Baxtning qiyofasini kim chizadi?
“Hurriyat” gazetasining 2020 yil 16 dekabrdagi 47-sonida iqtidorli jurnalist Hakim Sattoriyning “Dunyo taqdirini ma'naviyat hal qiladi” sarlavhali maqolasini o'qib, bu maqola eskirmaydigan dolzarb mavzuda yozilganligini his etdim va bu haqda o'zimning ham fikr-mulohazalarimni bildirishni niyat qildim.
Keling, gapni yaxshilikdan boshlaylik. Bu dunyoda har kim baxtning qiyofasini turlicha tasavvur qiladi. Kimdir uni boylikdan, kimdir mansab-martabadan, boshqa birov esa shohona hoyu havasdan qidiradi. Yoshi bir joyga borib, chinakam halovat nimadaligini anglab yetganlar esa haqiqiy saodat farzandlar kamolida ekanligini anglaydilar.
Tan olish lozim, bunday tolega erishmoq uchun bir umr kurashishga to'g'ri keladi. Zero, shirin meva umidi ila ko'chat ekkan bog'bon uning parvarishi uchun yillab zahmat chekkani kabi, farzandlar rohat-farog'atini ko'rish umididagi mehnat xuddi igna bilan quduq qazish kabi og'ir va mashaqqatlidir. Ana shu ozorlarga chidaganlar, alal-oqibat, baxtiyorlik vodiysiga tashrif buyuradilar. Nuridiydalarining ajib mehr-oqibati, elga, yurtga, jamiyatga nafi tegayotganidan qoniqish hosil qiladilar.
Mabodo buning aksi bo'lsa-chi? Bunday ko'rgulikni dushmanga ham ravo ko'rish dushvor. Yaqinda o'qituvchini haqorat qilgan o'quvchiga shapaloq tushirgan muallim bilan bog'liq voqea ijtimoiy tarmoqlarda anchagina muhokamaga sabab bo'lgandi.
Bironta daraxtning singan shoxidagi mevalariga ko'zim tushganida ajablanaman, ayni paytda uning qudratiga qoyil qolaman: u majruh bo'lsa-da, mevalarini pishiradi va keyin o'zi quriydi. Yetti muchasi sog' bo'la turib, farzandlariga odob-axloq, ilmu ma'rifat o'rgatmayotgan ba'zi ota-onalarga esa hayron qolaman. Agar farzandlarimizga yoshligidan tarbiya bermasak, ular ulg'aygan sari tarbiyasizligi ham kattalashib boraveradi-ku.
Xalqimizda “Ustoz otangdek ulug'”, degan hikmatli naql bor. Bu ustoz maqomining nechog'li ulug'ligiga ishoradir. Buyuk bobokalonimiz Alisher Navoiy bir ko'chadan o'tayotganida otidan tushib, yo'lida otni yetaklaganicha davom etibdi. Undan buning sababini so'rashganida, “Bu ko'chada mening ustozim yashaydi”, degan ekanlar.
Ustozi Abdurahmon Jomiy esa:
Ustoz, muallimsiz qolganda zamon,
Nodonlikdan qaro bo'lurdi jahon, —
deb bejiz yozmagan.
Ha, ustozlar o'chmas chiroq yanglig' hamisha umr yo'limizni charog'on qilib turadi. Shunday ekan, nafaqat ustozni haqorat qilish, balki unga tik boqib, gap qaytarish ham gunoh hisoblanadi.
Bola tarbiyasi kichik muammo emas, balki har biri o'nlab sahifalarga jo bo'ladigan, bahslarni, munozaralarni talab qiladigan dolzarb masaladir. Dastlabki e'tiborsizlik, loqaydlik va noto'g'ri tarbiyaning ta'siri umrbod saqlanib qoladi.
Keyingi paytlarda “Mahallang — ota-onang”, “Bir bolaga yetti qo'shni — ota-ona”, degan hikmatlarning ma'nosini unutib qo'ygandekmiz. Qo'shnining bolasi tarbiyasida qusurlar paydo bo'layotgan bo'lsa, vaqtida uni ogohlantirmaymiz. Chunki aksariyatimiz oila uniki, farzand uniki, degan tushunchaga o'rganib qolganmiz.
Yana bir gap, farzandini telefon, kompyuter va boshqa qimmatbaho zamonaviy texnologiyalar bilan siylayotgan ota-onalar dilbandlari bu mo''jizalardan qanday maqsadlarda foydalanayotganliklarini nega nazorat qilmaydilar? Hozirgi ayrim yoshlarning telefonidagi yozuvlar, videotasvirlarga ko'zingiz tushganida, hayrat va hayodan terga botasiz. Aqlli odam uchun bu chindan ham axloqsizlik, fojia. Ammo ayrim dilbandlarimiz uchun esa shunchaki ermak, ko'ngilxushlik, odatiy holatga aylanib borayotgani nega jamoatchilikni tashvishga solmayapti?
Yuqorida qayd etilgan barcha ko'rguliklarning davosi esa shubhasiz, kitobdir. Bolalarda badiiy adabiyotga, ilmga mehr uyg'otishimiz kerak. Kitob har bir oila “taomnomasi”ning muqaddimasidan joy olmog'i, farzand tarbiyasida eng birinchi hayotiy ehtiyojga aylanmog'i lozim.
Norbo'ta G'OZIYEV