Gyunter Overfeld: “O'zbekiston erkinlik va islohotlar yo'lidan bormoqda”

Ikki o'rtada uzoq muddatli loyihalar bor. Ularni hayotga tatbiq etish uchun muayyan fursat kerak bo'ladi. Muhimi, biz bitimlarni ro'yobga chiqarish yo'lida faol sa'y-harakat olib bormoqdamiz.

9 noyabr kuni “sovuq urush” davrining mash'um merosi – Berlin devori qulaganiga 30 yil to'ldi. Istibdod istehkomining yakson etilishi o'sha kezlar nafaqat Germaniya, balki butun dunyoda hurriyat va ozodlik yo'lida kurashayotgan xalqlarni ruhlantirgan edi. Germaniyaning yurtimizdagi favqulodda va muxtor elchisi Gyunter Overfeld bilan ushbu sanaga oid munosabati va O'zbekiston va Germaniya o'rtasida har tomonlama hamkorlik istiqbollari yuzasidan suhbatlashdik.

— Elchi janoblari, joriy yil O'zbekiston va Germaniya hamkorligi tarixida sermahsul yil sifatida e'tirof qilinsa, aslo xato bo'lmaydi. 2019 yil yanvarda O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniyaga rasmiy tashrif bilan bordi. May oyida GFR Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer yurtimizga javob tashrifi bilan keldi. Yil davomida ikki mamlakat o'rtasida turli sohalarda bir necha milliard dollarlik shartnomalar imzolandi. Mazkur bitim va kelishuvlarning istiqbolini qanday baholaysiz?

— Mamlakatlarimiz hamkorligi turli sohalarda mustahkamlanib bormoqda. Buni savdo-iqtisodiy munosabatlarga doir raqamlar ham tasdiqlaydi. Keyingi ikki yilda Germaniya va O'zbekiston o'rtasidagi savdo aylanmasi 20 foizga oshdi. Bu, albatta, katta ko'rsatkich.

O'sish sur'atini barcha jabhalarda kuzatish mumkin. Yaqinda qurilish sohasida o'tkazilgan ko'rgazmada O'zbekiston kompaniyalari faol ishtirok etdi. O'z nav­batida, qishloq xo'jaligi yarmarkasida Germaniyaning “Slaas” kompaniyasi yangi loyihalarni taklif etdi.

Ayni paytda O'zbekiston mahsulotlarini nafaqat Germaniya, balki Yevropa Ittifoqi bozorlariga olib kirish istiqbollari ko'rib chiqilmoqda. Bu esa mamlakat iqtisodiyoti uchun muhim ahamiyatga ega. Ayni chog'da, oziq-ovqat hamda to'qimachilik mahsulotlarini Yevropa bozoriga olib kirish borasida maxsus talablar borligini unutmaslik kerak. Biz ayni shu jabhada — sertifikatlash va standartlash bo'yicha ham hamkorlik qilmoqdamiz. Bir oycha avval Germaniya delegatsiyasi Toshkentda mazkur masalada muzokaralar olib bordi. Joriy yil noya­brda Berlinda o'tadigan hukumat va ishbilarmon doiralar ishtirokidagi uchrashuvlarda ham sertifikatlash va standart­lash masalalari muhokama etiladi.

Ikki o'rtada uzoq muddatli loyihalar bor. Ularni hayotga tatbiq etish uchun muayyan fursat kerak bo'ladi. Muhimi, biz bitimlarni ro'yobga chiqarish yo'lida faol sa'y-harakat olib bormoqdamiz.

Prezident Shavkat Mirziyoyev rahbarligida O'zbekiston erkinlik va islohotlar yo'lidan bormoqda. Kezi kelganda, biz bu o'zgarishlardan mamnun ekanimizni qayd etishni istar edim. GFR Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer joriy yil may oyida O'zbekiston rahbari bilan suhbatda ham bu jihatni alohida ta'kidladi. Ta'bir joiz bo'lsa, janob Mirziyoyev O'zbekistonga dunyo eshiklarini ochdi. Bu esa taraqqiyot yo'lidagi dadil qadamdir.

— Berlin devori yagona olmon millatini ikki lagerga bo'lib tashlagani, oilalarni parokanda qilgani ma'lum. Mazkur fojia rejissyor Volfgang Bekkerning “Alvido, Lenin!” (Good bye, Lenin) badiiy filmida g'oyat ta'sirli ochib berilgan. Nazarimda, har bir olmon qalbida “temir parda”ning yakson etilishi hamda GDR va GFRning birlashuvi bilan bog'liq o'ziga xos xotira yashaydi. Mamlakatingiz hayotida inqilob yasagan ushbu voqeani Siz qanday eslaysiz?

— Berlin devori qulashi bilan biz bilgan dunyo boshqa dunyoga aylandi. O'sha lahzalarda aksar millatdoshlarim kabi men ham to'laqonli erkinlik paydo bo'lganini his etdim.

Maktab davrida sinfdoshlarim bilan Berlinga sayohat uyushtirganmiz. O'shanda shahar markazidagi mahobatli Brandenburg darvozasini ham ziyorat qilganmiz. Darvoza yaqinida tiklangan mash'um devor shaharni ikkiga bo'lib turar edi. Tikan simlar, qurollangan askarlar, jangovar holatdagi tanklar… — bu manzara kechagidek yodimda. O'shanda devor osha yuragimizning bir parchasi bo'lmish yaqinlarimiz yashayotgan Sharqiy Berlinga boqqanmiz…

Dunyoda misli ko'rilmagan devor bir xalqni bo'lib tashladi. Sharqiy Germaniyada ko'pchilik qatori bizning ham do'stlarimiz, qarindoshlarimiz bor edi. Ammo yaqin do'stu qadrdonlar bir biri holidan xabar olish imkonidan mahrum edi. Jiddiy sabab bo'lsagina safar qilishga izn berilardi. Xususan, GDRning 60 yoshdan o'tgan fuqarolarigina G'arbiy Germaniyaga kelishi mumkin edi.

Esimda, oilaviy suhbatlarda ikki davlat birlashishi lozimligi haqida ko'p gapirilardi. Ayniqsa, erkinlik ne'matidan mahrum GDRda yashayotgan millatdoshlarim buni ko'proq orzu qilgani ayni haqiqat.

Devor qulaganidan ko'p o'tmay, ota-onamning do'stlari biznikiga mehmonga kelishdi. Bir necha o'n yilga cho'zilgan ayriliqdan keyin qadrdonlar bir-birlari bilan ko'zyoshlar ila diydorlashgan edi. Bunday his-tuyg'uni deyarli har bir olmon oilasi boshdan kechirgan.

— So'nggi yillarda dunyo siyosatdonlari orasida BMT Xavfsizlik kengashi faoliyatini isloh etish borasidagi bahslar qizg'in tusga kirmoqda. Germaniya tashqi ishlar vaziri Hayko Maas ham ommaviy axborot vositalariga intervyularida Kengash bugungi kun talab-ehtiyojlariga javob bermasligini ta'kidlab keladi. Xo'sh, rasmiy Berlin BMT Xavfsizlik kengashi qay tartibda isloh etilishini istaydi?

— BMT Xavfsizlik kengashi tashkilotning asosiy boshqaruv idorasi sanaladi. U harbiy harakatlarga ruxsat berish vakolatiga ham ega. Bu jihatdan ushbu tuzilma dunyo tinchligi va barqarorligida muhim o'rin tutadi.

Ta'kidlash joizki, BMT Xavfsizlik kengashining hozirgi tarkibi zamonaviy dunyo tartibotiga javob bermaydi. O'tgan 70 yil davomida dunyoda keskin o'zgarishlar ro'y berdi. Afrika, Lotin Amerikasi hamda Osiyoda o'nlab mamlakatlar o'z mustaqilligini e'lon qildi. Jumladan, jahon xaritasida O'zbekiston deb atalgan suveren davlat paydo bo'ldi. Ammo mazkur o'zgarishlar BMT Xavfsizlik kengashi faoliyatida aks etganicha yo'q.

Modomiki, Xavfsizlik kengashiga butun dunyo xalqlari nomidan ish yuritish vakolati berilar ekan, u isloh etilmog'i lozim. Avvalo, Kengashda har bir mintaqa vakili o'z fikrini bildirish huquqiga ega bo'lmog'i darkor. Qolaversa, mamlakatlarning BMT faoliyatiga ajratayotgan moddiy ko'magi miqdori ham e'tibordan chetda qolmasligi kerak. Germaniya BMTga majburiy a'zolik badalini muntazam to'lab kelayotgan to'rtinchi yirik mamlakat sanaladi. Biz inson huquqlari, olis hududlar aholisi yashash tarzini yaxshilash kabi maqsadlar uchun ham ixtiyoriy ko'mak ko'rsatamiz. Majburiy va ixtiyoriy badal miqdori qo'shib hisoblansa, Germaniya xalqaro tuzilmaga moliyaviy ko'mak ko'rsatkichi bo'yicha dunyo­da ikkinchi mamlakat ekani ayon bo'ladi.

Germaniya, Yaponiya, Hindiston hamda Braziliya (G4 — “Katta to'rtlik”) BMT Xavf­sizlik kengashini isloh etish borasida hammaslak, hamfikrdir. Ma'lumki, Xavfsizlik kengashining jami 15 ta — 5 ta doimiy hamda 10 ta muvaqqat a'zosi bor. “Katta to'rtlik” esa Kengashga 6 ta doimiy (Osiyo va Afrikadan ikkitadan, G'arbiy Yevropa va Lotin Amerikasidan bittadan davlat) hamda 4 ta muvaqqat a'zo qo'shishni taklif etmoqda. Shu tariqa doimiy a'zolar soni 25 taga yetadi. Biz taklif etayotgan islohot varianti Kengash faoliyatida turli mintaqalar tamsil etilishini ta'minlaydi. Qolaversa, mazkur o'zgarish xalqaro tuzilmaning global muammolarga tez va soz javob qaytarishiga xizmat qiladi.

Albatta, tuzilmani isloh etish xamirdan qil sug'urgandek oson kechmaydi. Taklif etilayotgan islohot BMT Nizomiga o'zgartirish kiritishni taqozo etadi. Buning uchun esa BMT Bosh assambleyasiga a'zo 193 mamlakatning uchdan ikki qismi taklifni qo'llab-quvvatlashi lozim. Keyin esa loyiha milliy parlamentlarda birma bir ratifikatsiya qilinishi zarur. To'g'ri, hozircha dunyo davlatlari Kengash faoliyati qay tartibda isloh etilishi borasida yakdil qarorga kelgani yo'q. Ammo muhimi, ko'p sonli davlatlar islohot o'tkazilishini yoqlayotir.

— Germaniya Yevropa Ittifoqiga asos solgan olti davlatdan biridir. Mamlakatingiz tuzilma uchun mushkul bo'lgan pallalarda ham birlik va birdamlikni himoya qilib kelmoqda. Ammo “Brexit”, Yevropaning qator mamlakatlarida millatchilik kayfiyatdagi siyosiy partiyalar faollashayotgani sabab integratsiya xavf ostida qolgani haqida farazlar aytilmoqda. Cizningcha, YeI integratsiyaga qarshi guruhlar bosimini yengish uchun qanday choralar ko'rishi kerak? Umuman, “yagona Yevropa uyi”ning kelajagini qanday tasavvur qilasiz?

— Yevroittifoqqa asos solingan ilk yillardan to hozirga qadar Germaniya integratsiya g'oyasiga sodiq bo'lib kelgan. Yevro inqirozi bo'ladimi, migratsiya muammolarimi — har qanday mushkul holatdan chiqish yo'li mavjud. Ayrim davlatlarda YeIga nisbatan tanqidiy fikrlar aytilayotgani rost. Ammo baribir ko'pchilik — yagona Yevropa g'oyasi tarafdori. Joriy yil may oyida Yevropa parlamenti uchun o'tkazilgan saylov ham buni yana bir karra tasdiqladi.

EI barcha jabhada to'g'ri siyosat yuritmoqda degan fikrdan yiroqman. Menimcha, bu borada ikki yo'nalishda o'zgartirish amalga oshirilishi kerak. Birinchidan, Ittifoq hududida yashayotgan oddiy fuqarolar Bryussel qabul qilayotgan qarorlarga ta'sir ko'rsata olishi kerak. Ikkinchidan, subsidiarlik kuchaytirilishi, tegishli masalalar Bryusselda emas, mahalliy darajada hal etilishi lozim.

Sobirjon Yoqubov

suhbatlashdi.

Yangiliklarni do'stlaringizga ulashing

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan

five × 1 =