G'o'bdintog' Marjonbulog'i
Toshkent tomonga yo'l olgan kishi borki, Samarqanddan o'tgandan so'ng ob-havoning o'zgarganini darrov sezadi. Chunki siz shu paytda meridian chiziqlari kesishgan G'allaorol tumaniga kirib kelasiz. Nurotaning tuya o'rkachli tizma tog'lari hamda G'o'bdin tog'lari bilan o'ralgan G'allaorol o'zining tabiati, yeri, iqlimi jihatidan mamlakatimizda alohida o'rin tutadi.
G'allaorol zamini asosan dashtdan, ya'ni sug'orilmaydigan yerlardan iborat. Lekin bu zaminda yerosti xazinasi beqiyos. Tumandagi “Marjonbuloq” oltin koni mamlakatimizga eng yuqori sifatli oltin yetkazib beradi. Shuningdek, Qo'ytosh konlaridan qazib olingan volfram metali oddiy lampochkadan tortib, kosmik raketalar yasalishida ham ishlatiladi. Qolaversa, dashtlarda yoyilib yurgan suruv-suruv qo'ylarining sanog'i yo'q. Xullas, G'allaorolni sanoat, chorvachilik, dehqonchilik tumani, desak yanglishmagan bo'lamiz.
Nurota tog' tizmalarining G'o'bdintog' hududlarida 1955-1975 yillar mobaynida olib borilgan geologik-qidiruv ishlari natijasida bu yerlarda istiqbolli oltin zaxiralari borligi aniqlangan. O'sha davrlarda respublikamizning birinchi rahbari bo'lgan Sharof Rashidov hududda sanoatni jadal sur'atlarda rivojlantirish va oltin zaxiralarini o'zlashtirish uchun “Marjonbuloq” koni va Marjonbuloq shahrini bunyod etishga asos solgan edi. Shundan buyon ushbu zaminda sanoat rivojlandi, ko'plab konchilar, metallurglar, geologu marksheyderlar yetishib chiqdi. Soha rivojiga munosib hissa qo'shgan sanoat xodimlari avlodi shakllandi.
2002 yilda kon tarixida iz qoldiradigan voqea ro'y berdi. Hukumatimiz qarori bilan “Marjonbuloq” va “Zarmitan” konlari Navoiy kon-metallurgiya kombinati tarkibiga o'tkazildi. Ishlab chiqarishga zamonaviy texnika va texnologiyalar joriy etildi, mutaxassislar malakasi oshirildi. Qariyb yigirma yildirki, “Marjonbuloq” oltin koni jamoasi davlatimiz xazinasi uchun muhim mahsulot – oltin ishlab chiqarishda belgilangan rejalarni bajarib kelayapti.
“Marjonbuloq” koni oltin boyitish sexi jamoasining ishchanlik kayfiyatiga guvoh bo'ldik. Sexda yigirma sakkiz yildan buyon gidrometallurg apparatchi sifatida mehnat qilib kelayotgan Saidnabi Asadullayev e'tiborimizni tortdi. Jamoada hurmatga sazovor bu insonning shogirdlari ham ko'p ekan. Ular “Marjonbuloq” koni boshlig'i Elboy Xolmurodov, uchastka boshlig'i Bahrom Ahmedov, gidrometallurg apparatchilar Zafar Dulonov, Komil Hasanov, Egamberdi Qo'ldoshevlardir.
Sexda o'tayotgan 2021 yilda oltin ajratib olish davlat rejasi va ma'danni qayta ishlash rejasi ortig'i bilan uddalandi. Korxonada innovatsion rivojlantirishga katta e'tibor qaratilayotganligi, texnologik jarayonda ishlatilayotgan reagentlar va asbob-uskunalarning o'zimizda ishlab chiqarilayotganligi bois import mahsulotlarga bo'lgan ehtiyoj kamaydi. Pirovardida valyuta mablag'lari tejaldi. Oxirgi o'n yilda innovatsion ishlanmalarning muvaffaqiyatli qo'llanilishi iqtisodiy samaradorlikni 7 martaga oshirdi. Mahalliy mahsulotlarning qo'llanilishi joriy yilning yakunida korxonada 15 milliard so'm mablag'ning tejalishiga olib kelishi kutilmoqda.
Sulfidli ma'danlarni tarkibida organik ugleroddan imkon qadar tozalash maqsadida 2018 yildan boshlab quritish pechlarida flotokonsentrantning namlik darajasi pasaytirilib, so'ngra kuydirish pechlariga o'tkazilayotganligi yaxshi natija berayapti. Quritish va kuydirish jarayonlarida havoga chiqayotgan changlarning miqdorini kamaytirish borasida Navoiy davlat konchilik instituti olimlari bilan hamkorlikda changni tutib qoluvchi skrubber ishlab chiqildi. Yangi qurilma sinovdan muvaffaqiyatli o'tgandan so'ng 4-gidrometallurgiya zavodida ham qo'llanilmoqda.
Albatta, bunday yutuqlarning qo'lga kiritilishida jonkuyar va tajribali mutaxassislarning alohida o'rni bor. Ular maydalash bo'limi tegirmon mashinisti To'lqin Ravshanov, sanoat tajriba uchastkasi konsentratorchisi Habibullo To'xtayev, mexanika bo'limi tokari O'tkir Abdiyev, payvandlovchi Abdurashid Abdulqosimov, chilangar Shuhrat Izbosarov va elektrchilangar Lutfillo Pardayevlardir.
“Marjonbuloq” koni oltin boyitish sexining bir maromda ishlashi korxonaga ma'danning o'z vaqtida yetkazib berilishiga bog'liq.
– Ishlab chiqarishda shunday maromni ta'minlash uchun konning moddiy-texnika bazasini mustahkamlashga katta e'tibor qaratilmoqda, — deydi “Marjonbuloq” koni boshlig'ining umumiy masalalari bo'yicha o'rinbosari Shirinboy Mamatov. — Jumladan, 2020 yilda 10 ta “BelAZ” avtoag'dargichi, 2 ta “Isuzi” avtobusi, o'nga yaqin turli yengil transport vositalari keltirilganligi ish unumdorligini sezilarli darajada oshirish imkonini berdi.
Konda 5 kubometrlik ekskavatorni mohirlik bilan boshqarayotgan mashinist Ne'matillo Jabborovni suhbatga tortdik. U kishi bir necha yildirki, shu kasbda ishlab, mehnati tufayli baxt topayotganligi, oilasi farovonligini g'ururlanib gapirdi. Bu jarayonni kuzatib turgan “BelAZ” avtoag'dargichi haydovchilari Samandar Ismatov va Asliddin Islomovlar yangi texnikalarning afzalliklari haqida so'zlab berishdi.
Ha, shunday. Jizzaxning keng adirlariyu purviqor tog'lari orasida joylashgan sanoat korxonalarida tunu kun faoliyat yuritib, davlat xazinasiga o'z ulushlarini qo'shayotganlarning har bir kuni fidokorona mehnat bilan o'tayapti. “Marjonbuloq” konida mehnat qilayotgan 1,5 ming nafarga yaqin konchilarning kelgusidagi rejalari ulug'. Jamoa ana shu rejalarni ro'yobga chiqarish yo'lida astoydil izlanyapti, mehnat qilyapti.
Azamat ZARIPOV,
jurnalist