“Ko'ngil ko'chirmalari” ko'nglimdan joy oldi
Bu kitob tasodifan qo'limga tushdi. Iyunning boshi edi, chamamda. Yozuvchilar uyushmasida “Ma'rifat ulashib” loyihasida qatnashganlarni taqdirlash marosimi o'tkazilib, ijodkorlarga Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirining tashakkurnomasi va kitob tarqatildi. Tadbirdan so'ng og'alarim — yozuvchi Normurod Norqobilov, shoir Ochil Tohir bilan “Adiblar xiyoboni” tomon yurdik. Normurod aka qog'oz xaltani ochib, bir kitob oldi. Muqovaga tikilib turgan adibga taqlidan sekin ko'z tashladim. Norqobil Jalilning “Ko'ngildan ko'chirmalar”i ekan. Birga ishlaganim uchun haddim sig'ib Normurod akaning qo'lidan tutdim.
— Aka, almashaylik, iltimos. Menda Yo'ldosh Eshbek bor…
Og'irkarvon Normurod aka qo'limdagi qog'oz xaltaga qarab turib, “Mayli…” degandek noiloj bosh irg'adi.
Taniqli muharrir, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan jurnalist Norqobil Jalil bilan televidenieda ishlaganimiz uchunmi yoki kitob nomi o'ziga tortganidanmi — yo'l-yo'lakay varaqlab qo'yaman.
2020 yilda chiqqan bu kitobni ko'rmagan ekanman.
Dunyoda qog'ozga ko'chmaydigan bir suvrat bor — ko'ngil suvrati. Bu suvratni qo'shiq qilib aytish mumkin, she'r yo hikoya qilib yozish, rasm qilib chizish mumkin, ammo uni to'liq tasvirlab bo'lmaydi. Ko'ngil qurg'ur hamisha olis manzillarda — gap uqmas bolalikdami, nodon o'smirlikdami qolib ketadi. Inson bir umr ana o'sha begidir ko'ngilni izlab, unga intilib yashaydi. Norqobil Jalilning kitobi ana shu izlam mahsuli!
Ish yuzasidan har xil kitob varaqlashga to'g'ri keladi. “Tepa”ning topshirig'i o'laroq yozilgan kitoblar bazo'r o'qiladi. Qalb buyurtmasi bilan dunyoga kelgan kitoblar esa xotiraga chippa yopishadi. “Ko'ngildan ko'chirmalar” ana shunday bezovta qalb nidosi. G'amgin va unutilmas xotiralarni yozgan ulkan yurakka tasanno! Yig'lab bitilgan sahifalar yig'lab o'qiladi. Kitobni mutolaa qilgan o'quvchi odam bolasi hayotning ko'p haqiqatlarini juda kech anglashiga iqror bo'ladi.
Salkam qirq yillik g'amgin va unutilmas xotiralarni o'qib, erinmasdan xotira daftar tutgan muallifga havasim keldi. Toshkentda uloqib yurgan musofirlarga tanish bir holatni ijodkor shunday tasvirlaydi: “Qishloqqa borsam, uyga sig'masdim. Do'stlar bilan ketib qolardim. Yarim tunda kirib kelsam, otam uxlamagan bo'lardi. “Keldingmi?” deb qo'yardi… Uch kun-to'rt kun shunday alfozda o'tardi. Keyin qaytishimda…
Bir og'iz so'ragan gapi “Pul-muling bormi?” derdi. Men esa sokin ovozda: “Etadi, bor”, derdim. Kulimsirab: “Manavini olib qo'y”, deya eski qopchig'i-bloknotini ochib, ichidan pul uzatardi. Men bo'lsam: “Ota, nima qilasiz, kerakmas”, desam-da, “Bolam, bizning pulimiz tabarruk, barakali, olaver”, deb qo'yardi…
O'sha gaplarini eslasam…
Hozir shu voqealarni yig'lab yozyapman. Siyohli ruchkamning siyohi tugabdi. Shu rangni yaxshi ko'raman, ko'zimga yoqadi. Lekin ko'zimning siyohi qurimabdi…”
Sog'inch va xavotir zo'ridan ertalabgacha uxlayolmay chiqqan otaning farzandini ko'rib yig'laganlari…
Muallif hikoya qilgan iztirobli, ezgin voqealar mehr-oqibat, xotira va sog'inch bemisl kuchligiga, xotira odamni gohida bo'laklarga bo'lishi, gohida ulkan qudratga evirishi mumkinligiga dalolatdek tuyuldi.
“Aka, qachon kelasiz? Ukamlar sizni har kuni kutadi. Avtobus kelsa, yugurib chiqamiz. Yaqinda boraman, debsiz, qachon kelasiz, o'zi?!” degan satrlar musofirlik nonini yeganlarni hamisha hayajonga soladi. Chunki har bir og'a Norqobil Jalil kabi o'z tilovchilari —zulxumorlardan ana shunday ichikkan xatlar olardi. Ha, qog'ozga to'kilgan sog'inchlar ko'ngillarni sassiz bo'zlatardi. Muallif aytmoqchi, zil-zambilday sog'inchini ichiga yutib, ko'zyoshsiz yig'lardi odamlar.
Kitobda o'r qalamkashning sermashaqqat hayot yo'li aks etgan. Bir o'zbek oilasi, qolaversa, ziyolisi boshidan o'tgan adoqsiz tashvishlar, ayriliq, sitam o'quvchini befarq qoldirmaydi. “Otam va akamning ra'yiga qarshi borib, eng gullagan hayotimda ko'p narsalarni boy berganimni poytaxtga kelganimdan keyingina angladim. Xayriyat, bu tegirmondan jonimning yarim bo'lagidan kechib bo'lsa-da, omon chiqdim…” deb yozadi hamkasbimiz.
“Ko'ngildan ko'chirmalar”, muallif ta'biricha, kimningdir yuragiga malham, kimlargadir hayot sabog'i.
Olim TOShBOYEV,
O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan jurnalist.