IIV: Fuqarolikning ham o'ziga yarasha shartlari bor
Uch-to'rt yil avval Qirg'izistondan yurtimizga kelin bo'lib tushgan bir ayol keksa otasi, aka-ukalarini ko'rib kelish uchun qancha qiyinchiliklarga duch kelganini aytib bergandi. Katta tajribaga ega shifokorning esa o'n-o'n besh yillab fuqarolik pasportisiz yashab kelgani va ayni sabab bilimi-iqtidori yetarli bo'laturib, biror vazifaga loyiq ko'rilmagani ham shu kabi holatlarning yuzdan biri edi. Bugun bunday cheklovlarga barham berildi.
Qo'shni davlatlarga emin-erkin o'tib-qaytish imkoni yaratildi, fuqaroligi bo'lmagan yuzlab kishilar esa O'zbekiston fuqaroligiga qabul qilinib, pasportlar berilmoqda. Barcha sohalar qatori ichki ishlar tizimidagi islohotlar ham izchil davom etayotir.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligida IIV Axborot xizmati o'tkazgan matbuot anjumani sohaga doir shu kabi qator masalalarga oydinlik kiritdi. Unda IIV Migratsiya va fuqarolikni rasmiylashtirish Bosh boshqarmasi vakillari ishtirok etdi.
Ta'kidlanishicha, joriy yilning o'n oyi mobaynida Prezidentimizning 23 ta farmoni asosida 4951 nafar fuqaroligi bo'lmagan shaxs respublikamiz fuqaroligiga qabul qilingan. 847317 kishiga biometrik pasport, 781376 fuqaroga esa xorijga chiqish hujjati rasmiylashtirib berilgan. Ayni paytda davlatimiz rahbarining tegishli farmonlariga asosan 56 davlat fuqarosi 30 sutkagacha vizasiz mamlakatimizda bo'lish, 111 davlat fuqarosi respublikamiz hududidan ko'chmas mulk sotib olish va yashash guvohnomasini qo'lga kiritish, 76 davlat fuqarosi elektron viza rasmiylashtirish huquqiga ega. Bundan tashqari, “Vatandosh”, “Investitsiya” vizalari hamda “Faxriy fuqaro” guvohnomasi joriy etilgan.
Respublikamiz va chet el fuqarolari, xorijiy investorlarga yaratilayotgan qulay sharoit va imkoniyatlar natijasida o'tgan o'n oy davomida 699 7114 nafar xorijliklar mamlakatimizga tashrif buyurgan. Taassufki, ularning hammasi ham tegishli tartib-qoidani bilavermaydi yoki amal qilmaydi. 6 729 nafar chet el fuqarosi respublikamiz hududida bo'lish qoidalarini buzib yashaganlari aniqlangan va ularga Ma'muriy javobgarlik to'g'risidagi kodeksning 225-moddasi bo'yicha tegishli choralar ko'rilgan.
Ichki ishlar vazirligining tegishli buyrug'i asosida o'n oy davomida Toshkent shahri bo'yicha jami 32 380 nafar, Toshkent viloyati bo'yicha 7 462 nafar fuqaro doimiy ro'yxatga olingan.
Anjumanda yillar davomida sohada to'planib qolgan muammolarga qonunchilikdagi ayrim kamchiliklar ham sabab bo'lgani ta'kidlanib, muhokamaga qo'yilgan “O'zbekiston Respublikasining fuqaroligi to'g'risida”gi yangi qonun loyihasi haqida ham so'z yuritildi.
— Ushbu yangi qonun loyihasini ishlab chiqishga ehtiyoj tug'dirgan bir qator sabablar bor, — dedi IIV Migratsiya va fuqarolikni rasmiylashtirish Bosh boshqarmasi boshlig'i birinchi o'rinbosari Nodir Ziyayev. — Avvalo, amaldagi qonun migratsiya jarayonlari va fuqarolikni rasmiylashtirish bilan bog'liq munosabatlarni to'liq qamrab olmagan. Aksariyat normalari zamon talablariga javob bermaydi. 1991-2016 yillar davomida atigi 482 nafar, 2016-2019 yil oktyabr oyiga qadar 8054 nafar kishiga fuqarolik maqomi berilgan, xolos. Shu paytga qadar jami 95 857 nafar fuqaroligi bo'lmagan shaxs mamlakatimizda istiqomat qilib kelgan. Bundan tashqari, mazkur qonunda O'zbekiston Prezidenti huzuridagi fuqarolik masalalari bo'yicha komissiya faoliyatining huquqiy asoslari va kafolatlari belgilab berilmagan. Davlat organlari o'rtasida elektron hamkorlik, ma'lumotlar bazasining mavjud emasligi esa murojaatlarni ko'rib chiqishning asossiz ravishda uzoq muddatga cho'zilishiga sabab bo'lgan. Yangi qonun loyihasida fuqarolikka qabul qilishning bir necha turlari ko'rsatib o'tilgan. Masalan, birinchi turda, mamlakatimiz hududida besh yil uzluksiz yashagan xorijiy davlat fuqarolari o'z davlatidan ro'yxatdan chiqqan bo'lsa, O'zbekiston fuqaroligiga qabul qilinadi. Ikkinchi turda xorijiy davlat fuqarosi yoki fuqaroligi bo'lmagan shaxs hisoblangan vatandoshlarga ushbu huquq beriladi. Umuman, shu kabi bir qator normalar borki, mavjud kamchiliklarga chek qo'yadi. Qonun loyihasini ishlab chiqishda Germaniya, Belorussiya, Rossiya va Qozog'iston davlatlarining tajribalari o'rganib chiqildi. Ushbu loyiha mamlakatimizda fuqarosizlikni qisqartirish bo'yicha amalga oshirilayotgan ishlar borasida muhim qadam bo'lishi BMT Inson huquqlari masalasi bo'yicha komissiya tomonidan yuqori baholangan.
Tadbirda migratsiya, chet elga chiqish masalalari haqida gap ketganda, ko'plab fuqarolardan xorijga chiqish pasportini olish bilan bog'liq turli savollar berilayotgani ta'kidlandi. Xo'sh, xorijga chiqish hujjatini olish uchun qanday qulayliklar yaratilgan?
IIV Migratsiya va fuqarolikni rasmiylashtirish Bosh boshqarmasi bo'lim boshlig'i Bahriddin Tursunov ushbu masalada quyidagilarni ma'lum qildi:
— Aholiga qulaylik yaratish, ortiqcha ovoragarchiliklarning oldini olish maqsadida xorijga chiqish hujjatini vaqtincha yashash joyidan berilishi masalasi ayni vaqtda ko'rib chiqilmoqda, muhokamalar olib borilyapti. Biometrik pasport esa avvalgidek doimiy yashash joyidan beriladi. Ko'pincha nega ikki pasportni ham vaqtincha yashash joyidan olish mumkin emas, degan savol beriladi. Sababi, biometrik pasportga doimiy yashash joyi ko'rsatilgan shtamp bosiladi. Xorijga chiqish hujjatida esa bunga hojat yo'q. Doimiy yashash joyidan ushbu hujjatni olish esa ancha soddalashtirildi, bir hafta — o'n kun ichida murojaatlar qanoatlantirilmoqda.
Anjumanda Toshkent shahri va Toshkent viloyatiga ro'yxatga qo'yish bilan bog'liq, shuningdek, xorijga chiqish istagidagi shaxslarga qo'yiladigan cheklovlarga doir ko'plab savollar o'rtaga tashlandi.
Xolida Ahmadjonova.