Saraton xastaligiga vaksina joriy etildi
Sir emaski, so'nggi yillarda ayollar o'rtasida saraton xastaligi ko'payib bormoqda. Ayniqsa, bachadon bo'yni saratoni ko'p uchrayotgani aytilmoqda. Statistik ma'lumotlarga ko'ra, birgina 2018 yilda dunyo miqyosida bachadon bo'yni saratoni bilan qariyb 570 000 ayolning kasallanish holati qayd etilgan. Har yili shu kasallikdan 311 000 nafardan ortiq ayol vafot etarkan. Ammo kasallikning oldini olishda sinalgan va samarali usullardan biri — odam papilloma virusi (OPV)ga qarshi emlashdir.
Xorij tajribasidan kelib chiqib, mamlakatimizda 9-14 yoshgacha qizlarning barchasi ushbu kasallikka qarshi emlanishi yo'lga qo'yildi. “Yosh qizlarda vaksinaning asorati qolmaydimi?” — degan haqli savol tug'iladi. Ushbu masala yuzasidan Respublika Sog'liqni saqlash vazirligi hamda Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti va YuNISEFning mamlakatimizdagi vakolatxonasi hamkorligida matbuot anjumani tashkil etildi.
O'zbekistonda bachadon bo'yni saratoni tarqalishi ko'krak bezi saratonidan hamda kasallikdan o'lim ko'rsatkichi bo'yicha tug'ish yoshidagi ayollar orasida ikkinchi o'rinda turadi. JSST ma'lumotlariga qaraganda, har yili yurtimizda 1600 nafardan ziyod ayol bachadon bo'yni saratoni kasalligiga chalinmoqda.
— Yurtimizda shu vaqtga qadar 12 turdagi kasallikka qarshi emlash ishlari olib borilardi. Endilikda odam papilloma virusiga qarshi vaksina joriy etildi, — deydi Virusologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi direktori, tibbiyot fanlari doktori Erkin Musaboyev. — Mamlakatimizda har bir vaksinani joriy qilishdan oldin uni har tomonlama chuqur tahlil qilib, sinov o'tkazilib, ko'zlangan ijobiy natija olingandagina amaliyotga joriy etiladi. Bu gal ham Sog'liqni saqlash vazirligi qoshida maxsus texnik ekspertlar guruhining dunyo tajribasiga tayangan holda o'tkazgan tajribalari ijobiy natijasini namoyon etdi.
Odam papilloma virusiga qarshi vaksinaning narxi ancha qimmatligi sabab aksariyat davlatlarda u pullik asosda o'tkaziladi. Mamlakatimizda esa, o'smir qizlar davlat hisobidan bepul emlanishi aytildi.
Tadbirda qayd etilganidek, JSST odam papillomasi virusiga qarshi vaksinani barcha immunizatsiya dasturlariga kiritishni tafsiya etgan. Bugungi kunda jahonning 96 davlati uni o'z milliy emlash kalendariga kiritgan. Ular orasida Buyuk Britaniya, Daniya, Shvetsiya, Finlandiya kabi qator Yevropa davlatlari, AQSh, Kanada, Avstraliya va Lotin Amerikasi mamlakatlari ham bor.
O'tkazilgan xalqaro ilmiy tadqiqotlarda shu aniq bo'ldiki, yuqorida qayd etilganidek, mazkur vaksina nafaqat saratondan himoyalash, balki reproduktiv a'zolar salomatligini ham yaxshilaydi.
— 2010 yilda mamlakatimizda 8 ming nafar 9-15 yoshli qizlarga vaksina qo'llanilgan edi. O'tgan davrda bu qizlarda hech qanday salbiy o'zgarishlar kuzatilmadi, — deydi tibbiyot fanlari nomzodi, professor Dilbar Mahmudova. — Bugungi kunda millat genofondini yaxshilash, ayollar va qizlar salomatligini muhofaza qilish maqsadida qator xalqaro tashkilotlar hamkorligida ushbu vaksina olib kelinmoqda. Ilmiy izlanishlar natijasiga ko'ra, aynan 9-14 yoshdagi qizlar organizmida mukammal ravishda immunitet ishlab chiqaradi. Boisi, ular hali turmushga chiqmagan va virusni yuqtirish immunitetiga ega bo'lmaydi. Shu sababli ham ayni shu paytda emlash boshqa yoshdagilarga nisbatan samarali bo'ladi.
— Papilloma virusli kasallik bo'lib, uning 200 dan ortiq turi mavjud. Ayrim ko'rinishlari onkologik xastaliklarni keltirib chiqaradi. — deydi Erkin Musaboyev. — Xususan, ayollardagi bachadon bo'yni saratoni rivojlanishida aynan papilloma virusi yetakchilik qiladi. Virusning o'nga yaqin turi jinsiy a'zolarni zararlaydi. Uning onkogen xavfi yuqori bo'lgan – 6, 11, 16, 18 turlari esa saratonni paydo qilishi mumkin.
Emlash jarayoni Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti, YuNISEF va O'zbekiston Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligining qat'i nazoratida olib boriladi. Albatta, bu jarayon barcha tibbiy ko'rsatmalarga rioya etilgan holda, o'z vaqtida va to'g'ri amalga oshirilsa, hech qanday asorat bo'lmaydi. Aksincha, OPVga qarshi emlash orqali farzandlarimizni bachadon bo'yni saratoni deb atalmish og'ir darddan himoya etishga, kelajakda ularning sog'lom va baxtli hayot kechirishiga erishiladi.
Shunday bo'lishi rost bo'lsin!
Feruza Rahimova,
«Hurriyat» muxbiri.