Jurnalistikaning katta maktabi
Jurnalistikaning asosini azaldan xolislik, faqat haqiqatni gapirish, yozish, fikr yuritilayotgan mavzuga adolat bilan yondashish tashkil etadi.
Mustaqillik yillarida o'zbek jurnalistikasining shakllanish jarayoni oson kechmadi. To'g'ri, bizda jadid bobolarimizning ibrati bor edi. Ammo yagona mafkura hukmron davr, matbuotga sovuq munosabat jurnalistlar uchun ko'p saboqlar berdi.
Ming shukrki, keyingi yillarda OAV faoliyatida, muhitida erkinlik shabadalari esib, demokratiya nishonalari paydo bo'la boshladi. Ayni paytda elektron shakldagi nodavlat OAV vositalari rivojlanmoqda, davlat nashrlari qatorida xususiy matbuot ancha rivoj topdi.
Shu yil 5 fevralda davlatimizning asosiy rasmiy axborot agentligi hisoblangan O'zbekiston Milliy axborot agentligi — O'zA tashkil etilganiga 30 yil to'ladi.
O'zAning asosiy vazifa va funksiyalari, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan katta islohotlar Agentlik faoliyatida qanday o'z ifodasini topayotgani to'g'risida ko'p ijobiy gaplar aytishimiz, berilayotgan fakt va raqamlarni sanab, yaxshi o'qilgan maqolalardan misollar keltirishimiz, umrini jurnalistikadek mashaqqatli yumushga bag'ishlagan ustozlarning ism-sharifini nomma-nom e'tirof etishimiz mumkin, albatta. Zero, tashkil bo'lganiga 30 yil to'lgan qutlug' sanada bu yarashiqli ham bo'lur edi.
Ammo azaliy an'anadan sal chetga chiqib, bugungi jurnalistikamizning dolzarb muammolari haqida ayrim mulohazalarimizni bildirsak, buyam o'rinli bo'lsa kerak.
Dunyo har daqiqada o'zgarib turibdi. Bugungi OAVga kechagi talab, kechagi mezonlar bilan baho berib bo'lmaydi. Kecha biz andisha qilib aytolmay turgan ba'zi gaplar bugun ijtimoiy tarmoqlarda, internet kanallarida, xususiy OAVda baralla yangramoqda. Gohida o'zini “erkin jurnalist”, “bloger” deb atayotgan ayrim “hamkasb”larning chiqishlarini ko'rganda labingga uchuq toshadi. Biz go'yo matbuotimiz o'tmishiga qora chiziq tortib bo'ldik. Odob-andisha qoidalariga, qadriyatlarimizga, muqaddas tuyg'ularimizga eskilik sarqiti sifatida qarashga da'vatlar sezilmoqda. Mulohaza va tiyran tahlil o'rniga betgachoparlik, o'lchamasdan qo'lga qaychi olish, yuzing-ko'zing demasdan hamma gapni aytaverish, fikrning yalang'och ifodasi tobora “urf”ga kirib bormoqda.
Ana shunday “ochiqlik”, “demokratiya” sharoitida milliy jurnalistika qaysi yo'ldan borishi, butun hayotini shu sohaga bag'ishlagan hamkasblarimiz qanday yo'l tutishi kerak?
Bular hammamizni o'ylantiradigan og'riqli jihatlar albatta. Negaki, bugun maydonga o'zini tashlayotganlarga qaraganda tomoshabin bo'lib turganlar ko'proq.
Ochig'ini aytaylik, bugungi kunda ayniqsa, o'zbek bosma matbuoti davlat darajasidagi ko'makka muhtoj. “O'zbekiston adabiyoti va san'ati”, “Guliston”, “Ma'rifat” kabi nashrlar, bolalarga ixtisoslashgan gazeta va jurnallarning juda kam nusxalarda chop etilayotgani achinarli hol. Bu hammamizni hushyorlikka chorlaydigan tashvishli ahvoldir.
Biz esa yomon, buzg'unchi axborotlardan farzandlarimizning murg'ak ongini himoya qilishimiz lozim. Buning uchun himoya vositalarimiz kuchli bo'lishi, milliy mafkura targ'iboti hammaga yetib borishi zarur.
Shubhasiz 30 yoshni qarshilayotgan O'zA o'tgan yillar mobaynida sobiq yagona mafkura targ'ibotchisidan tom ma'noda xalq manfaatlari ifodachisiga, ya'ni davlat va xalqimiz o'rtasidagi ko'prikka aylanib ulgurdi.
Agentlik axborot to'plash va tarqatishga doir faoliyatini siyosiy tashkilotlar va jamoat tashkilotlaridan mustaqil ravishda amalga oshiradi.
Bugun O'zA o'z Veb-sayti, Media markaziga, hududlarda muxbirlik punktlariga ega. Har kuni 300 ga yaqin katta-kichik axborot, xabar, turli janrlarga oid maqolalar Veb-saytga qo'yilib, bir qismi respublika OAVlariga uzatiladi. Unga sakkiz tilda materiallar joylashtiriladi. Keyingi paytda video-axborot shaklidagi materiallar ham ko'paymoqda.
Albatta, so'ngi to'rt-besh yil davomida mamlakatimizda kechayotgan jiddiy islohotlar jarayonida O'zA faoliyatida ham katta ijobiy o'zgarishlar sodir bo'lmoqda. Bu, ayniqsa, berilayotgan maqolalarda fikrlar xilma-xilligiga rioya qilinayotgani, tanqidiy-tahliliy chiqishlarga keng o'rin berilayotganida ko'zga tashlanadi. O'zA bugun hammaga – deputatu diplomatga ham, oddiy ishchiyu dehqonga ham, hokimu vazirlarga, hatto muxolifatchilarga ham minbar. Mamlakatimiz OAVlarida kechayotgan islohotlarning boshida bugun shak-shubhasiz — O'zA ham bormoqda. Ijodiy jamoa o'zlarining fidokorona mehnati bilan O'zbekistonda demokratik qadriyatlar rivojiga katta hissa qo'shmoqda. Aytish mumkinki, jamoamiz har daqiqada hukumatimizning g'amxo'rligi va e'tiborini his qilgan holda mehnat qilmoqda.
Agentligimiz bugungi kunda jahonning o'nga yaqin yetakchi axborot agentliklari bilan o'zaro aloqa o'rnatgan. Lekin qaniydi, hech bo'lmaganda jahonning yetakchi mamlakatlarida ham o'z muxbirlik punktlarimizni tashkil qilolganimizda! Chunki axborotni birinchi manbadan olib berish jurnalistikaning oltin qoidalaridan biridir.
Yillar davomida O'zAda jurnalistikaning katta maktabi shakllandi. Bu yerda kamol topgan kadrlar hozirgi paytda mamlakatimizning deyarli barcha ommaviy axborot vositalarida, siyosiy-ijtimoiy sohalarida faol mehnat qilmoqda.
Qariyb yigirma yildan buyon kamina ham O'zAda ishlayotgan inson sifatida shu narsani ta'kidlashni xohlardimki, bu yerda o'z ishini yaxshi ko'radigan, fidoyi odamlar – mahorat va professionallik nuqtai nazaridan katta amaliy tajribaga ega jurnalistlar, texnik xodimlar jamoasi shakllangan.
Bu ijod dargohida ish odatda tunda tugaydi. Shanba, yakshanba kunlari ham ko'pincha ish bo'ladi. Ishdan so'ng tungi soatlarda O'zA binosidan uyga ketish uchun tashqariga chiqqan 15-20 chog'li navbatchilar guruhiga sekin razm solaman. Ular bir-biriga quvnoq hazil-huzullar bilan mashinalarga o'tirishadi, chehralarida charchoq sezilsa-da, kayfiyatlari hamisha chog' bo'ladi.
Bu ushbu dargohdagi iliqlik, ijodiy ruhning balandligidan, o'z ishi, mehnatidan ko'ngil to'lib ishlash saodatidan bo'lsa kerak.
Bunday jamoa bilan katta ishlarni amalga oshirish, har qanday mushkul vazifani uddalash mumkin. Navqiron yoshing muborak bo'lsin, aziz ijod dargohi!
Abdujalol TAYPATOV,
O'zA Strategiyani belgilash va
monitoring bo'limi boshlig'i
Suratlarda: O'zA jamoasi