Ulgurish san'ati

Albatta, vaqtni to'g'ri istifoda etish, o'tgan kundan kerakli xulosalarni chiqara olish ko'p narsani hal etadi. Buyuk yozuvchi va shoirlar, olimlar, davlat va jamoat arboblari hayoti haqida o'ylasam, ularning ulgurish san'ati qarshisida lol qolaman. Xo'sh, qanday qilib vaqtdan o'zib ketish mumkin?..

Shu savolga javob izlab ayrim adib va ilm ahlining tarjimai holini o'qib chiqdim. Menga hamma kabi tirikchilik tashvishlari bilan hayot qozonida qaynayotgan ijodkorlarning o'zlaridan ortib qilayotgan yaratiqlari o'ta qiziqarli edi. Avvaldan o'zim yaxshi ko'radigan yozuvchi va shoirlar bilan suhbatlashsam butun dunyoni unutib yuborardim. Bu gal ham shunday bo'ldi.

Hech kimni aybsitmagan holda aytishim mumkin, so'nggi yillarda adabiyot maydonida ustoz-shogirdlik an'analari biroz sust­lashdi. Katta avlod vakillari o'zlarining hayot-faoliyati va ijodi haqida yoshlarning to'laqonli ma'lumotga ega bo'lishini istashlari rost. Tabiiyki, qalam tebrata boshlagan yosh qalamkashlar ham ularga talpinadi. Ammo bu ikki avlod vakillarini birlashtirib turuvchi rishta u qadar ko'zga tashlanmaydi.

To'g'ri, davr silsilasidagi o'zgarishlar, taraqqiyot bilan mos tarzda insoniyatning dunyoqarashi, tasavvur olami, muomala va munosabatlari shakllanib boradi. Uzoqqa bormay, o'zimning hayotimda momomning ta'siri juda katta bo'lgan. Litseyni tamomlagan yilim oliy o'quv yurtiga o'qishga kira olmadim. Kechayu-kunduz o'qishga tayyorgarlik ko'raman. Uydagi yagona vazifam — dard chekib yotib qolgan momomning issiq-sovug'idan xabardor bo'lish. Yonlariga qishlog'imizning kayvoni ayollari ko'p kelishadi.

O'shanda o'qishga kira olmaganimga ko'p kuyungan bo'lsam, yillar o'tib, keksa momomning suhbatidan bahramand bo'lishimga sabab bo'lgani uchun buni hikmatga yo'ydim. “Bergan dardingga shukr”, deya ing­ranganlari hali ham ko'z oldimdan ketmaydi. Oradan 16 yil o'tib, bergan nasihatlari, saboqlari, o'zlarining o'rnak bo'lgulik umr yo'llaridan ma'naviy ozuqa olganimni yanada chuqurroq his qilaman.

Muqaddas rishtadan bebahra qolgan ayrim avlod vakillarining holiga achinaman. Poytaxtimizning Yunusobod tumanidagi “Shahidlar xiyoboni” yodgorlik majmuasini uzoq aylandim. Abdulla Qodiriy, Abdulhamid Cho'lpon, Abdurauf Fitratlar… siymosi ko'z oldimdan bir-bir o'tdi. Ular teran nigohlari bilan bizni ji-im kuzatib turardi go'yo. Ana shunday ziyolilar millatim, elim, yurtim deb jonfido qilgandi.

Shu haqda o'ylarkanman majmuada qo'ltiqlashib yurgan, o'rindiqlarda bir-birlari bilan qapishib turgan, qaerda yurganini xayoliga ham keltirmayotgan ayrim yoshlarga ko'zim tushar ekan, ulug'lar xotirasi oldida mulzam tortdim. Ular jonlari xalqumiga kelganida hamda “millatim” deya hayqirganlarida mana shularni nazarda tutganmidi?!

Usmon Nosir Sibir o'rmonlarida jon taslim qilayotganida kelajak avlodni qanday tasavvur qilgan ekan-a!?

Ular ming bir mashaqqat orasida ham o'zlarini yo'qotmaganlar, aksincha, maqsadlari yo'lida qat'iylashganlar. Albatta, butun bir avlodni inkor qilish niyatida emasman. Dunyo bilan bo'ylashayotgan yoshlarni ko'rganda ko'nglim faxru iftixorga to'ladi. Xalqaro fan olimpiadalarida qanchadan-qancha o'quvchilarimiz oltin medal sov­rindori bo'layapti. Xalqaro Gran-pri sohib va sohibalari bo'lgan yosh shaxmatchilar, musiqachilarning sanog'idan adashib ketasiz…

Aslida ham azaldan mamlakatimiz olimu ulamo, adiblaru hassos shoirlarga boy bo'lganini bugun jahon ahli tan oladi. Bir vaqtlar o'spirin-yoshlar yelkaga to'nni tashlab, shaharma-shahar yurib, ustozlarga shogird tushib, xizmatini qilib, ulardan ilm o'rgangan. Vaqt o'tib, ona yurtga barkamol inson, yetuk olim bo'lib qaytishgan.

O'zimga e'tirozim, ko'p narsani do'ndirmagan holda, tanqid qilish va inkor etishga ustadekman. Biron ijodkorning asarlarini mukammal o'rganmay turib, xulosalar chiqarishdan oldin, asarni o'qib, keyin fikr aytish afzaldek tuyuladi. Ba'zan gapga chechanlarga duch kelsam, bir do'stimning: “Hech narsa qilmagan odam maksimalist bo'ladi”, degan gapi esimga keladi. Bu ketishda yozuvchi Abduqayum Yo'ldoshevning “Puankare” hi­koyasidagi bosh qahramonning holiga tushib, yoshimiz bir joyga borganda: “Xudoyim! Meni o'ttiz yil orqaga qaytar, Xudoyim… Xudoyim, meni o'ttiz yil orqaga qaytar…”, deya Parvardigorga tavallo qilmasak, deb qo'rqaman…

Aziz Norqulov

Baxmal tumani.

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

one × 1 =