Aslida kim kimni boqar edi?

Yoxud sobiq Ittifoq davrida mamlakatimiz boyliklarini ayovsiz tashib ketib, yurtimizni “boqimanda edi” deganlarga javob

Sobiq sho'rolar davrida uning markaziy vazirlik, idoralarida o'tkaziladigan yig'ilishlarda, televidenie, radio va gazeta-jurnallarda “slavyan respublikalari nainki o'zlarini, balki Markaziy Osiyo, Kavkaz va Boltiqbo'yi respublikalari xalqlarini ham boqadi. Agar biz yordam bermasak, mazkur respublikalar aholisi juda qiynalib qolgan bo'lardi. Ular hammasi boqimanda” degan gap-so'zlar juda ko'p aytilishi oddiy bir hol edi.

Slavyan respublikalarining mashhur yozuvchi, jurnalist va olimlari ham OAVda shunday mazmunda tez-tez chiqishlar qilib turishardi. Men 1990-1992 yillarda Sankt-Peterburgda doktoranturada tahsil olgan paytlarimda bunday holatlarni ichidan kuzatganman.

Sobiq SSSRning oxirgi yillarida bunday xatti-harakatlar haddan tashqari ko'payib ketdi. Chunki bu davrda ittifoqdosh respublikalarda sobiq kommunistik tuzumdan qochish, mustaqil bo'lib yashashga intilish xatti-harakatlari boshlangan va ular tobora kuchayib borayotgan davr edi. Ana shunday vaziyatda mustaqillikka erishish uchun harakat qilayotgan xalqlarga qarata: “Mustaqil bo'lsanglar, sizlarni kim boqadi? Bizning moliyaviy yordamsiz och qolasizlar-ku”, qabilidagi chiqishlar haddan tashqari ortib ketganligining sabablari shunda ekanligi bu masaladan xabardor insonlar uchun bugun sir emas.

Bu taxlit iddaolar hamon davom etmoqda

Bundan 30-40 yillar avvalgi bu noxush voqealar haqida eslamasligimiz mumkin edi. Chunki bu masala o'z vaqtida noto'g'ri ko'tarilganligi, O'zbekiston hech qachon boqimanda respublika bo'lmaganligi, aksincha, u yaratgan boylik va daromadlarning katta qismi sobiq Ittifoq hukumati tomonidan doimiy ravishda o'z ixtiyoriga olib qo'yilib kelganligi allaqachon isbotlangan.

Lekin, baxtga qarshi, aynan ayrim xorijiy ommaviy axborot vositalarida “SSSR davrida biz sizni boqar edik” qabilidagi chiqishlar hozirga qadar davom etib kelyapti.

Ana shunday chiqishlardan biriga misol sifatida joriy yilning 29 iyun kuni internetning “masterok.livejournal.com” saytida Aleksey Baliyev nomli muallif yozgan “Unikalnost Uzbekistana oboshlas Rossii v 700 milliardov dollarov” nomli maqolani qayd etishim mumkin (maqolada ishlatilgan barcha raqamlarning rasmiy manbalari tahririyatga taqdim etilgan – muallif).

Baliyevning maqolasidan iqtibos: “Ittifoq markazining (ya'ni sobiq Ittifoq markazining respublikaga (O'zbekiston nazarda tutilyapti) kiritgan kapital qo'yilmalari, bugungi joriy kurs va narxlarda qayta hisoblangan to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita subsidiyalari 700 milliard dollardan oshadi. O'zbekiston, Qozog'iston va mintaqa (Markaziy Osiyo) dagi boshqa respublikalarning kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida Rossiyaning roli hal qiluvchi ahamiyatga ega edi”.

Bunga javoban ko'pchilikka tushunarli shaklda ko'rsatib berish uchun eng samarali usul — O'zbekistonning o'sha paytdagi davlat byudjetining tarkibini tahlil qilib chiqaylik. Shunda hamma narsa darhol oydinlashadi.

O'zbekiston davlat byudjeti mustamlaka davlat byudjeti shaklida tashkil etilgan edi

Sobiq SSSR mustamlakachilik siyosatining tub mohiyati O'zbekiston davlat byudjeti daromadlarini shakllantirish jarayonida ham yaqqol ko'rinar edi. SSSR paytidagi O'zbekiston davlat byudjeti daromadlarini tashkil etish tartib-qoidalari mustamlaka davlat byudjetining aynan o'zi edi. O'zbek xalqi yaratgan boyliklarning katta qismi sobiq Ittifoq ixtiyoriga olib ketilar va shu sababli u O'zbekiston davlat byudjetiga tushmas edi.

Masalan, sho'rolar davrida mulk 3 ta guruhga bo'lingan: Ittifoq mulki, respublika mulki va mahalliy hokimiyat mulki. Muayyan byudjetning daromadlari, birinchi navbatda, shu byudjet xizmat qiladigan hukumat tasarrufidagi mol-mulkdan tushadigan soliq va to'lovlardan tashkil topadi. Sobiq Ittifoqda ishlab chiqarish korxonalariga egalik masalasi esa haqiqiy mustamlaka tuzumiga xos ravishda tashkil qilingan edi. Ya'ni O'zbekiston hududida faoliyat ko'rsatadigan korxonalarning eng yirik va daromadlilari Ittifoq mulki hisoblanardi. Jumladan, Chkalov nomli Toshkent aviatsiya ishlab chiqarish birlashmasi, Navoiy tog'-metallurgiya kombinati, Olmaliq kon-metallurgiya kombinati, Navoiy kimyo kombinati (bugun “Navoiyazot”), Bekobod metallurgiya kombinati, Chirchiq elektrokimyo kombinati, Toshkent traktor zavodi, Toshkent qishloq xo'jaligi mashinasozligi zavodi, “Farg'ona azot” zavodi kabi O'zbekiston sanoatining asosini tashkil qiluvchi eng ulkan korxonalar Ittifoq hukumati “mulki” hisoblanardi.

Bu korxonalarda ishlaydigan yuz minglab o'zbekistonlik ishchilarning topgan daromadlari to'laligicha to'g'ridan-to'g'ri Ittifoq byudjetiga tushardi. Ular qilgan mehnatlari uchun faqat ish haqi olishardi, xolos.

Holbuki, mazkur korxonalar juda katta daromad yaratishardi. Lekin bu daromadlar o'zbek xalqiga tegmas, Ittifoq hukumati va byudjetini boyitishga xizmat qilgan. Masalan, Toshkent aviatsiya birlashmasi 1970 yillarning oxiri — 1980 yillarning boshida oyiga 5-6 ta harbiy-transport samolyoti ishlab chiqarar va ularni sotishdan kelgan daromad Ittifoq hukumati ixtiyoriga olib qo'yilardi.

O'zbekiston tabiiy boyliklarga boy maskan, lekin ularning aksariyati Ittifoq hukumatining tasarrufida bo'lgan. Shu bois ulardan keladigan daromadning asosiy qismi ham respublika byudjetiga emas, Ittifoq byudjetiga tushgan.

Respublikada o'sha paytlarda yiliga o'rtacha 80 tonna oltin qazib olinar va u to'laligicha sobiq Markaz ixtiyoriga olib ketilardi. Katta miqdorda mis, volfram, molibden kabi rangli metallar qazib olinib, u qayta ishlash maqsadida O'zbekistondan Rossiya, Ukraina va Qozog'istonga olib ketilgan. 1990 yilning o'zida respublikadan olib ketilgan mis, volfram va molibdenning bahosi 570 mln AQSh dollariga teng bo'lgan. Sobiq Ittifoqda faoliyat ko'rsatgan atom elektr stansiyalari yoqilg'isi va yadro quroli ishlab chiqarish xomashyosining 40 foizi O'zbekistonning Navoiy tog'-metallurgiya kombinati mahsuloti edi.

Eng yirik mol-mulk va yirik ishlab chiqarish korxonalari hamda tabiiy boyliklarni Ittifoq hukumati va byudjeti ixtiyoriga olib qo'yish O'zbekistonni “birinchi talash” edi.

Soliqlarning asosiy qismi Ittifoq byudjetiga yig'ilgan

Sho'rolar davrida SSSR davlat byudjeti ikki qismdan iborat bo'lgan: Ittifoq byudjeti va ittifoqdosh respublikalar davlat byudjetlari. Mablag'larning katta qismi Ittifoq byudjetiga yig'ilgan. Jumladan, 1988 yili SSSR hududida yig'ilgan barcha daromadlarning 53,4 foizi, 1989 yilda esa 50,7 foizi Ittifoq byudjetiga tushgan. Ittifoq byudjeti mablag'lari SSSR hukumatining, ittifoqdosh respublikalar davlat byudjetlari esa o'z hukumatlarining vazifa va tadbirlarini moliyalashtirgan.

SSSRning oxirgi yillariga qadar amal qilgan qonunchilik bo'yicha quyidagi soliq, to'lov va daromadlar Ittifoq byudjetiga tushar edi:

— korxona va tashkilotlardan olinadigan oborot solig'i (ittifoqdosh respublikalar davlat byudjetlariga beriladigan qismidan tashqari);

— Ittifoqqa bo'ysunadigan davlat birlashmalari (korxonalari), xo'jalik tashkilotlaridan olinadigan ishlab chiqarish fondlari uchun to'lovlar, mablag'larning erkin qoldig'i vznoslari (badallari), qat'iy to'lovlar, foydadan ajratmalar;

— aholidan olinadigan daromad solig'i (ittifoqdosh respublikalar davlat byudjetiga beriladigan qismidan tashqari);

— bojxona daromadlari;

— davlat ijtimoiy sug'urta mablag'lari (pensiya to'lash uchun ittifoqdosh respublikalar davlat byudjetiga beriladigan qismidan tashqari);

— geologorazvedka va geologik qidiruv ishlari bo'yicha xarajatlarni qoplash uchun olinadigan ajratmalar;

— davlat ichki yutuqli zayomini sotishdan kelgan mablag'larning 50 foizi;

— SSSR qonunchiligida ko'zda tutilgan yig'imlar va soliq xarakteriga ega bo'lmagan turli daromadlar.

Ittifoqdosh respublikalarning davlat byudjetlariga tushadigan soliq, to'lov va daromadlar ro'yxati:

— SSSR davlat byudjeti to'g'risidagi qonunida har yili belgilanadigan ittifoqdosh respublikalar hududida yig'iladigan oborot solig'idan ajratmalar;

— respublika va mahalliy bo'ysunuvdagi birlashmalar (korxonalar), tashkilotlardan yig'iladigan foydadan to'lovlar;

— kooperativ, jamoat korxonalari va tashkilotlaridan olinadigan daromad solig'i;

— aholidan olinadigan daromad solig'ining 50 foizi;

— davlat ichki yutuqli obligatsiyalari va pul-buyum lotereyalarini sotishdan yig'ilgan tushumlarning 50 foizi;

— kolxozlardan tushadigan daromad solig'i;

— qishloq xo'jaligi solig'i;

— turmush qurmagan, yolg'iz va oila soni kam fuqarolardan soliq;

— o'rmon daromadi;

— davlat ijtimoiy sug'urta mablag'laridan pensiya to'lash uchun ittifoqdosh respublikalar davlat byudjetiga beriladigan mablag'lar;

— davlat boji, kinofilmlar namoyish qilishdan yig'iladigan daromadlardan olinadigan soliq, mahalliy soliqlar;

— ijara daromadlari va shahar yer uchastkalarini saqlash va yaxshilash xarajatlarini qoplash uchun yig'iladigan tushumlar;

— maqsadli mablag'lar tushumlari;

— yig'imlar va soliq xarakteriga ega bo'lmagan turli daromadlar.

SSSR hududida yig'iladigan soliq, to'lov va daromadlarni Ittifoq va ittifoqdosh respublikalar byudjetlari o'rtasida taqsimlash tartibidan ko'rinib turibdiki, ularning eng yirik va asosiy turlari SSSR davlat byudjetiga tushar edi.

O'zbekiston mulki va aholisidan yig'iladigan soliqlarning asosiy qismi ham olib qo'yilgan

Bundan tashqari, O'zbekistonga tegishli mulkdan yig'iladigan soliq va to'lovlar hamda aholi to'laydigan soliqlarni tasarruf qilishda “ikkinchi talash” amalga oshirilardi. Ya'ni O'zbekiston hududida faoliyat ko'rsatadigan va respublikaga tegishli mulk hisoblanadigan korxonalar to'laydigan soliqlarning eng yiriklari ham Ittifoq daromadi hisoblanardi.

Davlat byudjeti daromadlarini tashkil qilishning tartibi shunday ediki, hatto ittifoqdosh respublika aholisi to'laydigan soliqlarning hajmi bo'yicha eng kattalari ham Ittifoq byudjetining tasarrufida edi. Jumladan, aholidan olinadigan daromad solig'ining 50 foizi, davlat ichki yutuqli obligatsiyalari va pul-buyum lotereyalarini sotishdan yig'ilgan tushumlarning 50 foizi, davlat ijtimoiy sug'urta mablag'larining katta qismi ham Ittifoq byudjetiga olib qo'yilardi. Sog'lom fikr nuqtai nazaridan ittifoqdosh respublika aholisi to'laydigan soliqlarning katta qismini Markazga olib qo'yishni tushunish qiyin edi.

O'zbekiston iqtisodiyoti ko'proq xomashyo ishlab chiqarishga ixtisoslashgan edi. Qayta ishlash esa boshqa respublikalarda amalga oshirilardi.

Masalan, rus mutaxassislarining fikricha, 1990 yili O'zbekistonda ishlab chiqarilgan 1,637 million tonna paxta tolasining 70 foizi boshqa ittifoqdosh respublikalarga eksport qilingan. Bu noto'g'ri raqam. Negaki, rasmiy statistika ma'lumotlariga ko'ra, 1990 yili O'zbekistonda paxtadan 104,4 ming tonna yoki respublikada yetishtirilgan barcha tolaning 6,4 foizi miqdorida kalava ip ishlab chiqarilgan.

Demak, mustaqillikka qadar bo'lgan davrda paxta xomashyosining 6-8 foizigina bor-yo'g'i O'zbekistonda qayta ishlanib, uning 92-94 foizdan ortig'i boshqa respublikalarga jo'natilardi.

Ipak mato va qorako'lchilikda ahvol bundan ham og'ir edi. 1990 yilda SSSRda ishlab chiqarilgan ipak mato (deyarli 144 million kvadrat metr) va qorako'l terining (2,5 million dona) deyarli hammasini O'zbekiston yetkazib bergan hamda uning 70 foizi tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun Rossiya va Ukraina sanoat korxonalariga jo'natilgan.

Narx siyosati ham ittifoq foydasiga xizmat qilgan

Sobiq SSSRda narx siyosati mustamlaka davlatga xos tashkil qilingan. Uning muhim jihati shunda ediki, xomashyo va undan tayyorlanadigan tayyor mahsulotlarning foyda normasi bir-biridan 5-15 baravar va undan ko'proq farq qilardi. Ya'ni qayta ishlovchi korxonalar xomashyoni yetishtiruvchilarga nisbatan ancha baravar ko'p foyda olishardi.

O'zbek dehqoni 1 tonna paxta tolasi uchun 2000 rublga yaqin pul olsa, shu miqdordagi xomashyoni qayta ishlashdan 30 ming rubldan ko'proq, ya'ni 15 baravardan ko'proq summada mahsulot olish mumkin edi. Masalan, paxta xomashyosini birlamchi qayta ishlashda undan mato olinardi. Mato ishlab chiqaruvchi korxona bir birlik mahsulotdan paxtani yetishtiruvchiga nisbatan 7-9 va undan ko'p baravar foyda olardi va u foyda oborot solig'i shaklida byudjetga tushardi.

Matodan tayyor mahsulot ishlab chiqarishda olinadigan foyda bundan ham ko'p bo'lardi va u ham oborot solig'i tarkibida byudjetga olinardi. Paxta xomashyosidan mato ishlab chiqaradigan va tayyor kiyim tikadigan korxonalarning eng yirik va asosiy qismi Rossiya, Ukraina va Belorussiya respublikalarida joylashtirilganligi uchun u tarmoqlardan olinadigan ulkan miqdordagi foyda korxonaning bo'ysunuv darajasiga qarab Ittifoq va o'sha respublikalar byudjetlariga yig'ilar edi. Bu orqali O'zbekistonni “uchinchi talash” yuz berardi.

Shu tariqa O'zbekiston hududida ishlab chiqarish korxonalari tomonidan yaratilgan daromad va respublika aholisi to'laydigan soliq va to'lovlarning asosiy qismi Ittifoq va boshqa respublikalar byudjetiga olib ketilardi.

Natijada respublika byudjetiga daromad yetmasdi

Ana shunday qayta-qayta talash oqibatida O'zbekistonda qoldirilgan daromad uning byudjeti daromad qismini tashkil etishga yetmasligi tabiiy edi. Masalan, quyida keltirilgan jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, 1987-1989 yillarda O'zbekiston davlat byudjeti daromadlar qismining o'rtacha 23,5 – 28,4 foizi sobiq Ittifoq byudjetidan respublikaga beriladigan subvensiya va turli maqsadli tadbirlar o'tkazish uchun respublika hududida yig'ilgan soliqlarning bir qismini go'yo Markazning marhamati sifatida respublika byudjetiga qaytarib beriladigan qismidan iborat edi.

SSSRning oxirgi yili, ya'ni 1991 yilda O'zbekiston uchun yanada og'ir moliyaviy ahvol yuzaga keldi. Ittifoq rahbariyati bilan murosasiz kurash yo'liga o'tgan Rossiya Federatsiyasi hukumati SSSR davlat byudjetiga Rossiya hududidan yig'ib olinadigan mablag'larning Ittifoqqa tegishli qismini o'sha paytda amal qilgan qonunchilikka zid ravishda bermay qo'ydi. Mazkur holat SSSR Ittifoq byudjetidan O'zbekistonga qaytishi rejalashtirilgan subvensiya va boshqa mablag'larning butunlay to'xtab qolishiga olib keldi.

Natijada O'zbekiston mustaqillikka erishgan 1991 yilda davlat byudjetining kamomadi (defitsiti) uning umumiy xarajatlariga nisbatan 44 foizdan ziyodni tashkil qildi.

O'zbekiston davlat byudjeti bunday kutilmagan holatga tayyor emasdi, shu sabab uning iqtisodiyoti va byudjet tizimi butunlay izdan chiqib ketish xavfi ostida qoldi.

SSSRning oxirgi yillarida vaziyat yanada murakkablashdi

1990 yildan SSSRning parchalanishi tezlashdi, davlatni boshqarishning uzoq yillardan beri amal qilib kelgan tizimi buzila boshladi, inflyatsiya darajasi ko'tarilib ketdi. Natijada SSSR davlat byudjetining 1990-1991 yilgi ko'rsatkichlari ob'yektiv reallikni ifodalay olmay qoldi. Negaki, inflyatsiya juda yuqori edi va uning o'sish darajasiga qarab, davlat byudjeti ko'rsatkichlari yil davomida qayta-qayta o'zgartirib borildi. Shu sabablarga ko'ra bu maqolani yozishda ana shu yillardagi davlat byudjetiga tegishli raqamlar ishlatilmadi, chunki yil davomida bir necha o'n martalab o'zgargan raqamlarni ishlatishning mantig'i yo'q edi.

Yuqorida keltirilgan jadval shohidlik beryaptiki, Ittifoq byudjetidan O'zbekiston byudjetiga beriladigan moliyaviy ko'maklarga doir raqamlarning hammasi SSSR davlat byudjetining xarajatlar va O'zbekiston davlat byudjetining daromadlar qismida aniq ko'rsatib qo'yilardi. SSSR va O'zbekiston davlat byudjetlari ko'rsatkichlari ochiq e'lon qilinganligi uchun bu raqamlarni ko'pchilik bilishi tabiiy edi.

Shu tariqa “biz O'zbekistonni boqyapmiz. O'zbekiston o'zini o'zi boqa olmaydi”, degan asossiz “aqida” o'ylab topilgan va u sobiq Ittifoq xalqlarining ruhiga singdirib yuborilgan edi. Shunga o'xshash boshqa bir maqolaning mualliflari Paramonov va Strokovlar fikricha, SSSR davrida Rossiya va Belorussiya “donor” respublikalar bo'lgan. Moldaviya, Ukraina va Qozog'iston deyarli o'zini o'zi boqqan. O'zbekiston va boshqa respublikalar esa o'zi ishlab chiqargan mahsuloti va yaratgan daromadiga nisbatan ko'proq mahsulot iste'mol qilgan, ya'ni boqimanda bo'lgan. Sobiq SSSR davrida bunday maqolalar juda ko'p yozilgan, bu holat hozirgacha davom etib kelyapti.

Aslida kim kimni boqardi?

Bu fikrlar asossiz ekanligini yuqoridagi dalillar ham ko'rsatib turibdi. Bu masala bo'yicha yana bir misol keltirish mumkin. Akademik I.Iskanderovning hisob-kitoblariga ko'ra, O'zbekistondan 1988 yilda olib ketilgan xomashyo resurslari ularni qayta ishlovchi respublikalarda 40 milliard rubl milliy daromad olish uchun moddiy asos yaratib bergan. O'zbekistonda esa o'sha yili olingan milliy daromadning umumiy miqdori 23 milliard rubl bo'lgan.

1988 yili Ittifoq byudjetidan O'zbekistonga berilgan moliyaviy ko'makning umumiy summasi esa 2,8 milliard rubl, 1989 yili esa 3,4 milliard rubl bo'lgan. Mana shu raqamlardan ham O'zbekistonga Moskvadan berilgan yordamga qaraganda bu yurtdan Ittifoqqa tashib ketilgan va olib qo'yilgan boylik va daromadlar ancha baravar ko'p ekanligi ko'rinib turibdi.

Bu raqamlar faqat qishloq xo'jaligi xomashyolari bo'yicha keltirildi. Xomashyolar O'zbekistondan sobiq Markazga tashib ketilgan boyliklardan bir bo'lagi, xolos. O'sha paytlarda yurtimizdan olib ketilgan boyliklar bundan ancha baravar ko'p ekanligi yuqorida qayd etildi. Lekin birgina qishloq xo'jaligi xomashyolarini qayta ishlashdan olingan daromad Ittifoq byudjetidan O'zbekistonga bir yilda berilgan moliyaviy yordam hajmidan 12-15 baravar ko'p ekanligi sobiq Ittifoq O'zbekistonni boqmaganligidan yaqqol guvohlik beryapti.

Aksincha, Ittifoq bilan O'zbekiston o'rtasida mol-mulk adolatli taqsimlanib, soliqlarni Ittifoq (SSSR) va respublika (O'zbekiston) byudjetlariga taqsimlash tartibi adolatli o'rnatilib, hisob-kitoblar ham to'g'ri tashkil qilinganda, aslida, respublikamiz “donor” ekanligi yaqqol ko'ringan bo'lardi.

Shunday qilib, mustaqillikka erishish arafasida O'zbekistonning davlat byudjeti o'ta og'ir ahvolga tushib qolgandi. Yuqorida bunday holat yuzaga kelganligining sabablari ko'rsatib berildi.

O'sha davrda O'zbekiston davlat byudjetining shundoq ham murakkab holatini qattiq og'irlashtirgan yana bir noxush voqea yuz berdi. Ya'ni O'zbekiston 1990 yili 12 milliard AQSh dollari miqdorida eksport qilgan. Uning 15 foizi Polsha, Chexoslovakiya, Vengriya, Bolgariya kabi sobiq sotsialistik davlatlarga to'g'ri kelgan. Bu 1,2 milliard AQSh dollariga teng summani tashkil qilardi.

* * *

1991 yil 24 dekabrda Rossiya Federatsiyasi hukumati barcha hisob-kitoblar bo'yicha o'zini SSSRning huquqiy merosi, deb e'lon qildi va uning barcha aktivlarini o'z tasarrufiga o'tkazdi. Sobiq SSSRdan qolgan barcha mol-mulk, daromadlarni ham Rossiya olib qo'ydi.

Shu tariqa, O'zbekiston eksportchi korxonalarining hisobvaraqlaridagi valyuta tushumlari ham Moskva ixtiyoriga o'tib ketdi. Bu ishni tashkil qilish juda oson edi, chunki u paytda SSSRdagi barcha korxona va tashkilotlarning tashqi savdo va xalqaro hisob-kitoblari bitta bankda, ya'ni “Vneshtorgbank”da amalga oshirilar edi.

To'g'ri, SSSRning boshqa davlatlardan qarzlari ham bor edi. Ularga javobgarlik ham Rossiya Federatsiyasiga o'tdi. Lekin 1991 yil oxiriga hisoblaganda, SSSRning tashqi qarzidan boshqa davlatlarning SSSRdan qarzi ko'proq bo'lgan. Demak, Rossiya olib qo'ygan valyuta daromadlari o'sha paytda og'ir ahvolda bo'lgan O'zbekiston davlat byudjeti uchun muhim moliyaviy ko'mak bo'lishi mumkin edi.

Muxtasar aytganda, sho'rolar davrida hukm surgan ma'muriy-buyruqbozlik hamda qat'iy markazlashtirilgan rejalashtirish va taqsimlash mexanizmi, eng yirik va serdaromad mol-mulk va korxonalarning Ittifoq tasarrufida ekanligi, ularning daromadlari va tabiiy boyliklar SSSR hukumati ixtiyoriga olib ketilganligi, Markaz va O'zbekiston o'rtasidagi hisob-kitoblarning mustamlakachilik siyosatiga xos ishlab chiqilganligi, respublika iqtisodiyoti biryoqlama rivojlantirilganligi, asosan, xomashyo yetishtirish va ishlab chiqarishga ixtisoslashtirilganligi, paxta yakkahokimligi kabi omillar “O'zbekiston o'zini o'zi boqa olmaydi” degan butunlay asossiz va yolg'on gap o'ylab topilishiga asos bo'lgan va u haqida hamma yoqda jar solishardi.

Mazkur maqolada bu fikrning hech qanday asosga ega emasligi sobiq sho'rolar davrida ­e'lon qilingan rasmiy statistik axborot va raqamlar yordamida isbotlab berildi. Aleksey Baliyev yozgan “Rossiya O'zbekistonga 700 milliard dollarlik yordam ko'rsatgan” degan fikr mutlaqo puch ekanligi, aksincha, O'zbekistonning boyligi va daromadini olib yurganligi aniq misol va raqamlar yordamida ko'rsatildi.