Obunachi qarshisidagi “devor”

Necha yildirki, pochta tizimi xodimlari tahririyat va obunachilar oldiga aynan ana shunday to'siq— devor muammosini yaratmoqda. Bu qanday to'siq, qanaqa devor deysizmi? Marhamat, birgina misol:

Bundan bir yil avval — ayni shu kezlarda obuna mavsumi boshlanayotganida Samarqand viloyat “Zarafshon” gazetasi rahbariyati tashabbus bilan chiqib, viloyatimizda yashovchi nafaqadagi bir guruh jurnalistlarni “Hurriyat” gazetasiga tahririyat hisobidan obuna qilish harakatini boshladi.

Bu xayrli ishni tahririyatimiz jamoasi ham qo'llab-quvvatlagan holda shaharda yashovchi 161 nafar mehnat faxriysi, jumladan, 22 nafar pensiyadagi jurnalist tahririyat hisobidan “Samarqand” gazetasiga obuna qilindi. Gazetani faxriy obunachilarga yetkazish uchun esa Samarqand shahar poch­ta-aloqa bog'lanmasi hisobiga kerakli mablag' o'tkazildi.

Yaqinda obuna qilingan mehnat faxriylaridan biri bilan uchrashib qoldim.

— Qayoqda, fevral-mart oylarida 2-3 ta gazetani keltirib berishdi, — dedi u kishi mening gazetani olib turibsizmi, degan savolimga javoban. — Tahririyatdan telefon qilishib, gazetani olayapsizmi, deb so'rashganida olmayotganimni bildirgach, pochtadagilar ham norozi bo'lishibdi. Ochig'i, pul to'lab obuna bo'lmaganimdan so'ng pochtaga borib talab qilishni o'zimga ep ko'rmadim.

Tahririyat va shahar pochta-­aloqa bog'lanmasi o'rtasida obunachilarga gazetani yetkazib berish muammosi bir necha bor muhokama etildi. Hatto ikki-uch bor tahririyatning pochta bo'limiga rasmiy xatlar ham jo'natildi. Bu xatlarning birortasiga rasmiy javob olinmadi.

Ko'pincha “gazetaga obuna bo'lib nima qilamiz, baribir, pochtachi yetkazib bermaydi”, degan gaplar qulog'imizga chalinadi. Bu gaplarda aslo mubolag'a yo'q. Ishxonasidan gazetamizga obuna bo'lgan mushtariylardan biri shunday deb qoldi: “Gazetalaringiz pochtaga kelmayotgan ekan. Shuning uchun men gazetani ololmayotgan ekanman”.

Gazeta nega pochtaga tahririyat tomonidan yetkazib berilmas ekan?

Ushbu muammo yuzasidan tahririyat hisobchisi bilan yil boshidan beri chop etilgan va obunachilarga yetkazib berish majburiyatini olgan tashkilotlarga jo'natilgan gazetalar soni va ularni yetkazib berish-qabul qilish hujjatlari bilan tanishganimda gazetaning har bir soni pochtaga o'z vaqtida yetkazilgani va qabul qilinganligi ma'lum bo'ldi. Unda nega obunachi gazetani olmayapti?

Yuqorida aytilganidek, obunachilarga gazetani yetkazib berish xarajati shahar pochta-­aloqa bog'lanmasiga to'liq to'langan va chop etilgan gazetaning har bir soni to'liq adadi bilan tarqatuvchi tashkilotlarga yetkazilgan. Lekin nega 161 nafar faxriy mushtariylarning ayrimlariga gazeta yetkazilmayapti?

— Faxriy jurnalist sifatida “Hurriyat”, “Zarafshon” va “Samarqand” gazetalariga bepul obuna qilganliklarini eshitgach, qalbim qu­vonchga to'ldi, — deydi O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan jurnalist Obloqul Usmonqulov. — Hozirgacha “Hurriyat” va “Zarafshon” gazetalarini kechikib bo'lsa-da, olib turibman. “Samarqand” gazetasining bir necha sonlarini yetkazib berishdi, xolos.

Bunday e'tiroz va shikoyatomuz gaplar birgina ushbu obunachimizga xos emas. Negaki, ko'pchilik obunachilar gazetani umuman olmayotganligi haqidagi fikrlarni bildirishyapti. Unda tahririyat tomonidan yetkazuvchilarga jo'natilayotgan, rasmiy hujjatlarni rasmiylashtirilgan holda qabul qilingan gazetalar qayoqqa ketmoqda?

Kamina ham faxriy jurnalistlar safida bo'lganligi uchun o'tgan yili “Zarafshon” gazetasi tahririyati tomonidan O'zbekistondagi yagona mustaqil nashr bo'lgan “Hurriyat” gazetasiga obuna qilingan edim. Fevral oyidan bosh­lab gazetani ola boshladim. Shahar pochta-­aloqa bog'lanmasi va tahririyat orasi piyoda 2-3 daqiqalik masofada ekanligini hisobga olib, uyga emas, tahririyatga yetkazishlarini so'ragan edim. Hozircha kelib turibdi. Ana shu “kelishi” ba'zan cho'zilib ketadi. Misol uchun, gazetaning 1 sentyabr soni oradan bir hafta o'tib, 8 sentyabr kuni qo'limga tushdi. Holbuki, tahririyat ham boshqa gazetalar qatori “Hurriyat”ga viloyat “Matbuot uyushmasi” MChJ orqali obuna bo'lgan edi. Tahririyatga ushbu tashkilot tomonidan gazeta chop etilganidan so'ng uzog'i bilan 2-3 kun ichida yetkazib beriladi. Orasi ikki qadam bo'lgan shahar pochta-aloqa bog'lanmasi xodimlari esa bu masofani bir hafta ichida bosib o'tishi taajjublanarli.

Demak, bugungi pochta aloqasi tizimi hamon eskicha uslubda faoliyat yuritmoqda. To'g'ri, sho'ro zamonida gazetani bir kun kechikib yetkazib bergan pochtalon ishdan bo'shatilganiga guvoh bo'lganmiz. Ayon bo'ladiki, o'sha paytda poch­t­­a xizmati qat'iy qonun asosida faoliyat yuritgan ekan-da? Xo'sh, bugungi pochta xizmati qanday talab, qonunlarga binoan faoliyat yuritmoqda? Bir dona gazeta ikki qadam naridagi manzilga bir hafta muddatda yetkazilsa, bundan yetkazib beruvchi hech qanday mas'uliyatni his etmaydigan bo'lsa, obunachi talabini hech kim eshitmasa, kimga murojaat etish kerak?!

Obuna mavsumi boshlanishi bilan obunani tashkil etuvchi va yetkazib beruvchi “xizmatkorlar” ko'payib qoladi. Ularning bir qadami tahririyatlarda bo'lsa, qo'li va ko'zi obunachilarda bo'ladi. Maqsad — tahririyatlarni ishontirib, obunani tashkil etish to'g'risidagi shartnomani rasmiylashtirish va obunachilar yo'liga tuzoq qo'yish. Afsuski, bunday nayranglar yildan-yilga kuchayib bormoqda. Obuna uyushtiruvchi, nashrlarni yetkazib beruvchi turli MChJlar yildan-yilga bodroqday potirlab yotishibdi. Ammo aksariyatining ishi—qalloblik, yolg'onchilik. Mablag'ni obunachidan olishadiyu, gum bo'lishadi. Ularni tekshiradigan tashkilot esa qolmadi. Nima emish, bular tadbirkorlik sub'yekti emish?! Axir, har yili turli nomda ochilib, xalq pulini o'zlashtirib ketuvchi, obuna uchun tashkilot va korxonalardan pul o'tkazdirib olib, hatto tahririyatlarga buyurtma bermaydigan bunday uchar “tadbirkor”lar qachongacha bilganini qilishadi?

Sir emaski, ba'zan ayrim tashkilot va muassasalar ham bunday o'yinlarga hayrixoh va hamkorlik qilishayotgani quloqqa chalinib qoladi. Ya'ni obuna uchun mablag' o'tkaziladi, lekin “bizga gazeta-jurnal yetkazilmasa ham bo'laveradi” deya pul o'rtada “arra” qilinadi. Bunday hojatbaror, qallob xususiy (tashkilot deyishga ham or qilasan)lar bugun yana “uyg'onib”, yangi tuzoqlarni qaerga qo'ysak ekan, deb o'ylayotgan bo'lsalar ajab emas.

Ha, bugun qaysi bosma nashr rahbariga murojaat etmang, bunday soxta tadbirkorlar tomonidan o'tgan yilgi, hatto undan avvalgi yillardagi qarzni ham uzmayotganligi haqidagi e'tirozlarni eshitasiz. Umuman, bunday “tashkilotlar”ning faoliyatini nazorat etuvchi va tartibga soladiganlar bormi bu dunyoda?

Quvondiq XALILOV