O'zingni kut
Bugun tilimizda shunchalik ko'p so'z, terminlardan foydalanamizki, ba'zan ularning bir qanchasi ham bobo-momolarimiz qo'llagan birgina jumlaning mazmunini anglatmaydi.
Yoshligimizda Ulbosh enamiz (oxirati obod bo'lsin) bolam “o'zingni kut” — derdi. To'g'risi buni tushunmasamda, xo'p deb qo'ya qolardim. Negaki, dars tayyorlayotganimda ham, ovqatlanayotganimda ham, ko'chaga chiqqanimda ham, biror yumush bilan mashg'ul bo'lganimda ham shu so'zni aytar edilar.
Ulbosh enamiz butun qishlog'imizning momosi edilar. Ularning oldiga nafaqat qishlog'imizdan, balki qo'shni qishloq va tumanlardan ham odamlar maslahat so'rashga, muammolarini aytib yechim topib berishga umid qilib kelar edilar. Xuddi mashhur kinofilm qahramonlari — Farmonbibidek, Anzirat xoladek — edilarda o'zlariyam.
Esimdan chiqmaydi yigirma yillar oldin qo'shni qishloqdan bir er- xotin uyimizga keldi. Ikkalasi ham xafaqon, tund qiyofada edi. “Momojon dedi er, turmush qurganimizga 10 yildan oshdi. Farzand dog'i qiynaydi bizni. Odamlarning gap so'zlari yuragimizga nashtardek sanchiladi. Hamma qo'lini bigiz qilib bizni ko'rsatayotgandek bo'laveradi”. Enam jimgina ularni eshitdi. Ularni eshitib bo'lganlaridan keyin, yigitga qarab, o'zingchi, yashash niyating bormi xotining bilan dedi. Ha, lekin… lekin pekini yo'q, yashaysanmi yoki… deya qayta so'radi. Ha dedi er. “O'zingni kut”gin bolam…, tushundingmi dedi. Ha dedi yigit javdirab. Shunday savol javob juvon bilan ham takrorlandi. Unga ham “o'zingni kut”gin qizim, tushundingmi dedi. Ha dedi juvon ham ko'zlarini yerga tikib. Bo'pti boraveringlar dedi, murodlaring hosil bo'lsin, deya duo qilib.
Men esa hayronman. Enamiz er-xotinga bir xil maslahat berdi. Va ular o'ylashimcha tushunmasalarda tushundik deb javob qaytardi. Ana shunda birinchi marotaba enamdan “o'zingni kut” degan gapning mazmunini so'radim. Hayotda har qanday tushunmovchilik, qo'ydi-chiqdi, odamlarning bir-birlari bilan g'arazli munosabatlari, yoshlar tarbiyasiga bee'tiborlik, umuman jamiyatdagi axloqiy-ma'naviy parokandalik, ijtimoiy illatlar zamirida “o'zini kut”maslik turadi bolam dedilar enam. Bu jaydari falsafaning mazmunini endi oradan shuncha yil o'tib sal-pal tushungandayman. Uning zamirida sabr, jasorat, matonat, axloqiylik, madaniyat, ma'naviyat, sifat umuman odamiylikning barcha xislat, fazilatlari mujassam ekan.
Ha, bobo-momolarimiz biz kabi biror muammoning yechimini hal etishda ortiqcha gap-so'zlarga o'rin qoldirmagan. Birgina jumlalarni “Sabr tagi – rahmon”, “noumid shayton” kabilarni ishlatish orqali har qanday masalaning ijtimoiy, ma'naviy, axloqiy mazmun-mohiyatini tushuntirib qo'yishganlari har qanday e'tirof va ehtiromga loyiq desak mubolag'a emas.
Oradan bir yildan ortiq vaqt o'tib, enamiz yoniga farzandli bo'lganliklarini aytib, minnatdorchilik bildirishga kelgan er-xotinlar “o'zimizni kut”gandik ena, Sizga katta rahmat degandilar shodlikdan ko'zlari yonib.
Bugun-chi, bugun odamlar nega buncha sabrsiz, qanoatsiz bo'lib qolishgan. Hech kimni kutgilari kelmaydi. Hammasi birdan bo'lsa, darrov bo'la qolsa.
Anglasam ulug' tarbiya, ulug' qadriyat ekan-da, o'zni kutmoqlik!
B.BAHROMOV,
“Yangi Sirdaryo” gazetasi
bo'lim mudiri