Matbuot do'konlari kerak emasmi?
Evropani ma'naviyatsizlikda ayblaymiz gohida. Ammo rivojlangan mamlakatlarning aksariyatida tong — achchiq qahva hamda gazeta mutolaasi bilan boshlanadi. Hatto pandemiya sharoitiga qaramay, millionlab nusxada chop etilishdan to'xtamagan, o'quvchilarini yo'qotmagan gazetalar ham oz emas. Shu munosabat bilan yaqinda Toshkent shahridagi matbuot do'koni sotuvchilarining savdo shoxobchalari borasidagi o'ylariga qiziqdik va fikr-mulohazalarini yozib oldik.
E'tibor bersangiz, tobora shaharlarda (chekka hududlarda-ku tamoman) matbuot do'konlari siyraklashib borayotir. Qaysi bir “kiosk”ka qaramang yo kompyuter xizmatlari do'koniga aylanganini ko'rasiz yoki butunlay tashlandiq holdagi manzaraning guvohi bo'lasiz. To'g'ri, talab nimaga ko'p bo'lsa, savdo ham o'sha narsaga ixtisoslashadi. Ammo hamma narsa o'z o'rnida, o'z joyida bo'lgani durust. Shunday emasmi?
Mehrigul Xolmurodova (52 yosh):
— Rostini aytsam, do'konimizda gazeta savdosi havas qilgulik emas. Shoxobchamda 15 xilcha gazetam bor bor-yo'g'i. Asosan, “konstovar” sotaman. Nima qilay, qora qozon qaynashi kerak axir… Matbuot do'koni bo'lgani uchun majbur bir-ikkita nashrlardan olaman. Ko'proq narsa xarid qilganlarga gazetalarimdan “podarka” qilib bervoraman. Qaysi gazetalar bor deysizmi? “Ma'rifat”, “Hurriyat”, “Xalq so'zi”, “Pravda Vostoka” … Yana ruscha gazetalar bor, yaxshi sotiladi. Xaridorlar ko'proq nima xarid qiladi… Xo'sh, bu yer talabalar shaharchasi bo'lgani uchun yoshlar daftar-ruchka, sigaret, guvohnomasiga “chopon”, pulni rezinkasi, list so'rab kelishadi ko'proq… Lekin gazeta so'rab kelishmaydi. O'qimaganidan keyin olmaydi-da. Men ham talab nimaga ko'p bo'lsa o'sha narsadan ko'proq sotaman.
Qani edi, matbuot do'konlarida ham turnaqator navbat bo'lsa-yu yangi gazetalar talashib-talashib olinsa, deb o'yga tolamiz o'zimiz ham. Garchi yoshlar orasida kamnamo bo'lsa-da, kattalar orasida bosma nashr o'quvchilari bor, hartugul. Biroq auditoriyasi keng qamrovli bo'lishiga qaramay, rasmiy nashrlardan ko'ra sariq matbuot nashrlarining xaridorgirligini kuzatib aytsak tilimiz kuyadi, aytmasak dilimiz…
Rahimjon Qosimshayxov (67 yosh):
– Men to'rt yildan buyon gazeta-jurnal sotaman. Shoxobchamga o'zbek-rus tillarida 60 xil nashr keladi. Har bir gazetaning o'z muxlisi, o'z o'quvchisi bor sizga aytsam. Mening do'konimda haftalik krossvordlar, “Darakchi”, “Hordiq”, “So'g'diyona”, “Argumentы i faktы”, “Mir novostey” gazetalariga talab ko'p. Xaridorlar ko'proq yoshi kattalar. “Tasvir”, “Xumo” kabi ruscha gazetalar tez ketadi. Kamdan-kam hollarda 1-2 ta sotilmay qoladi. “Xalq so'zi”, “Toshkent haqiqati”, “Adolat”, “Hurriyat”, “Ma'rifat” degan gazetalarni ko'proq domlalar, davlat ishida ishlaydiganlar oladi. Ha, yana salomatlikka, sportga oid gazetalar ham yaxshi ketadi. Har bir nashrdan oyma-oyiga, sotilishiga qarab, 4-5 tadan 50 tagacha olaman. Sotilmay qolsa “Matbuot tarqatuvchi” aksiyadorlik kompaniyasi gazetalarni qaytarib oladi. “Dogovor” shunaqa.
Faxriddin Xayriddinov (yosh sotuvchi):
— Bizdan ham intervyu oladiganlar bor ekan-da (kuladi). Fikrlarimni o'g'limni nomidan bera qoling, elga tanilsin.
Xo'sh, do'konimizda 20-30 xil gazetalar bor. Bu yerda universitetlar, davlat idoralari ko'p bo'lgani uchun ko'proq rasmiy gazetalar so'rab kelishadi odamlar. Yoshlar kelsa biror mavzu aytishadi va shu mavzuga doir gazetalar berishni so'rashadi ba'zida. Domlalari aytsa kerakda o'qi deb. Meni otam ham jurnalist bo'lganlar, ismlari Xayriddin Muqimov, radioda ishlaganlar. Matbuot do'konlariga kelsak, ular bizga kerak, internet yetib bormagan chekka hududlarga, telefon ishlatishni yaxshi bilmaydigan qariyalar uchun ham kerak. Ayniqsa, bunday shoxobchalar har bir universitet yaqinida bo'lishi lozim deb bilaman. Lekin o'zingiz bilasiz-ku, bugun yoshlarning topgani – telefon…
Aziz o'quvchi, maqsadimiz shunchaki, ziyolilikka “da'vogar” jamiyatimizga birrov oyna tutish edi. Xulosa esa o'zingizdan.
Yu.O'rmonova tayyorladi.