Hashar

Tog' bag'rida joylashgan mo''jazgina qishloq. Bu yerda havo toza, buloq suvi ham shifobaxsh. Yanada muhimi odamlari ahil-inoq. Shu bois bir-ikki kishi uddalashi qiyin bo'lgan ishlarni ko'plashib bitirish an'anaga aylanib qolgan. Aytaylik, kimdir imorat boshlab qo'ysa, uyma-uy kirib, ko'mak so'rashiga hecham zarurat yo'q. To'y-ma'rakalarni o'tkazishga bosh-qosh bo'lib yuradigan qishloq oqsoqoli bilan maslahatlashib, bir og'iz “hasharga” degan gapni aytsa, odamlar o'zi bilib ketmon-belkurak yoki qurilishda asqotadigan biron anjom ko'tarib kelaveradi. Hashar deganda qanchadan-qancha shaxsiy yumushlar chetga surib qo'yiladi.

Imorat ko'tarishdan oldin bajariladigan ishlar taqsimlab chiqiladi. Bir guruh yigitlar loy qorib, uni yetkazib tursa, chamani to'g'ri ola biladigan o'rta yoshlilar devorga g'isht teradi. Barcha xuddi o'z uyida ishlayotganday astoydil mehnat qiladi. Albatta, hasharda hech kim chetda qolmaydi. Chollar yo'l-yo'riq ko'rsatadi, suya­­gi qotmagan o'smirlar ishlayotganlarga suv desa suv, choy desa choy olib boradi. Hazil-huzul gap-so'zlar qah-qahaga ulanadi. Qo'shiq xirgoyi qilg'uvchi shirali ovoz sohiblariga ham navbat beriladi.

To imorat bitmaguncha bir haftami-ikki hafta hashar shu zayilda davom etadi. Zarur yumushi bor kishilar navbat almashgan bo'lib ishini bitirib, yana hasharchilar safiga qaytadi.

Darvoqe, ularning qornini to'qlash qanday bo'ladi? Imorat egasi bir jonliqni so'ydirib, qozon ostirib qo'yadi. Ustiga-ustak qavmi-qarindoshi, jo'ra-yo'ldoshi, qo'ni-qo'shnisi uyiga falonchinikida hashar, deb tayinlab qo'yadi. Tog'ora ketidan tog'ora kelaveradi. Shunday ekan, yeb-ichishdan umuman kamchilik sezilmaydi.

Albatta, odamlar qorin g'amida emas, katta hajmdagi imoratni qurishga ko'maklashish maqsadida hasharga borishadi. Bu orqali mehr-oqibatli ekanini ham amalda isbot etishadi.

Otam hamon takrorlaydi:

— Quvondiq, u paytda sen hali tug'ilmagan eding. Mana bu uyni bir haftada qurib bitkazganmiz. O'ziyam qishloqdan biznikiga hasharga kelmagan odam qolmagan, jon koyitib mehnat qilgan baraka topkurlar…

Chamamda otam ishning tez va sifatli bitganidan ham ko'ra, odamlarning hasharga ko'p kelganidan faxrlanadi. Shu boisdan g'ururlanib gapiradi. Men sakkiz xonadan iborat old tomoni ayvonli imoratning haftada qad rostlashini unchalik tasavvurga sig'dira olmayman. Lekin aniq bilaman, otam yolg'on so'zlamaydi.

Hashar bilan bog'liq xotira menda ham bor. Biz, sinfdosh jo'ralar o'quvchilik paytidayoq kattalarga taqlid qilib, har haftaning yakshanbasida, ya'nikim maktabga bormaydigan kunimiz hashar uyushtirganmiz. O'zi o'smir bo'lsak, qo'limizdan nima ish kelardi? Ochig'i, bu haqida o'ylab ham ko'rmaganmiz. Muhimi, yuragimizda g'ayrat-shijoat bor edi. Navbati bilan sinfdoshlar uyiga borib tomorqada o't o'rganmiz, nuragan devori bo'lsa, suvaganmiz, yer chopganmiz, qanday yumush to'g'ri kelsa, xuddi kattalardek bajarishga kirishib ketaverdik. Shunda ilk marotaba birgalikda mehnat qilishning zavqini tuyganmiz. Ish barobarida hazil-huzul, o'yin-kulgi bilan bo'lib, charchash, toliqish nimaligini bilmasdik. Bola bo'lganmiz, uquvimiz ham haminqadar. Demak, biron ishni qoyillatganimiz dargumon. Shunga qaramasdan, kattalardan hech kim bizni shashtimizdan qaytarmagan, aksincha dalda berishgan: “Baraka topinglar! Kap-katta yigit bo'lib qolibsizlar-ku” deb. Bu so'zlarni eshitib, g'ayratimizga yana g'ayrat qo'shilgani aniq. Hashar yakunlangach, mehmondorchilik uchun alohida dasturxon yozilib, onalarimiz ataylab biz — hasharchilar uchun tayyorlagan tansiq toamni birgalikda yeb, keyin uy egalarining rahmatini eshitib, ko'ng­limiz tog'dek ko'tarilib qayt­ganmiz. Eh, buning zavqi-shavqi o'zgacha bo'lgan-da.

Hasharga kelmagan sinf­doshni safimizga qo'shmaslik u uchun eng og'ir jazo hisoblangan. Shu bois aybdor yalinib, bo'lg'usi hasharda ikki hissa ishlashga va'da berib, so'zining ustidan ham chiqar edi…

Hozir yoshimiz ellikdan oshganda mulohaza qilib ko'rsam, bolalikdagi do'stlik rishtalari hashar ko'magida mus­tah­kamlangani uchun bugungi kungacha oramizdan mehr-oqibat ko'tarilmadi. To'y-ma'rakalar­­da bir­­­­­­-birimizga yelkadosh bo'lib turamiz.

Darhaqiqat, bir yoqadan bosh chiqarib mehnat qilishda hikmat ko'p. Qanchadan-qancha katta hajmdagi qurilish, bunyodkorlik ishlari hashar yo'li bilan qisqa fursatda bajariladi. Bu esa xalqimizning mehr-oqibat, muruvvat, ehtiyojmandlarni qo'llab-quvvatlash kabi ezgu qadriyatlariga hamohang va umrboqiydir.

Suyundik MAMIROV