjon MAShARIPOV,

“Xiva tongi” gazetasining bosh muharriri