Yashillik — tabiat yuragi

2025 yil — Atrof-muhitni asrash va “yashil iqtisodiyot” yili

Tabiat va yashillik inson hayoti uchun ajralmas ahamiyatga ega. Daraxtlar, o't-o'lanlar va o'rmonlar nafaqat kislorod manbai, balki ekologik muvozanatni saqlashning muhim omillaridan biri hisoblanadi. Bugungi kunda global isish, ekologik muammolar va tabiiy resurslarning qisqarishi yashillikni asrab-avaylash masalasini har qachongidanda dolzarb qilib qo'ymoqda. Shu sababli bu boradagi muammolarni tahlil qilish va ularning yechimlarini izlash zarur.

Yashillik tabiatning yuragi bo'lib, insoniyatning ekologik xavfsizligini ta'minlaydi. Daraxtlar havoni tozalaydi, karbonat angidridni yutib, o'zidan kislorod ajratib chiqaradi. Shuningdek, ular tuproqni eroziyadan saqlaydi, suv resurslarini barqarorlashtiradi va yerning biologik xilma-xilligini qo'llab-quvvatlaydi. Qishloq xo'jaligi mahsulotlari, dori-darmonlar va boshqa ko'plab iqtisodiy manbalar aynan yashil hududlarga bog'liq.

Prezidentimiz Oliy Majlis Qonunchilik palatasining navbatdagi majlisida 2025 yilni yurtimizda “Atrof-muhitni asrash va “yashil” iqtisodiyot yili” deb e'lon qilgani Yangi O'zbekistonda ona tabiatni asrab-avaylab, ekologik barqarorlikni ta'minlashga qaratilayotgan yuksak e'tiborning amaldagi yana bir ifodasi bo'ldi.

Aslida, mamlakatimizning go'zal tabiati, musaffo havosi, zilol va shifobaxsh suvlari asrlar davomida insoniyatni maftun etib keladi. Biroq sanoatning rivojlanishi, energiya resurslariga talabning ortishi, tabiatga munosabatning o'zgargani iqlim o'zgarishlari, atrof-muhit ifloslanishi, suv taqchilligi kabi muammolarni ko'ndalang qo'ydi.

Xo'sh, bugun qanday muammolar va tahdidlar bizni qiynamoqda? Ularning ayrimlariga to'xtalib o'tamiz:

O'rmonlarning kesilishi. Butunjahon o'rmonlarining 15 foizdan ortig'i so'nggi o'n yillikda yo'q qilindi. Bu jarayon global isishni tezlashtirmoqda.

Urbanizatsiya. Aholi sonining o'sishi va yangi qurilishlar yashil hududlarning qisqarishiga olib kelmoqda.

Qurigan yer maydonlari. Tuproqning yaroqsiz holga kelishi, ayniqsa, qurg'oqchil hududlarda yashillikni kamaytirmoqda.

Iqlim o'zgarishi. Haddan tashqari issiqlik va yomg'irning kamligi o'simliklar hayotiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda.

Muammolar yetarlicha ekan, ularga yechimlar va chora-tadbirlar bormi, deyishingiz tabiiy. Albatta, bor. Zero, yechimi yo'q muammoning o'zi yo'q. Yashillikni asrab-avaylash uchun quyidagi yechimlar amalga oshirilishi lozim:

Daraxt ekish loyihalari. Har bir fuqaro yiliga kamida bitta daraxt ekishi rag'batlantirilishi kerak. Bu jarayon ko'plab ekologik muammolarni kamaytiradi.

Qonuniy nazorat. Daraxtlarni noqonuniy kesish va yerlarni noqonuniy egallashning oldini olish uchun qat'iy qonun-qoidalar joriy etilishi zarur.

Ta'lim va targ'ibot. Yashillikning ahamiyati haqida aholiga muntazam ma'lumot berish, ayniqsa, yoshlar orasida bu mavzuni keng yoritish kerak.

Barqaror qishloq xo'jaligi. Qishloq xo'jaligida texnologik yutuqlardan foydalanish orqali yerning unumdorligini oshirish va ekologik zararlarni kamaytirish lozim.

Texnologiyalarni qo'llash. Global iqlim o'zgarishini sekinlashtirish uchun yashil texnologiyalar va qayta tiklanuvchi energiya manbalariga e'tibor qaratish kerak.

Yana bir muhim masala borki, bu ham bo'lsa ekologik madaniyat va tarbiyaning shakllanishidir. Busiz birorta amaliy tadbirlarning natijasi bo'lmaydi. Davlatimiz rahbari 2022 yilning 2 fevral kuni chiqindilar bilan ishlash tizimini takomillashtirish va hududlardagi ekologik holatni yaxshilash yuzasidan o'tkazilgan videoselektor yig'ilishida bugungi kunda ko'pchilik o'z turar joyi atrofini tozalashga erinadigan bo'lib qolganini qayd etgan edi. “Xalqimiz azaldan tabiatni muqaddas deb bilgan. Tuproqni, suvni, havoni, ostonasini pok saqlashga intilgan. Xalqimizda “Birni kessang, o'nni ek” degan dono maqol ham bejiz aytilmagan. Oilada yangi farzand dunyoga kelsa, unga atab nihol ekilgan. Afsuski, mana shu ezgu odatlar bugun deyarli yo'qolib ketdi. Odamlarimiz hatto eshigi va hovlisi atrofini tozalashdan, daraxt, gul, ko'chat ekib, saranjom-sarishta qilib qo'yishdan erinadigan bo'lib qoldi. Nimaga bu masalada OAV orqali hamda mahallalarda bong urilmayapti? Qani mahalla faollari, nuroniylarimiz va jamoatchiligimiz?”

Davlatimiz rahbari o'z so'zlarini davom ettirar ekan, bugun dunyo miqyosida texnika va texnologiya, sanoat yuqori darajada rivojlangan XXI asrda ekologiya bilan bog'liq muammolar birinchi darajali muammo sifatida kun tartibiga chiqayotgani ham ayni haqiqatligini ta'kidladilar.

“Biz bu masalada faqat bugunni emas, yaqin va uzoq kelajakni o'ylab ish tutmasak, ko'zlagan maqsadimizga erisha olmaymiz. Avlodlarimiz bizdan keyin ham munosib tabiiy muhitda yashashlari uchun biz tabiatga mehr va e'tibor berishimiz, u bilan uyg'un bo'lib yashashimiz kerak. Bu nima degani? Bu — tabiatni toza-ozoda tutish, yer va suv resurslarini, ekologik tizimni asrash, daraxt ekib, bog' yaratish degani. Mahallada, ko'chalarda chiqindi tashlagan kishini ko'rganda, “bu ishingiz noto'g'ri bo'ldi”, deydigan muhitni shakllantirishimiz, odamlarimizni bunga o'rgatishimiz kerak. Bu — hammamizning ishimiz va insoniy burchimizdir”, — dedi Prezidentimiz.

Haq so'zlar. Aslida, yashillikni asrab-avaylash insoniyatning faqat burchi emas, balki kelajak avlodlar uchun majburiyatdir. Har birimiz tabiatga mehr ko'rsatib, yashil muhitni saqlashga hissa qo'shishimiz shart. Bu yo'lda amalga oshirilgan har bir qadam nafaqat atrof-muhit, balki jamiyat taraqqiyoti uchun xizmat qiladi.

Islom EGAMBERDI o'g'li.