Tabiat yuzidagi chandiq
Mamlakatimizda ekologiya va atrof-muhitni asrab-avaylash, tabiatimiz xilma-xilligini yanada boyitish va bu borada fuqarolarning ekologik madaniyatini oshirish davlat ahamiyatiga molik masalalardan hisoblanadi. Butun dunyoda va mamlakatimizga qo'shni bo'lgan mintaqalarda tobora kuchayib borayotgan ekologik muammolarning ta'sirini kamaytirish, ularga qarshi kurashish dolzarb masalaga aylanib ulgurganini inobatga oladigan bo'lsak, atrof-muhitga nisbatan noto'g'ri va noqonuniy munosabatda bo'lganlarning xatti-harakatlariga huquqiy baho berish sud organlariga yana bir karra mas'uliyat yuklaydi.
Akmaljon Xamraqulov “Norin-Farg'ona” irrigatsiya tizimi boshqarmasi boshlig'i va hududdagi ekologik vaziyatga bevosita javobgar mansabdor sifatida O'zbekiston Respublikasi “O'simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to'g'risida”gi qonunining 37-moddasida, davlat o'rmon fondiga kirmaydigan daraxtlar va butalarni kesishga faqat sanitariya maqsadlarida kesish hamda binolarni, inshootlarni va kommunikatsiyalarni qurish hamda rekonstruksiya qilish bilan bog'liq holda kesish tartibida, mahalliy davlat hokimiyati organlarining ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish organlari bilan kelishilgan qaroriga ko'ra yo'l qo'yilishidan yaxshi xabardor bo'lgan. Bundan tashqari, Vazirlar Mahkamasining 2022 yil 22 avgustdagi “Davlat o'rmon fondiga kirmaydigan daraxtlar va butalarni ekish, parvarish qilish va ulardan foydalanish tartibini yanada takomillashtirish to'g'risida”gi qarorining 5-bandida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining “2030 yilgacha bo'lgan davrda O'zbekiston Respublikasining atrof-muhitni muhofaza qilish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida” 2019 yil 30 oktyabrdagi 5863-son Farmoni bilan joriy etilgan moratoriy davrida davlat o'rmon fondiga kirmaydigan daraxtlar va butalar qimmatbaho navlarining kesilishiga yo'l qo'yilmasligi ko'rsatilgan bo'lsa-da, bu talablarga rioya qilmasdan, qimmatbaho daraxtlarni ko'chirish va kam qimmatli daraxtlarni kesish bo'yicha Ekologiya boshqarmalaridan ruxsatnoma olinishi lozimligini bila turib, bunga rioya qilmay, mansab vakolatini suiiste'mol qilib, 2022 yil 25 noyabrda “Ulug'bek baraka invest” MChJ bilan tuzilgan 1-sonli pudrat shartnomasida pudratchi tashkilotga kanal chetida bo'lgan dov-daraxtlarni saqlab qolish bo'yicha majburiyat yuklashni “xayolidan faromush” aylab, jarayonni nazorat qilmay, loyiha-smeta hujjatlariga daraxt to'ngaklarini qo'porib tashlash majburiyatini yuklab, ish bajarilishiga ruxsat bergan.
Oqibatda “Ulug'bek baraka invest” MChJ tomonidan “Bag'dodmaxsussuvpudrat” MChJ bilan tuzilgan ijara shartnomasiga asosan ijaraga olingan ekskavatorlar yordamida ish hajmining amalga oshirilishi natijasida Katta Andijon kanalining ichida o'sib turgan qimmatbaho 8 tup chinor, 1 tup qayrag'och daraxtlari, kam qimmatli 444 tup tol, 136 tup jiyda, 19 tup to'rang'il, jami 608 tup daraxt og'ir texnikalar yordamida qo'porilib, o'simlik dunyosiga 1.740.027.000 so'm, ya'ni juda ko'p miqdorda zarar yetkazilishiga sababchi bo'lgan. Katta Andijon kanali chetidagi muhofaza yer maydonlarini ijaraga olgan fuqarolarga yuborilgan ogohlantirish xatlarida, kanal chetida bo'lgan dov-daraxtlarni saqlab qolish bo'yicha majburiyatni yuklamasdan, ularning ish jarayonini nazorat qilmasdan, tegishli ruxsatnoma olmasdan ushbu fuqarolar va noma'lum shaxslar tomonidan Katta Andijon kanalining 24,7 km qismida o'sib turgan qimmatbaho turdagi 5 tup chinor daraxti, kam qimmatli turga mansub 22 tup jiyda, 241 tup tol, 8 tup to'rang'il, jami 276 tup daraxtning ostidan kesilishiga, 328 tup tol daraxtining o'sishdan to'xtamaydigan darajada shikastlantirilishiga, o'simlik dunyosiga 1.456.080.000 so'm miqdorida zarar, jami bo'lib 3.196.107.000 so'm zarar yetkazilishiga sababchi bo'lgan.
Farg'ona viloyat sudi jinoyat ishlari bo'yicha sudlov hay'atining kassatsiya instansiyasining 2024 yil 4 iyundagi ajrimi bilan o'zgartirilgan, jinoyat ishlari bo'yicha Oltiariq tuman sudining 2024 yil 26 fevraldagi hukmiga ko'ra, Hamraqulov Akmaljon Omonjon o'g'liga O'zbekiston Respublikasi JK 205-moddasi 2-qismining “a” bandi va 198-moddasining 3-qismi bilan JK 59-moddasining 2 va 8-qismlari va 61-moddasi tartibida 1 yil 3 oy davlat tashkilotlarida mansabdorlik va moddiy javobgarlik lavozimlarida ishlash huquqidan mahrum qilingan holda 2 yil 7 oy ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlandi.
Ammo ming afsuski, tegishli jarimalarga tortilgan va qonunda belgilangan jazo qo'llanilgan bo'lsa-da, ona tabiatga yetkazilgan zarar shu bilan joyiga tushib qolmaydi. Eng achinarlisi shundaki, bunday ekologik jinoyatni aynan atrof-muhitni, o'simliklar dunyosini muhofaza qilishga ham javobgar hisoblangan ayrim rahbar shaxslar tomonidan sodir etilganidadir. Bu qilmishni esa aslo xaspo'shlab, kechirib bo'lmaydi. Buni bir so'z bilan aytganda, o'z vazifasiga, ishiga, ona tabiatga xiyonat deb atash mumkin.
Bekzod HAYDAROV,
Farg'ona viloyat sudining
sudyasi.