O'gay ona

Zokir baland bo'yli, kelishgan, mehnatkash, sofdil yigit edi. Ota-onasining qistovi bilan Robiya ismli qizga uylandi. Baxtli hayot kechirib, bir quvonchiga yana o'n quvonch qo'shilib, shiringina farzandli bo'lishdi. Qizalog'iga Sarvinoz deb ism qo'yishdi. Qizli bo'lishgach, kelinning qilig'i chiqa boshladi. Injiqlik qilib, turli bahona va vajlar bilan Zokirning jig'iga tega boshladi. Bir kuni Zokir ishdan charchab kelganida Robiya kechki taom ham tayyorlamagan, uylarni ham saranjomlamagan edi. O'zi shundog'am charchab, boshi og'rib turgan Zokirning jahli chiqdi. Ayoliga qattiq gapirib yubordi. Robiya ham gina qilib, arazlab uyiga ketib qoldi. Zokirning onasi ko'p o'ylab o'tirmadi. Ajrimga ariza tashlab keldi. Hash-pash deguncha vaqt o'tib, sud bo'lib o'tdi. Sudda ularni ajratishdi. Qizlari Sarvinoz o'rtada qoldi. Zokir qizi Sarvinozni chetga chaqirib: “Onang bilan qolasanmi, qizim, men bilanmi?” — deb so'radi. Sarvinoz bu savolni kutmagan edi. To'g'risi, u hali kichkina bo'lganligi sababli, bu gaplarni tushuna olmas edi. Indamay mo'ltirab, dadasiga qarab turaverdi. Onasi bilan buvisinikida turganligi sababli, otasini juda sog'ingan edi. “Onang yaxshi ayol emas. U senga yangi dada olib kelishi mumkin. Keyin yangi dada bilan qanday yashaysan? Agar sendan kim bilan qolishni so'rasalar, men bilan qolishingni aytgin. Ikkimiz har kuni bog'ni aylanamiz. Senga nima zarur bo'lsa, olib beraman”. Zokir qizalog'i Sarvinozning o'zi bilan qolishini chin dildan istardi. Shunday ham bo'ldi. Sudda Sarvinozdan so'rashganida, otasini judayam sog'ingan qizaloq u bilan qolishini aytdi va yugurib borib, otasini quchoqlab oldi. Sud qarori asosida Sarvinoz otasi bilan qoldi. Dastavval Zokirning onasi kelib, taom tayyorlab, uy ishlariga ko'maklashib turdi. Keyin esa onasiga ham har kungi ovoragarchiliklar malol kela boshladi. Kechqurun Zokirga yana uylanish taklifini berdi. Zokir unamadi. Qizalog'ining o'gay ona qo'lida qolib ketishini xohlamadi. Onasi qattiq turib oldi. Biroz ko'z yoshi ham qildi. Zokir: “Bilganingizni qiling”, — deya qizini boqqa sayr qildirish uchun olib chiqib ketdi. U haqiqatan ham qizini juda yaxshi ko'rar edi. Sarvinozni yelkasiga opichlab, bog'ni aylantirishni yaxshi ko'rardi. Zokirning gapi onasiga yoqib tushdi. Mahalladan qiz qidirishni boshladi. Qiz ham topila qoldi. Qisqa fursat ichida to'y ham bo'lib o'tdi. Zay­nab birin-ketin Zokirga ikki farzandni hadya qildi. Sarvinoz ham olti yoshni qarshiladi. Zokir bosh farzandi Sarvinozni o'zgacha yaxshi ko'rardi. Bundan Zaynabning g'ashi kela boshladi. Kechki taom tayyor bo'lgach, nimalarnidir bahona qilib, Sarvinozni ko'chaga chiqarib yuborish odatini chiqardi. Sarvinoz topshirilgan yumushlarni bajarib, qaytib kelgunicha kechki taom yeb bo'linar edi. Dadasi uyidan, ro'zg'oridan ko'ngli xotirjam bo'lganligi sababli bemalol ishlarini tugatib, uyga kech qaytardi. Sarvinoz esa bu mahalda och holda uxlab qolardi. Tunda yostig'ini quchoqlab yotarkan, ochlik xuruj qilib, ko'ziga uyqu kelmasdi. Ko'zlaridan onasiga bo'lgan sog'inchi, ochlik xuruji tufayli yoshlar quyilib kelaverardi. Ovozi eshitilib qolishidan qo'rqib, yuzini yostig'iga bosib olardi. Dadasiga aytay, desa, dadasi o'zi ishdan kech qaytadi, buning ustiga, juda charchab keladi. Nima qiladi kayfiyatini buzib?.. Bir kuni dadasi ertaroq ishdan qaytdi. Sarvinozning sevinchi cheksiz. Dadasining tizzasiga o'tirib olib, diydoriga to'ydi. Zokir qizini bag'riga bosib, sezdiki, Sarvinozning sochlari uzoq vaqt yuvilmaganidan paxmoq bo'lib ketibdi. Zokir xotinini koyigan bo'ldi. Shundan so'nggina Zaynab Sarvinozning sochini yuvishga kirishdi. Uzun sochlarini yuvish chog'ida g'ashi kelib, boshiga bir musht tushirdi. Sarvinozning ko'z yoshlari suv bilan qo'shilib oqib tushardi… Bir kuni kechki taomlanish vaqtida yana eski odati bo'yicha Zaynab Sarvinozni ko'chaga, suv olib kelish uchun yubordi. O'zlari taomlanib o'tirishganida qo'shnisi Kamol aka kelib qoldi. Kamol aka Zokirni kecha uyda ko'rganligi uchun, bugun ham uyda, deb taxmin qilib chiqqan edi. Kamol aka Sarvinozning yo'qligini ko'rib, taajjublandi. Tashqarida Sarvinozni izladi. Sarvinoz bir chelak suvni qorli yo'lakda oyog'i sirpanib, amallab olib kelayotgan edi. Kamol akaning jahli chiqdi. Sarvinozning qo'lidan chelakni olib, uyga o'zi ko'tarib kirdi. Uyda hammalari ovqatlanib bo'lishgan, das­turxon yig'ilgan edi. Kamol aka Sarvinozdan “Ovqatlanasanmi?” deb so'radi. Sarvinoz esa sovuqdan muzlab qolgan qo'lchalarini kufkuflab isitar, ko'zlaridan yosh oqardi. Tomog'iga yig'i kelib turganligi uchun gapira olmadi. Kamol aka Zaynabni rosa koyidi. Zokirning Zaynabga uylanishiga sabab ham Sarvinoz ekanligini, Sarvinozni parvarishlash uchun uylanganini eslatib qo'ydi. Zaynabning jahli chiqdi. Lekin sekingina uzr so'radi. Ichidan eriga aytib qo'yishidan qo'rqdi. Ertasi kuni Kamol aka yana keldi. Kamol aka kirib kelishi bilan Sarvinoz ovqatlanib turgan joyida qayt qilib yubordi. Sababi, Zaynab “mana ovqatlantirish”, deya bir lagan shavlani Sarvinozga majburlab yedirgandi. “Boshqa yemayman, to'ydim”, desa ham, ovqatlantirish shunday bo'ladi deb, o'zi qoshiq bilan bir lagan shavlaning hammasini yedirgandi. Sarvinozning tun bo'yi oshqozoni og'rib chiqdi. Kichik jussasiga bu dard ortiqcha edi. Keyin boshi ham biroz og'riydigan bo'lib qoldi. Sochini yuvganidagi musht zarbasidanmikan yoki ko'z yoshlari ila uyqusiz tunlari tufaylimikan, Allohga ayon edi. Bir kuni Zaynab arqonni topa olmay qoldi. Arqon unga bolalarini chanada uchirish uchun kerak edi. Zaynab Sarvinozga yopisha ketdi. “Sen bilasan arqonning qaerdaligini! Topasan, topmasang uyga qo'ymayman!” — dedi jazavasi tutib. Zaynab bilardiki, bugun eri Zokir uyga kelmaydi. Sababi, ishda navbatchilikda qoladi. Sarvinoz kechgacha sovuqda ko'chalarni aylanib, arqon qidirdi. Arqonning tezroq topilishini, tezroq issiq uyga kirib, isinishini istadi. Oyoqlari muzlab qoldi. Qishda erta qorong'i tushadi. Hozir ham arqon topilmasdan kech kirib, atrofni zulmat qoplay boshladi. Sarvinoz qo'rqib, sekingina uyga kirdi. Oyog'idagi muzlab qolgan kalishini yechib ulgurmasidan Zaynab baqirib, arqon topilmaguncha uyga kirmasligini aytib, o'shqirdi. Sarvinoz lab­lari titrab, ortga qaytdi. U ko'chaga chiqib, qo'rqqanidan va sovuq yeganidan qaltirab, u yoqdan bu yoqqa yura boshladi. Ko'chada itlarning hurishi kuchaya boshladi. Sarvinoz qo'rqib, yozda ovqatlanishga o'tiradigan supa yoniga keldi. “Arqon qani ekan-a? — deya sovuqdan ko'karib ketgan lablari bilan pichirladi. — Topila qolsa nima qilarkin-a?..” Sarvinoz sekin supa tagiga cho'kkalab kirdi. Unga shu yer biroz issiqroqdek tuyuldi. Sarvinoz supaning tagida isinish uchun kirib, baribir uyga kirishiga o'gay onasi yo'l qo'ymasligini bilib, onasini eslab, xo'rligi kelib rosa yig'ladi. Ko'zlaridan oqqan yoshlari sovuqdan muzlab qolar edi. Sarvinoz supaning tagida cho'kkalab, uxlab qolganini ham bilmay qoldi. Yarim kechasi to'lin oy chiqqan chog'da Sarvinoz uyg'onib ketdi. Atrofni oy shu'lasi yoritib turar edi. Sovqotib uyg'onib ketgan qizaloq ko'zlarini uqalab, atrofga alangladi. Supaning tagida uxlab qolganini bilib, qo'rqib ketdi. Darrov yodiga arqon izlayotgani tushdi. Supaning tagida, shundoqqina yonida arqon yotardi. Yo Allohim, qudratingdan!

Ne sirki, kunduzi topa olmagan arqon yonginasida ekan. Sarvinoz arqonni olib, chopqillaganicha o'gay onasining yoniga yugurdi.

* * *

…Mana, necha kundirki, Zaynab to'shakka mixlanib qoldi. Balki, qarilik alomatidir. Oyoqlari zirqirab og'riydi. Boshining og'rishidan tunlari uxlay olmaydi. Choli Zokir otaning qazo qilganiga ham ancha yillar bo'ldi. Zaynabning o'g'illari uylangach, onasini kam yo'qlaydigan bo'lishgan. Yonida esa har kuni issiq va tansiq taomlari bilan parvona bo'ladigan Sarvinoz onasiga ovqat yediradi, oyoqlarini uqalab qo'yadi.

Gulsunoy JAMOLOVA.

Angren shahri.