“Dehqon” so'zi mag'rur jarangladi
Xilvat joylar, go'zal maskanlardan boy tariximiz unsurlarini izlab, katta shaharga qaytgan safar qatnashchilari bir narsadan hayron bo'lib, dong qotib qoldilar. Hatto ishtirokchilardan biri: “Mana, mo''jiza izlab yuruvdilaring. Endi hayron qolaveringlar. Kim izoh beradi?” deb baralla shovqin soldi. Chindan aql bovar qilmaydigan voqea sodir bo'lgandi: zamonaviy puxta-pishiq avtomobilning orqa yukxonasi ochilmagan, ammo bir sumka… yo'q edi.
Hamma joyni titkilab ko'rishdi, hatto mashinaning o'rindiqlari tagigacha, ammo yuk yo'q edi. Barchaning ensasi qotdi. Sumka egasini esa tashvish bosdi. “Yo'qolgan pichoqning sopi oltin” deganlaridek, qo'ldan chiqib ketgan narsalarni o'ylamaslik mumkin emasdi. Hujjatlar, kalitlar, kiyimlar, anchagina pul va bank kartochkalari uning ko'z oldidan o'tardi.
Shu tarzda uch kun o'tdi. Sumkaning yo'qolgani aniq edi. Endi birinchi navbatda uyga kirib olish (temir darvozaning kaliti ketgandi), keyin hujjatlarni tiklash tashvishi boshni eza boshladi. Xullas, safar tatimadi. Nima bo'lganda ham shaharga qaytish, ishga kirishish zarur edi. Ertaga ertalab yo'lga chiqishni mo'ljallab, deraza oldida xomush turgandi, Toshkentdan telefon bo'lib qoldi. “Xalq banki”ning mas'ul xodimi Elyorjon o'zini tanishtirib, gap boshladi: “Plastik kartalaringizni yo'qotganmisiz?” Shu payt sumka egasining yuzi yorishib ketdi. Qisqa muloqotda hammasi aniq bo'ldi.
Shoshib yo'lga tushildi. Aytilgan manzilda chehrasi nurli, yosh yigit “qochqoq sumka”ni qo'lida tutib kelardi. Hammasi ma'lum bo'ldi: ular qishloqdan jo'nab, katta yo'lga chiqqach, yukxona qopqog'i ochilgan va yuzada turgan sumka tushib qolgan. Qizig'i, qopqoq yana oldingidek yopilgan, buni haydovchi ham bilmagan, ichkaridagi ko'zgu ham aks ettirmagan, orqadan signal ham bo'lmagan.
O'zini Doniyor Aliqulov deb tanishtirgan, Yakkabog' tumanidagi Qo'shchinor qishlog'ida yashovchi yurtdoshimizning aytishicha, katta yo'lning o'rtasida yotgan qora sumkani ko'rib, oldin xavfsiragan, baribir qiziqish ustun kelib, uni olgan va mashinadan tushib qolganiga ishongan. Birdaniga yo'qotgan mol egasining ahvolini tasavvur qilib, egasiga yetkazishga uringan.
— Ayniqsa, kalitlarni ko'rib, shoshib qoldim, buyumlar orasidan biror manzil yoki telefon raqamini izlay boshladim, — dedi Doniyor. — Bir raqam bor ekan, ular bilmaymiz, deyishdi (holbuki, bu katta tashkilotning matbuot xizmati bo'lib, ular bilan videokamera bo'yicha ancha tortishishgan, bu guruhni bilishardi). Shunda bank kartasidagi raqamga telefon qildim.
Shuncha aziyat chekkan, xolis yordamga shoshilgan insonning himmatiga tan bermay iloj yo'q edi. Holbuki, boshqa bir yomon odam bo'lganida, pulni olib, qolgan narsani irg'itib yuborishi hech gap emasdi. Doniyorbekning insofu diyonatiga ta'zim qilib, undan kasbini so'raganlarida:
— Dehqonman, — deb o'zgacha g'urur bilan javob beribdi. “Shunda bu so'zdan atrof yorishgandek bo'ldi”, deydi guvohlar. Ulug' kitoblarda “Eng halol rizq — dehqonning topgani” deb yozilgan. Bu bejiz emas ekan. Dehqonning halol peshona teri bilan yurt obod, u yaratgan ne'matdan qancha tirik jon bahramand. Uning halolligi, pokligi boshqalarga ham yuqsin. Shunday odamlar borligi uchun hayotda yashaging keladi…
Munirjon RAHIMOV,
talaba.